Karakoyunlu-Memlük Ilişkilerinin Çağdaş Türkiye Tarihi’nde Araştirilmasina Dair

Yıl 2010, Cilt: 6 Sayı: 2, 103 - 115, 01.05.2010

Tofiq Necefli

Öz

Karakoyunlu Beyliği, XIV. yüzyılın son çeyreğinde Doğu Anadolu’da siyasi güç merkezine çevrilerek bölgede meydana gelen olaylarda aktif rol oynamaya başlamıştı. Bu dönemlerde Timur’un ön Asya’ya askeri seferleri Doğu Anadolu’daki durumu etkilemiş ve Karakoyunlu-Memlük ilişkilerinin gelişmesine neden olmuştur. Azerbaycan’ın işgal edilmesinden 1386 sonra Azerbaycan ve Doğu Anadolu’da Timurlu Devleti’ne karşı mücadele veren güçlerin Mısır Memlük Devleti ile ilişkiler kurduğu görülmektedir. Burada Timur’a karşı mücadele veren güçlerden biri de Karakoyunlu Devleti idi. 1410’da Kara Yusuf 1389-1420 tarafından kurulan Karakoyunlu Devleti’nin Memlüklerle olan ilişkileri, bölgedeki siyasi gelişmelerin etkisiyle İskender 1420-1438 ve Cihanşah 1438-1467 dönemlerinde de devam etmiştir. Türkiye Tarihçilerinin Memlük kaynaklarını bütün yönleriyle incelemeleri ve bu kaynaklardan faydalanmaları iki devlet arasındaki ilişkileri daha çok aydınlatmaya imkan verecektir. Bu makalede genel olarak Karakoyunlu-Memlük ilişkilerinin Çağdaş Türkiye tarihinde tetkik seviyesine aydınlık getirilmiş ve onların kısa tahlilleri verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karakoyunlu, Memlüklü, Kara Yusuf, İskender, Cihanşah, Sultan Farac, Şeyh Mahmudi, Barsbay, Çakmak.

Research Concerning The Relations Between Qaraqoyunlu and Mamluks In Modern Turkish History

Öz

In the last quarters of the 14 th century Qaraqoyunlu Sultanate started to take active role in the events inside the region turning into a political power in East Anatolia. At the end of the 14th century, Timur’s military marching into near Asia affected the situation in East Anatolia and caused the relations between Qaraqoyunlu and the Mamluks to develop. It is seen that the powers who were strugling against Timur’s state in Azerbaijan and East Anatolia established relations with Egyptian Mamluks after occupation of Azerbaijan 1386 . One of powers who strugled against Timur was Qaraqoyunlu Sultanate. Qaraqoyunlu State that was founded by Qara Yusuf 1489-1420 in 1410, existed in the periods of Iskandar 1420-1438 and Jihanshah 1438-1467 under the effect of the political developments in the region. Mamluk sources that are benefited by Turkish historians in all directions gave oppurtunity to clarify the relations between two states. In this article the relations between Qaraqoyunlu and the Mamluks have been generally clarified and analysed in Modern Turkish History point of view.

Anahtar Kelimeler

Qaraqoyunlu, Mamluks, Qara Yusuf, Iskandar, Jihanshah, Sultan Faraj, Sheyh Mahmudi, Barsbay, Chakmak

Kaynakça

• Аkа, İ., “Timur Devri Аnаdоlusu”, Оsmаnlı 1, Yeni Türkiye Yаyınlаrı, Аnkаrа, 1999
• Komisyon, Аzerbаycаn Tаrihi, (Yedi cilt), c. 3, Елм, Bаkü 1999
• Cöhçe, S., Оtlukbeli Sаvаşınа Kаdаr Аkkоyunlulаr, Türkmen Аkkоyunlu İm- parаtоrluğu, Siyаsаl, Sоsyаl ve Kültürel Tаrihineİlişkin Mаkаleler Antоlоjisi, Аnkаrа 2003, ss. 265-278.
• Dоğuştаn Günümüze Böyük İslаm Tаrihi VI., (İlmi müşаvir ve redаktör H.D.Yıldız), Çаğ Yаyınlаrı, İstаnbul 1992
• Dоğuştаn Günümüze Böyük İslаm Tаrihi VIII. (İlmi müşаvir ve redаktör Dr. Hаkkı Dursun Yıldız), Çаğ yаyınlаrı, İstаnbul 1992
• Esedоv, M.E., Аzerbаycаn ХIII- ХV. yüzilliyin birinci yаrısındа (Bedreddin Mаhmud Аyninin «İkd el-Cumаm fi-Tаrih Ehl ez-Zаmаn» eseri üzere), Doktora tezinin Аvtоreferatı (özeti), Bakü 1996
• Kоprаmаn, K.Y., Mısır, Memlükleri Tаrihi (Sultаn аl-Mаlik аl-Muаyyаd Şeyh аl-Mаhmudi devri (1412-1421), Kаynаk eserler dizisi, Аnkаrа 1989
• Metsоpski, Fоmа, Teymurlengin ve Onun Haleflerinin Tаrihi, Аzerbaycan SSR EА neşriyаtı, Bаkü 1957
• Piriyev, V.Z., Аzerbаycаn Hülаküler Devletinin Tenezzülü Devrinde (1316- 1360. yıllar), Elm, Bаkü 1978
• Sümer, F., Kаrа Kоyunlulаr (Başlangıçdan Cihan-Şaha kadar) 1, Türk Tаrih Kurumu Bаsımevi, Аnkаrа 1984
• “Аkkоyunlulаr”, Türk Dünyаsı Аrаştırmаlаrı, sаyı 40, İstаnbul 1988, ss.1-38
• Şаmi Nizаmüddin, Zаfernаme, (Fаrsçаdаn çeviren Necаti Lugаl), Yeni Türkiye Yаyınlаrı, Аnkаrа 1987
• Tihrаni Ebubekr, Kitаbi-Diyаrbekriyye, (Fаrsçаdаn çeviren: Rehile Şükürоvа), Elm, Bаkü 1998
• Uzunçаrşılı, İ.H., Аnаdоlu Beylikleri ve Аkkоyunlu, Kаrаkоyunlu Devletleri, Türk Tаrih Kurumu Bаsımevi, Аnkаrа 1969
• Yınаnç, M.H., “Аkkоyunlulаr”, İslаm Аnsiklоpedisi, c. II., МЕ Басымеви, İstаnbul 1988, ss.151-170
• “Cihаn-Şаh”, İslаm Аnsiklоpedisi, c. III., МЕ Басымеви, İstаnbul 1988, ss. 173-189
• Yınаnç, R., Dulkаdır Beyliği, Türk Tаrih Kurumu Bаsımevi, Аnkаrа 1989