İRAN İSLAM DEVRİMİ İLE BİRLİKTE TOPLUMSAL BELLEĞİN YENİDEN İNŞASI: İRAN SOKAK İSİMLERİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 13, 30.06.2023

Muhammed Meysem Korkmaz

Öz

İlk yerleşim yerlerinin ortaya çıkmasına kadar dayandırılan şehirlere, meydanlara veya sokaklara verilen isimler, toplumların kültürlerinin ve yaşamlarının birer yansıması olarak ortaya çıkmıştır. Sanayi devrimi ile birlikte kentleşmenin artması, beraberinde şehirlerde meydan ya da sokak isimlendirmelerinden de öte bina isimlendirmelerini de getirmiştir. Toplumların kendi tarihinde yaşadığı olaylar da dahil kendi kültürlerinin isimlendirilmesi her zaman toplumsal bilinci aktif tutmuş ve tarihi unutturmamıştır. Doğal olarak bu süreçte toplumların yaşantılarının yanında iktidarların etkisi de artmaya başlamıştır. Yapılan her adlandırma aynı zamanda kentin kimliğini de oluşturduğu ve toplumsal belleği de şekillendirdiği için önemini hiçbir zaman kaybetmemiştir. Bu bağlam göz önüne alındığı zaman İran’da sokak, meydan isimlerinin nasıl değiştiği ve İran kent kültürünü nasıl etkilediği, toplumsal belleği nasıl şekillendirdiği merak konusudur. Çünkü, monarşi döneminde İran kısmen laik ve yüzü batıya dönük bir ülke olarak tanımlansa da, İslam Devrimi ile birlikte yönetim biçimi değişmiş ve laiklik bir devlet politikası olmaktan çıkmıştır. İran’da 1979 İslam Devrimi ile yaşanan politik değişim süreci ile birlikte Şah Pehlevi dönemine ait bazı cadde, meydan ve sokak isimleri değiştirilmiş ve ülkenin devrimle beraber geliştirilen yeni misyon ve vizyonuna uygun isimlendirmeler yapılmıştır. Bu gelişmelerle birlikte belleklerde varlığını sürdüren eski düzen yerini yeni ideolojik bir kimliğe/kimliğin inşasına bırakma eğilimi göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

İran, İslam Devrimi, Sokak İsimleri, Toplumsal Bellek

Kaynakça

• Algar, H. (1990). İslam Devriminin Kökleri, çev. M. Çetin Demirhan, Ankara: Endişe Yayınları.
• Alderman, D. H. (2000). “A Street Fit For A King: Naming Places and Comemoration in the American South”, Professional Geographer, 52 (4): 672-684.
• Boğaziçi Köprüsü’nün Yeni Adı 15 Temmuz Şehitler Köprüsü Oldu, (2016), Anadolu Ajansı, (18 Ocak 2021 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/gunun-basliklari/bogazici-koprusunun-yeni-adi-15-temmuz-sehitler-koprusu-oldu/615533 adresinden erişildi).
• Fekri, Amir A. (2011). Tarihsel Gelişim Sürecinde İran Devrimi, İstanbul: Mızrak Yayınları.
• Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory, University of Chicago Press
• Dabaşi, H. (2008). İran: Ketlenmiş Halk, çev. Emine Ayhan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Proshansky, H. M. (1978). “The City and Self-Identy”, https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0013916578102002, Erişim Tarihi: 12.12.2020.
• Kepecioğlu, K. (2010). Bursa Kütüğü, Bursa: Bursa Büyükşehir Yayınları.
• Kaypak, Ş. (2010). “Antakya’nın Kent Kimliği Açısından İrdelenmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (54): 373-392.
• Moazami, B. (2019). İran’da Devlet, Din ve Devrim, çev. Bahar Bilgen, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özkan, M. ve Yoloğlu, A. (2005). “Bir Bellek Projesi Olarak Sokak İsimlendirilmesi: Ankara Örneği”, Şehir Plancıları Odası Yayınları, 4: 54-60.
• Vergin, N. (2008). Siyasetin Sosyolojisi: Kavramlar, Tanımlar, Yaklaşımlar, İstanbul: Doğan Kitap.