BÜYÜK SELÇUKLULARDA FETRET DÖNEMİ SALTANAT MÜCADELELERİ

Yıl 2021, Sayı: 2, 0 - 0, 15.11.2021

Fatih Bezci

Öz

Türk tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Büyük Selçuklu Devleti, Türk devlet geleneğine uygun olarak yönetilmiştir. Saltanatın babadan oğluna geçme geleneği taht kavgalarına sebep olmuştur. Melikşah’ın vefatı üzerine oluşan otorite boşluğunu doldurmak, devletin başına sultan olmak ve yönetimi ele almak maksatlı taht mücadeleleri yaşanmıştır. Yaklaşık on iki yıl süren bu fetret döneminin baş figürü, Berkyaruk olmuştur. Fetret dönemi boyunca üvey annesi Terken Hatun başta olmak üzere, amcaları, dayısı, üvey kardeşleriyle mücadele içerisine girmiştir. Fetret döneminin bitmesiyle Büyük Selçuklu Devleti yıkılış sürecine sürüklenmiştir. Çalışmamızda, Berkyaruk dönemi yaşanan mücadelelere bağlı olarak Büyük Selçuklu’nun fetret dönemi boyunca siyasi, ekonomik ve sosyal yapısındaki değişiklikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Büyük Selçuklu Devleti, Melikşah, Fetret, Berkyaruk.

Kaynakça

• Ahmed b. Mahmud (1977). Selçuk-name, C.1-2, Haz: E. Merçil, Tercüman 1001 Temel Eser. Alptekin, C. (1994). Büyük Selçuklular, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi Ansiklopedisi, C. VII, Çağ Yayınları.
• Bayındır, A. (2017). Sultan Sencer devri (1119-1157) Selçuklu döneminde taht mücadeleleri, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (1), 115-128. Bayındır, A. (2019). Selçuklularda vuku bulan taht kavgaları üzerine bir değerlendirme Melikşah dönemi taht kavgaları (1072-1092), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1), 399-412.
• Bayındır, A. (2020). Selçuklularda saltanat mücadeleleri, Hiper Yayın.
• Ebû’l-Ferec (1987). Tarih, C. I, Çev: Ö. R. Doğrul, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• el- Bundari (1999). Zübdetü’n -nusra ve nuhbetü’l usra (Irak ve Horasan Selçukluları tarihi), Çev: K. Burslan, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• er- Ravendi (1999). Râatü’s-sudûr ve ayetü’s-sürûr (gönüllerin rahatı ve sevinç alâmeti), C. 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Göksu, E. (2019), Selçuklular Muhteşem Çağın Mütevazi Çocukları, Kronik Kitap Yayınevi.
• İbn Kesîr (1995). el-Bidaye ve’n-nihaye (Büyük İslam Tarihi), C. XII, (Çev: M. Keskin) Çağrı Yayınları.
• İbnü’l Esîr (1987). el-Kâmil fit’t-tarih, (Çev: A. Özaydın), C.IX-X, Bahar Yayınları. Kafesoğlu, İ. (1953). Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1997). Selçuklular, İslam Ansiklopedisi, C. X, 353-416, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2010). Selçuk'un Oğulları ve Torunları, Türkiyat Mecmuası, 13 (0), 117-130. Kılınççeker, Ö. (2021). Büyük Selçuklu Sultanı Berkyaruk Dönemi Saltanat Mücadeleleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1), 606-629.
• Köymen, M. A. (1993). Selçuklular Devri Türk tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Köymen, M. A. (1995). Alparslan ve Zamanı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Merçil, E. (1989). Kirman Selçukluları, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Müneccimbaşı, Ahmet b Lütfullah, (2000). Camiu’d-Düvel, yay. Ali Öngül, Akademi Kitabevi, İzmir.  
• Özaydın, A. (1990). Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi (498-551/1105-1118), Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özaydın, A. (1992). Berkyaruk, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. III, 514-516.
• Râvendî, Muhammed b. Ali b. Süleyman, (1957). Rahatu’s-Sudûr ve Ayetü’s-Surur, trc. Ahmed Ates, T. T. K. Basımevi, Ankara.
• Reşidü’d-Din, (1960). Cami’ut-Tevarih, nşr. Ahmed Ates, T. T. K. Basımevi, Ankara.
• Sümer, F. (1991). Arslan Argun, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedi, C. III, 399-400. Sevim, A. (1983). Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları. Sevim, A. (1990). Ünlü Selçuklu komutanları, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sevim, A. (1993). Anadolu’nun Fethi, (Selçuklular Dönemi), Türk Tarih Kurumu Yayınları. Sevim, A ve Merçil, E. (1995) Selçuklu Devletleri Tarihi- Siyaset, Teşkilât, Kültür, Türk Kurumu Yayınları. Turan, O. (1998). Selçuklular tarihi ve Türk İslam medeniyeti, Boğaziçi Yayınları.
• Turan, O. (1999). Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları.
• Urfalı Mateos (1987). Vekayinamesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Çev: H.D. Andreasyan, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yazar, Nurullah (2007). Selçuklu Devleti’nde İsyanlar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Yazar, Nurullah (2011). Melikşah’ın Ölümünden Sonra Terken Hatun’un Oğlu Mahmud’u Sultan Yapma Çabaları, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.10, S.20, 212-239.