Cumhuriyet Döneminde Atatürk’ün Ortadoğu Politikası 1923-1938

Yıl 2010, Cilt: 6 Sayı: 2, 47 - 83, 01.05.2010

Ömer Osman Umar

Öz

Tarih içerisinde birçok istilalara uğrayan Ortadoğu bölgesi en huzurlu dönemini Osmanlı hakimiyeti altında geçirmiştir. İngiltere ve Fransa’nın kışkırtması ve bir Arap krallığı kurmak vaadi sonucunda Şerif Hüseyin liderliğindeki Araplar Osmanlı Devleti’ne karşı Birinci Dünya Savaşı sırasında isyan etmişlerdir. Osmanlı Devleti savaş sonrası Arap topraklarında tamamen çekilince bu bölgeleri İngiltere ve Fransa işgal etmiştir. İngiltere ve Fransa’nın kötü idaresini gören Araplar Türklere karşı yaptıkları isyandan pişman olarak tekrar Türk idaresini arar olmuşlardır. Bunun üzerine Mustafa Kemal Paşa’dan yardım istemişlerdir. Mustafa Kemal Paşa da ortak düşmana karşı Araplarla birlikte mücadele etmiştir

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Ortadoğu, Türkiye’nin Dış Politikası, İngiltere, Fransa

Atatürk’s The Middle East Politics In The Republic Period 1923-1938

Öz

The Middle East region invaded continually in the historical period had the most peaceful years under the Ottoman rules. English and French fomentation with founding independent Arabic Kingdom took act Arabic nationalists under the leadership of Şerif Hüseyin against the Ottoman State during the World War I. After the Ottoman State withdrew entirely from Arabic lands in the end of the war, these lands were occupied by English and French. Arabs saw that the rules of English and French were very bad, they felt remorse for rebelling against Turks and wished again Turkish rule. So Arabs wanted Mustafa Kemal Pasha to help them and he strove against the enemy with Arabic alliesAfter the National Struggle had success and the independent Turkish Republic State was founded, Atatürk didn’t conclude the relationship with the Middle East and improved the relationships with the states founded in this lands. The Arabic population and their leader had regard and love with Atatürk, So these leaders accept Atatürk’s revolutions as model to improve their countries.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, the Middle East, the foreign politic of Turkey, England, France.

Kaynakça

• AKÇORA, Ergünöz, “Hatay’ın Anavatan’a İlhakının Türk Dış Politikasındaki Yeri”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası-Makaleler-, Ankara, 2000.
• AKŞİN, Aptülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Ankara, 1991.
• AL-JUMAILY, Qassam KH., Irak ve Kemalizm Hareketi (1919-1923), (Yayıma Hazırlayan: İzzet Öztoprak), Ankara, 1999.
• ALTUĞ, Yılmaz, “Atatürk’ün Dış Politikası”, Uluslararası Atatürk Konferansı Tebliğleri 10-11 Kasım 1980, (Editörler: Semih Tezcan-Kriton Curi), C.II, İstanbul, 1981.
• BAŞDOĞAN, Ferhat, “Türk-İran İlişkileri ve Bugünkü İran”, Güncel Konular, S.7, Ankara (Ağustos), 1986.
• COMMINS, D. Dean, Osmanlı Suriyesinde Islahat Hareketleri, (Çeviren: Selahattin Ayaz), İstanbul, 1993.
• ÇELİKKANAT, Ersin, “Afganistan’da Amanullah Han Dönemi ve TürkiyeAfganistan İlişkileri (1919-1929)”, Atatürk Haftası Armağanı, Ankara, 2008.
• ERKİN, Feridun Cemal, Dışişlerinde 34 Yıl Anılar-Yorumlar, C.1, Ankara, 1980.
• FROMKIN, David, Barışa Son Veren Barış Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı? 1914-1922, (Çeviren. Mehmet Harmancı), İstanbul, 1993.
• GÖNLÜBOL, Mehmet – SAR, Cem, “1919-1938 Yılları Arasında Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), C.I, Ankara, 1982.
• HAMMER, Büyük Osmanlı Tarihi, (Hazırlayan: Mümin Çevik-Erol Kılıç), C.2, İstanbul, 1989.
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer, Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara, 1978.
• ÖZGİRAY, Ahmet, “İngiliz Belgeleri Işığında Türk-İran Siyasi İlişkileri (1920-1938)”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, Ankara, 2000.
• RAFIK, Abdülkerim, “Türkiye-Suriye İlişkileri 1918-1926”, (Çeviren Sabahattin Samur), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı:88, İstanbul, (Şubat), 1994.
• SANDER, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, Ankara, 2003.
• SARAY, Mehmet, Türkiye ve Yakın Komşuları, Ankara, 2006.
• SARINAY, Yusuf, “Atatürk’ün Hatay Politikası-I”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası-Makaleler-, Ankara, 2000.
• SARINAY, Yusuf, “Atatürk’ün Hatay Politikası-II (1938-1939)”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası-Makaleler-, Ankara, 2000.
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), C.I, Ankara, 1989.
• SÖKMEN, Tayfur, Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar, Ankara, 1978.
• ŞİŞMAN, Adnan, “Atatürk Döneminde Türkiye-Suudi Arabistan İlişkilerinin Başlaması ve İlk Diplomatik Temaslar”, Atatürk Uluslararası Kongresi 25-29 Ekim 1999 Türkistan-Kazakistan, C.I, Ankara, 2000.
• TOPAL, Coşkun, “İki Savaş Arası Dönemde Türkiye ve Mısır Kamuoyu”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.179, İstanbul, (Nisan), 2009.
• TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923- 1938), 3.Kitap, İstanbul, 1996.
• UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih (1789-1999), İstanbul, 2000.
• WINSTONE, H. V. F., Ortadoğu Serüveni, (Fuad Davudoğlu), İstanbul, 1999.
• YALÇIN, E. Semih, “Misak-ı Milli ve Lozan Barış Konferansı Belgelerinde Musul Meselesi”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası-Makaleler-, Ankara, 2000.
• YAZICI, Nevin, “Musul Sorunu Çerçevesinde Atatürk Dönemi Türkiye-Irak İlişkileri (1926-1938)”, Atatürk Haftası Armağanı, Ankara, 2008.
• YORULMAZ, Şerife, “Fransız Manda Yönetimi Döneminde İskenderun Sancağı (Hatay)’nın Sosyo-Ekonomik ve Siyasal Durumuna İlişkin Bazı Kayıtlar (1918-1939)”, Atatürk Yolu, C.6, S.22, Ankara, (Kasım), 1998.
• ZEINE, Zeine N., Türk-Arap İlişkileri ve Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu, (Çeviren: Emrah Akbaş), İstanbul, 2003.