Geç Antik Dönem ve Ortaçağ’da Tarsus Tarihi

Yıl 2010, Cilt: 7 Sayı: 1, 39 - 60, 01.12.2010

Gürhan Bahadır

Öz

Antikçağ’dan günümüze kadar aynı adı taşıyan Tarsus şehri, Hıristiyanlığın doğuşunda, Roma ve İslâm dönemlerinde Doğu Akdeniz bölgesinde dini, kültürel, askeri ve ticaret merkezlerinin en önemlilerindendi. Roma İmparatoru Pompei, M.Ö. 64 yılında Selevkos Krallığı’nın başkenti Antakya’yı almasıyla Selevkos Krallığı yıkıldı. Böylece M.Ö. 64 yılında Tarsus’ta Selevkoslar dönemi kapanırken Roma dönemi başlamış oldu. Roma İmparatoru Pompei, Roma hakimiyetine giren Tarsus’u imparatorluğun yeni eyaleti Kilikya’nın başkenti yaptı. Bu tarihten 90 yıl sonra dünya tarihini etkileyen Hıristıyanlığın şekillenmesi ve yayılmasında Tarsus doğumlu Pavlos, önemli rol oynadı. Havari Pavlos, Barnabas ve Petrus Hz. İsa’nın öğretisini yaymak için yaptıkları birinci, ikinci ve üçüncü haber gezilerinde Antakya’yı merkez olarak kullanarak Tarsus ve Anadolu’daki diğer kentleri gezip Hıristiyanlığı anlattılar. Bu şekilde M.S. 40 yıllarında Tarsus ve Antakya’da şekillenen Hıristiyanlık bu şehirlerden Roma dünyasına yayıldı

The History of Tarsus in Later Ancient and Middle Ages Times

Öz

The ancient settlement of Tarsus is best known for that of its history which bears its name up to now and it is one of the most eminent cultural, military, commercial and religious centre of Eastern Mediterranean at the emerged of Christianity, Roman Empire and Islam reign. Antioch the capital city of Seleucus Kingdom was invaded by Roman Emperor Pompey 64 B.C. Thus Seleucus Kingdom collapsed and Roman reign commenced. Roman Emperor Pompey made Tarsus the capital of the new Roman province of Cilicia. Ninety years later after that period Saint Pavlos, who was born in Tarsus in 10 A.D., acted an important role in spreading Christianity influencing world history. In Tarsus and Antioch history one of the most eminent events happened during the reign of Emperor Caligula desciple of the Jesus Christ Saint Barnabas and Pavlos in the city to emit Christianity. As a result of the missionary services done by these saints they could congregate a mass which is called for the first time as Christianity spread throughout Roman World 40 A.D. Tarsus, the most important commercial and cultural centre in Mediterranean World, kept its effect in Turk-Islam reign. Islam army commanded by Ebu Ubeyde b. Cerrah at Yermuk War in 634 A.D. defeated Byzantium army and then moving quickly to the North of Damascus. It conquered Baalbek, Hims, Aleppo and Antioch and stopped on Toros mountains. Hence Islam army invaded Tarsus. H. 17/ After Ubade b. es-Samit who was one of Ebu Ubeyde’s commanders had Tarsus. Thus Tarsus became Islam frontier city. In nineth and tenth centuries, Turk commanders came to Tarsus and governed the city. Hence it continued to florish as a centre of Turk-Islam, merged todays’ characteristic of Tarsus.

Kaynakça

• Abu’l-Farac, Gregory, Abu’l-Farac Tarihi (Çev.Ömer Rıza Doğrul) T.T.K Basımevi, Ankara,1999
• Belazuri, Futuh el-Buldan, (Çev. Mustafa Fayda), T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2002
• Bickerman E., The Cambridge History of Iran; The Seleucid Period, Ed. Ehsan Yarshaster, 3. vol. Cambridge Univ. Pres. 1983
• Bilhmeyer K. - H. Tuchle, I. ve IV. Yüzyıllarda Hıristıyanlık (Çev. A. Güral), İstanbul, 1972
• Burkitt, Francis Crowford, Early Eastern Christianity: st. Margaret’s Lectures on the Syriac-Speaking Church, London, 1904
• Bosworth, C. Edmund, ‘‘The City of Tarsus and The Arab-Byzantine Frontiers, in Early and Middle Abbasid Times ’’ ORIENS, Journal of the International Society for Oriental Research,33. Volume,New York,1992, 269-286
• Brooks, E. W., ‘‘The Sruggle with the Saracens (717-867)’’, Cambridge Medieval History, 4.cilt
• Christophilopoulou Aikaterina, Byzantine History II (610-867) (Translated by Timothy Cullen), Adolf M. Hakkert Yay., Amsterdam, 1993
• Demircioğlu, Halil, Roma Tarihi, I. Cilt, T.T.K. yay. Ankara, 1998
• Downey, Glanville, A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arap Conquest, Princeton University Pres, New Jersey, 1961
• Elçibey, Ebulfez, Tolunoğulları Devleti (868-905) (Çev. Selçuk Akın), Ötüken yay., İstanbul, 1997
• Graigner, John D., Seleucus Nikator; Constructing a Hellenistic Kingdom, Routledge Ltd. New York 1990
• Haddad, George, Aspect of Social life in Antioch in Hellenistic-Roman period, Chicago, 1949
• Honigmann, Ernest, Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, (Çev. Fikret Işıltan), İstanbul Üniv., İstanbul, 1970
• -----------------------, İ.A. ‘‘Tarsus’’ mad. 12.cilt
• Hitti, Philip K., History of Syria; Including Lebaon and Palestine, Macmillan co. ltd., London, 1951
• İbnu’l-Esir, el-Kâmil fi’t-târih,(Çev. Ahmet Ağırakça), Bahar Yay.,İstanbul, 1987
• Işıltan, Fikret, İ.A, ‘‘Seyfuddevle’’ mad.
• Kopraman, Kâzım Yaşar, ‘‘Tolunoğulları (868-905)’’ D. G. B. İ. T., VI. cilt, Çağ Yay. İstanbul,1992 Matta (Yeni Ahid).
• Mesûdî, Murûc ez-Zeheb (Çev. Ahsen Batur), Selenge yay.,İstanbul 2004 Mitchell, Stephen, Armies and Frontiers in Roman and Byzantine Anatolia, British Institute of Archaeology at Ankara Monograph No:5 BAR İnternational Series 156, 1983
• Niavis, Pavlos, E., The Reign of the Byzantine Emperor Nicephorus I. (802- 811), Historical publications st. D Basilopoulos, Athens, 1987 Ostrogorsky, George, Bizans Devleti Tarihi, (Çev. Fikret Işıltan), T.T.K. Yay., Ankara, 2006
• Ramsay W. M., Tarsus ( Aziz Pavlus’un Kenti ) ( Çev. Levent Zoroğlu ). T.T.K. basımevi, Ankara, 2000
• Resullerin İşleri (Yeni Ahid)
• Scylitzes, John, A Synopsis of Histories (811-1057) (Translated by John Wortley), Published by The Centre for Hellenic Civilization at University of Manitoba, Kanada, 2000
• Ster n S. M., ‘‘ The Coins of Thamal and other Governers of Tarsus ’’, Journal of the American Oriental Society, Vol.80. No:3, Oxford, 1960, s. 217-225.
• Süryani Mihael Vekayinamesi, (Türkçe terc.Hrant.D. Andreasyan), Ankara, 1944 (T.T.K. kütüphanesi No:44’de yayınlanmamış tercüme)
• Taberi, Tarih el-Rusul ve’l Muluk, The History of al-Taberi, State University of New York Press, Albany, 1992
• Theophones, The Chronicle of Theophanes Confessor: Byzantine and Near Eastern History, A.D. 284-813 translated by Cyril Mango and Roger Scott, Oxford University Press, 1997
• Vasiliev A. A., Bizans İmparatorluğu Tarihi (Çev. A. Müfid Mansel), Maarif Matbaası, Ankara, 1943
• Woolley C. Leonard, A Forgetten Kingdom,Penguin Boks, London, 1953
• Yahyâ b. Saîd el-Antâkî, Târihu’l-Antâkî (H. 328-458, M. 940-1067), (Neşr. Ömer Abdullah Tedmuri), Lübnan, 1990
• Yakûbî, Kitabu’l-Buldan (Ülkeler Kitabı), (Çev. Murat Ağarı), Ayışığı Yay. İstanbul, 2002
• Yıldız, Hakkı Dursun, İslâmiyet ve Türkler, Kamer Yay., İstanbul, 2000 Zehebî, Tarihu’l-İslâm alwarak.com