Eskiçağlardan Günümüze Kadar Türkmen Şehri Kerkük

Yıl 2009, Cilt: 6 Sayı: 1, 27 - 76, 01.01.2009

Abdülhalik Bakır

Öz

Kerkük dünyanın en eski ve en uygar şehirlerinden biri olarak uzun tarihi boyunca Orta Ortaçağ ve Geç Ortaçağ dışında şöhretini günümüze kadar hiç aksatmadan devam ettirmiş ve bu zaman zarfında da birçok medeniyete ve birçok devlete ev sahipliği yapmıştır1 . İnsanoğluna ait en eski iskeletler ve onun ev eşyası olarak kullandığı en eski buluntular ve eserler bu şehirde ortaya çıkarılmıştır2 . Şehrin Asurlular döneminde inşa edilen tarihî kalesinin günümüze kadar gelmesi, buranın ne kadar eski bir geçmişe sahip oluğunun en önemli kanıtını teşkil etmektedir. Antik çağdan sonra bir süre ihmale uğrayan şehir, çok eski devirlerden beri burada yaşayan Türklerin, Orta Asya’dan gelen ve kan bağıyla yakınları olan diğer Türklerle kaynaşması ve bu kitlenin bir bütün olarak Irak’ta egemen bir güç durumuna gelmesiyle birlikte, yeniden eski şöhretini kazanmaya başlamış ve bu şahlanış veya yenilenme hareketi sonucunda da diğer şehirler gibi, uygarlık yarışında hakkettiği yerini almıştır.

Kaynakça

• Arnaût, Mahmûd T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Mustafa Cevâd Maddesi, İstanbul, 2006, c. XXXI, s. 289-290.
• Bâbân, Cemal, Usûlu Esmâi’l-Müdün ve’l-Mevâki’l-İrâkiyye, Bağdad, 1989.
• Bakır, Abdulhalik, Hz. Ali ve Dönemi, Ankara, 2004.
• Bakır, Abdulhalik, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Basra Maddesi, İstanbul, 1992, c. V, s. 108-111.
• Cevad, Mustafa, “Tarihte Kerkük”, (Çev. Ekrem Pamukçu), Kerkük Dergisi, S. 1, Ankara, 1090, s. 14.
• Coşkun, Alptekin, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Begteginliler Maddesi, İstanbul, 1992, c. V, s. 342-244.
• Çubukçu, Asri, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, İyâz b. Ganm Maddesi, İstanbul, 2001, c. XXIII, s. 498.
• Debbâğ, Takiyy el-Fihâru’l-Kadîm, Mecelletü Sumer, c. XX, S. 1-2, (1964), s. 88.
• Dinçol, Ali. M. T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Ârâmîler Maddesi, İstanbul, 1991, c. III, s. 268, 270.
• Doğan, Yeşim, Tarihte Kerkük, (Basılmamış Lisans Tezi) Fırat Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Elazığ, 1992.
• Emecen, Feridun, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Irakeyn Seferi Maddesi, İstanbul,1999, s. 16-117.
• Gündüz, Ahmet, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Kerkük Maddesi, Ankara, 2002, c. XXV, s. 290.
• Habib Hürmüzlü-Ekrem Pamukçu, Irak’ta Türkmen Boy ve Oymakları, Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı Global Strateji Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2005.
• Hasenî, es-Seyyid Abdurrezzâk el-İrâk Kadîmen ve Hadîsen, Beyrut, 1971
• Hürmüzî, Erşed Hakikatü’l-Vücûdi’t-Türkmâni fi’l-Irâk, Kerkük Vakfı, İstanbul, 2005.
• Hürmüzî, Erşed, et-Türkmân ve’l-Vatanu’l-Iraki, ed-Dâru’l-Arabiyye li’l- Mevsu’at, Beyrut, 2005.
• İplikçioğlu, Bülent, Eskiçağ Tarihinin Ana Hatları, İstanbul, 1994.
• Karaarslan, Nasuhi Ünal, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Hamdânîler Maddesi, İstanbul, 1997, c. XV, s. 446-447.
• Kazvini, Asaru’L-Bilad ve Ahbaru’l-İbad, Beyrut, (Trz.)
• Kerkük, İzzettin, Haşim Nahit Erbil ve Irak Türkleri, İstanbul, 2004.
• Kınal, FüruzânMezopotamya Tarihi, Ankara, 1983.
• Komisyon, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Çaldıran Savaşı Maddesi, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul, (Trz.), c. V, s. 2547-2548.
• Komisyon, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Kerkük Maddesi, İstanbul, (Trz.), c. XIII, s. 6639.
• Komisyon, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Nasturiler Maddesi, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul, (Trz.), c. XVII, s. 8608.
• Komisyon, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Naymanlar Maddesi, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul, (Trz.), c. XVI, s. 8564.
• Komisyon, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Parthlar Maddesi, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul, (Trz.), c. XVIII, s. 9203-9204.
• Komisyon, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Safeviler Maddesi, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul, (Trz.), c. XIX, s. 10048.
• Komisyon, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Selevkos I Maddesi, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul, (Trz.),c. XX, s. 10332.
• Küçük, Cevdet, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2005, c. XXX, s. 173- 174.
• Küzeci, Şemseddin Kerkük Soykırımları, Ankara, 2004.
• Ma’lûf, Lewis, el-Müncid fi’l-A’lâm, Beyrut, 1976.
• Öztürk, Şule, Siyasi Olaylar Çerçevesinde Musul-Kerkük Petrolleri, (Basılmamış Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Elazığ, 1995.
• Pamukçu, Ekrem, Irak Türkleri Şairlerinden Nesrin Erbil (Hayatı, Kişiliği, şairliği ve Şiirleri), Ankara, (Trz.)
• Saatçi, Suphi, Hasretin Adı Kerkük, İstanbul, 2004.
• Saatçi, Suphi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, İstanbul, 2003.
• Sait, Cemal Abdullah Kerkük Rehberi, Erbil, 2001.
• Sami es-Sakkar, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Erbil Maddesi, İstanbul, 1995, c. XI, s. 272-273.
• Strange, Guy Le., Büldânü’l-Hilâfeti’ş-Şarkıyye, (Trc. Beşîr Fransis-Gorgis Avvâd), Beyrut, 1985.
• Sümer, Faruk, Karakoyunlular, Ankara, 1967.
• Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul, 1999.
• Sümer, Faruk, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Karakoyunlular Maddesi, İstanbul, 2001, c. XXIV, s. 434-457.
• Ürekli, Muzaffer, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Celâyirliler Maddesi, İstanbul, 1993, c. VII, s. 264-265.
• Yakut el-Hamevî, Mu’cemu’l-Büldân, (Thk.Ferîd Abdulaziz el-Cündî), Beyrut, (Trz).
• Yuvalı, Abdulkadir, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, İlhanlılar Maddesi, İstanbul 2000, c. XXII, s. 102-103.
• Yücel, Celaleddin, Dış Türkler, İstanbul, 1977.
• Yücel, Mualla Uydu T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Kıpçaklar Maddesi, Ankara, 2002, c. XXXV, s. 421.