GENCE

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 5, 30.06.2023

Hilal Şüheda Solmaz

Öz

Bu makalede, Azerbaycan bölgesine gelen ilk Türk kavimlerinden Udh ve Udhinlerin, Sakalarla birlikte gelmiş olabileceği belirtilmektedir. Gence vilayeti yakınlarında Halhal adında bir kaleden bahsedilerek, milattan önceki dönemlerde Gence vilayetinde Uti adında bir kavmin varlığına işaret edilmektedir. Arap hâkimiyeti döneminde Hazarlar'ın kontrolünde olan Arrân, Sisecan, Vaspurakan ve Gürcistan bölgelerinin Hazarların memleketi olarak adlandırıldığı ifade edilmektedir.
Araplar zamanında Güney Kafkasya ve Azerbaycan'a Türk unsurlarının gelmeye devam ettiği bilinmektedir. Abbasi halifelerine hizmet eden Türk emirlerinin de kendi maiyetlerindeki Türkleri getirdiği belirtilmektedir. 848 yılında Benî Bu'ays emirlerinin isyan etmesi üzerine Halife Mütevekkil'in Zirak al-Türkî'yi göndererek Türklerin bölgede yerleşimini güçlendirdiği ifade edilmektedir.
Ayrıca, Afşin Haydar'ın Mu'tasım döneminde Ermeniye ve Azerbaycan umumî valisi olduğu ve emirlerinden Ferganalı Menkecur'un Arrân'ın yönetimine getirildiği belirtilmektedir. Yusuf b. Abi'l Sac'ın Ermeniye valiliği sırasında oğlu Muhammed Afşin'in Kars'ı ele geçirdiği ve Berde'de vebadan öldüğü ifade edilmektedir.
Makalede ayrıca, Azerbaycan'ın Türklerle iskanıyla ilgili önemli kayıtların Arapça Derbendnâme adlı eserde yer aldığı ve bu eserin Selçuklu Melikşah döneminde yazıldığı ve Türklerin Emîr Savtekin yönetiminde Azerbaycan bölgesinde gerçekleştirdiği fetihlerden ve yerleşimlerden bahsettiği belirtilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Udh, Udhinler, Gence, Hilal Şüheda SOLMAZ, Arrân

Kaynakça

• Bala, M. "Gürcistan", İA, c.4,MEB, İstanbul 1977
• CL..Huart, “Sacîler”, İA, c.10,MEB, İstanbul 1979,
• Togan, A. Zeki Velidi, "Azerbaycan", İA, c.2, MEB, İstanbul 1979,
• Togan, A. Zeki Velidi, Umumî Türk Tarihine Giriş I, İstanbul 1981.