XIX ƏSR AZƏRBAYCAN MƏSNƏVİ YARADICILIĞINDA QASIM BƏY ZAKİR TƏMSİLLƏRİNİN MÖVQEYİ

Yıl 2021, Sayı: 2, 0 - 0, 15.11.2021

Efsane İsmayılova

Öz

Anahtar Kelimeler

XIX əsr

XIX ƏSR AZƏRBAYCAN MƏSNƏVİ YARADICILIĞINDA QASIM BƏY ZAKİR TƏMSİLLƏRİNİN MÖVQEYİ

Öz

Məqalədə XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında təşəkkül tapmış realist-alleqorik üslubun yaranması, qaynaqları və inkişaf xüsusiyyətləri haqqında məlumat verilir. Burada alleqorik məsnəvi yaradıcılığında təmsillərin özünəməxsus mövqeyindən bəhs olunur. Satirik istiqamətin banilərindən biri, Qarabağın görkəmli şairlərindən olan Qasım bəy Zakirin hələlik elm aləminə bəlli olan 6 məsnəvi-təmsili müqayisəli şəkildə təhlilə cəlb olunmuşdur. XIX əsrin siyasi şəraiti Zakirin təmsillərində az və ya çox dərəcədə “ezopvari” üslubla işıqlandırılmışdır. Şairin məsnəviləri öz təbii və emosinal çalarlarına, mental dəyərlərin təbliğinə görə diqqəti cəlb edir. Folklordan yaradıcı şəkildə bəhrələnmək Zakir yaradıcılığına xas olan başlıca xüsusiyyətlərdəndir. Şair adət-ənənələrimizi özündə təcəssüm etdirən, əsrlərdən qorunub gələn atalar sözü və məsəllərə müraciət edərək məsnəvilərini daha da oxunaqlı etmişdir.
Tədqiqat zamanı aydın olur ki, Zakirin alleqorik şeirləri öz humanist və bəşəri keyfiyyətləri, ibrətamiz səciyyəsi ilə bədii-estetik əhəmiyyətini itirməmiş, bu gün də aktual səciyyə daşıyaraq, öz müasirliyini saxlamaqdadır.

Anahtar Kelimeler

Qasım bəy Zakir, məsnəvi, satira, təmsil, alleqoriya

Kaynakça

• ADİLOV, Musa (1982). Niyə belə deyirik. Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı
• Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 6 cilddə, IV cild. Bakı: Elm, 2011, 838 s.
• Azərbaycan folkloru antologiyası (2009). XVIII kitab, III cild (Şəki folkloru). (tərtib edən: H.Əbdülhəlimov.). Bakı: Nurlan,
• ƏLİYEVA, Sevinc (2017). Təmsil və nağıllarda müştərək motivlər. /Folklor və yazılı ədəbiyyat. II kitab. Elmi red: M.Kazımoğlu, Bakı: Elm və təhsil ƏSGƏRLİ, Füzuli (2009). Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının mərhələli inkişafı. Bakı: ADPU
• Kəlilə və Dimnə (farscadan tərcümə edəni, şərhlərin və izahların müəllifi Rəhim Sultanov) (2004). Bakı: Öndər-Nəşriyyat,
• KRILOV, İvan (2006). Təmsillər (tərtib edən: T.İbrahimova). Bakı: Şərq-Qərb
• QARABAĞİ (Yüzbaşov) MirHəmzə (2000). Seçilmiş əsərləri (Tərtib edən: N.Qarayev). Bakı: Şuşa
• QASIMZADƏ, Feyzulla (1974). XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı. Bakı: Maarif
• QASIMLI, Məhərrəm (2007). Min bir gecə nağılları. 8 cilddə, III cild. 146-270-ci gecələr. Bakı: Şərq-Qərb
• MƏMMƏDOV, Kamran (1975). XIX əsr Azərbaycan şeirində satira. Bakı: Elm
• MƏMMƏDOV, Kamran (1984). Qasım bəy Zakir. Bakı: Gənclik
• MƏMMƏDOV, Rövşən (2018). Azərbaycan Uşaq Nəsrinin İnkişaf İstiqamətləri. Riga, LAP Lampert Academic Publishing
• MUSTAFAYEV, Musatafa (1983). Zakir şeirinin sənətkarlığı. Bakı: Elm
• NAMAZOV, Qara (2007). Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı. Bakı: BDU
• PİRSULTANLI, Paşa (2012). Azərbaycan ağız ədəbiyyatında təmsillər. Bakı: Folklor İnstitutu RUMİ, Cəlaləddin (2012).
• Məsnəvi. I cild. I və II dəftər (hazırlayan, prof. Dr. Adnan Qaraismayıloğlu, redaktor İ.Həbibbəyli). Naxçıvan: Əcəmi Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyi, 2012 ZAKİR, Qasımbəy (2005).
• Seçilmiş əsərləri (Tərtib edən və ön sözün müəllifi Kamran Məmmədov). Bakı: Avrasiya-Press