Abbasi Devletinde Tüccarın Siyasi Rolü ve Devletin Özel Mülkiyete Müdahalesi

Yıl 2013, Cilt: 8 Sayı: 2, 111 - 131, 01.02.2013

Taner Yıldırım

Öz

Uluslararası ticarette büyük bir öneme sahip olan tüccarlar gerek Abbasi toprakları içinde, gerekse dışında, siyasî ve sosyal hayatta da önemli role sahiplerdi. Zira tacirler beynelmilel boyutta gerçekleştirdikleri ticari faaliyetlerin yanı sıra bazen halifeler tarafından barış elçisi olarak görevlendirilmişler bazen de gittikleri yerlerde halifenin gözü kulağı olarak merkez ve vilâyetler arasındaki haberleşmeyi istihbarat sağlamışlardır. Ancak dönemin şartlarına göre yüksek bir hayat standardına sahip olan tüccarlar, milyon dinarlar ile ifade edilen servetlerinden dolayı birçok sıkıntı ile karşılaştılar. Öyle ki tüccarların iştah kabartan bu zenginlikleri, idareciler tarafından çeşitli bahaneler ileri sürülerek yapılan müsaderelere onların da dâhil edilmesine neden olmuştur

Anahtar Kelimeler

Abbasi, Tüccar, İstihbarat, Müsâdere.

The Political Role of Mercants and Intervention of the Goverment to Private Property in the Abbasid State

Öz

Merchants, who had a great importance in international commerce, feature in social and politic life both within the territory of Abbasid and outside its boundaries. Because, merchants sometimes provided communication between center and provinces, sometimes appointed as peace envoy by khalif as well as commercial activity in international dimension. However, merchants who had a higher quality of life as far as living conditions of the period, experienced many diffuculties because of their fortune that expressed in millions of denarius. In fact, fortunes of merchants that was extremely attractive were confiscated in a variety of ways by executives

Anahtar Kelimeler

Abbasıd, Merchant, Intellıgence, Confıscatıons

Kaynakça

• İBNÜ’L ABRİ, Ebul Ferec; Tarihu Muhtasarul Duvel, Beyrut, 1890.
• ARSLANTAŞ, Nuh; İslam Toplumunda Yahudiler (Abbâsî ve Fâtımî Dönemi Yahudilerinde Hukukî, Dinî ve Sosyal Hayat), İstanbul, 2008.
• AYKAÇ, Mehmet; Abbâsi Devletinin İlk Dönemi İdarî Teşkilâtında Dîvânlar (132-232/750-847), Ankara, 1997.
• BAĞDÂDÎ, Kudâme b. Cafer (337/948); Kitâbü’l Harâc ve san’atü’l-kitabe, (nşr. M. J. De Goeje), Leıden 1889.
• BAKIR, Abdülhalik; “Emeviler ve Abbasîler Devrinde İstihbarat”, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, c. I, Sa. 2 (Temmuz 2003), Elazığ, 2003.
• BARTHOLD, W. ; İslam Medeniyeti Tarihi (çev. Fuat Köprülü), Ankara, 2004.
• BELÂZURÎ, Ahmet b. Yahya; Fütûhu’l-Buldân, (çev. Mustafa Fayda), Ankara, 2002.
• BEYHAKÎ, Ebu’l Fadl; Tarihu’l Beyhaki (trc. Yahya Hişab-Sadık Neşet), Mısır, ts.
• İBNÜ’L CEVZİ, el-Muntazam fi Tarih, c. VI, Haydarabad, 1357.
• İBNÜ’L CEVZİ, Ahbaru’l Hamka ve’l Muğaffelin, Beyrut, ts.
• DAĞ, Mustafa; Erken Dönem İslam Dünyasında Berîd Teşkilatı ve İstihbarat, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2012.
• DURANT, Will; İslam Medeniyeti (çev. Orhan Bahaeddin), Ankara, 2004.
• DÛRÎ, Abdulaziz;Târîhu'l-'Irâk el-İktisâdî fi'l-karni'r-râbi’i'l-hicrî, Bağdat, 1948.
• ERDOĞAN, Mehmet; İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, İstanbul, 1980.
• İBNÜ’L ESÎR, Ali b. Muhammed (630/1232); el-Kâmil fi’t-Târih (trc. A. Ağırakça), c. I-XII, İstanbul, 1991.
• FEHD, Bedri Muhammed; Tarıhu’l Irak fi Asri’l Abbasî el-Ahir, Bağdat, 1973.
• İBNÜ’L FUTİ, Ebu’l Fadl Abdurrezzak; el-Havadisü’l Camia ve’t-Tecaribu’l nafia fi’l Mi’eti’l Sabia’ (thk. Mustafa Cevad), Bağdat, 1351.
• HAMEVÎ, Ebu Abdullah Şihâbeddîn Yâkût (626/1229); Mucemü’l-Büldân, c. I-VI, Beyrut, 1957.
• HAREKÂT, İbrahim, “Berid”, DİA, c. V, İstanbul, 1992.
• HASAN, İbrahim Hasan; İslâm Tarihi: Siyasî, Dinî, Kültürel, Sosyal, c. III, İstanbul, 1988.
• HELL, Y.; El-Hadaratu’l Arabiyye (trc. İbrahim Adevi), Kahire, 1956.
• HİTTİ, Philip K. ; Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (çev. Salih Tuğ), c. I, İstanbul, 1989.
• İBN HURDÂZBİH, Ubeydullah b. Abdullah (300/913); Kitabu’l-Mesâlik ve’l- memâlik, Leiden, 1967.
• İBN HURDÂZBİH, Ubeydullah b. Abdullah; Yollar ve Ülkeler Kitabı (çev. Murat Ağarı), İstanbul, 2008.
• HUSREV, Nâsır-ı; Sefernâme, (trc. Abdülvehhab Tarzî), İstanbul, 1994.
• KALKAŞANDÎ, Ebu’l Abbas Ahmed (821/1418); Measiru’l Enaka Fi Mealimil Hilafe, c. I, (thk. Abdulsettar Ferrac), Kuveyt, 1964.
• KALLEK, Cengiz; “Casus”, DİA, İstanbul, 1993.
• KAZICI, Ziya; İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul, 2009.
• KAYAOĞLU, İsmet; İslam Kurumları Tarihi, Ankara, 1980.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad; “Berid”, İA, c. II, İstanbul, 1979.
• MES’ÛDÎ, Ali b. Hüseyin (346/957); Mürûcu’z-Zeheb ve Me’adinü’l-Cevher fi’t-Tarih, Kahire, 1938.
• MEZ, Adam; Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti-İslam Rönesansı, (trc. Salih Şaban), İstanbul, 2000.
• MISRÎ, Hüseyin Ali; Ticâretü’l-’Irak fî’l-’Asri’l-’Abbâsî, İskenderiyye, 1982.
• MİSKEVEYH, Ebû Ali b. Muhammed (421/1030); Tecâribü’l-ümem ve Teâkibü’l-Himem, (thk. Seyyid K. Hasan), c. I, Beyrut, 2003.
• MUHAMMED KÜRD ALİ, el-İslâm ve’l-hadâratü’l-Arabiyye, c. I-II, Kahire, 1959.
• NİZÂMÜLMÜLK, Siyasetnâme, Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
• RİFÂİ, Enver; el-İslâm fî hadâretihî ve nüzumih, Dımaşk, 1986.
• İBN SA’D, Muhammed (230/845); et-Tabakâtü’l-kübrâ, c. III, Beyrut, 1985.
• SA’DAVİ, Nazir Hassan; Nizamu’l Berid fi’l Düvelil İslamiyye, Kahire, 1953.
• SÂMERRAÎ, Hüsâmüddin; el-Mü’essesâtü’l-idâriyye fi’d-deleti’l-‘Abbasiyye, hilâle’l-fetre 247-334/861-945, Dımaşk, 1971.
• SERHAN, Muhyu Hilâl; “er-Rubutu’l-İslamiyye ve Ta’rîfuhâ ve Târihuhâ ve Devruhâ fi’d-Dif’ ‘ani’l-Dudûd”, (çev. Aydın Çelik) Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sa. 144 (Haziran 2003) s. 161-182.
• EBU ŞAME, Abdurrahman b. İsmail; Teracim Rical el-Karneyn el-Sadis ve’l Sabia’ (el-Zeyl Alel Ravdateyn) (thk. Muhammed Zaid el-Kevseri), Beyrut, 1974.
• TABERÎ, Muhammed b. Cerîr (310/922); Târîhu’t-Taberî “Tarîhu’l-Umem ve’l-Mulûk” (thk. Muhammed Ebü’l Fazl İbrahim), c. I-XI, Kahire, 1960.
• YAZICI, Nesim; “Klasik İslam Döneminde Haberleşme Kurumu ile İlgili Bazı Mülahazâlar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XXIX, Ankara, 1987.
• YENİÇERİ, Celal; İslam’da Devlet Bütçesi, İstanbul, 1984.
• YENİÇERİ, Celal; “Cehbez” DİA, c. VII, İstanbul, 1993.
• EBÛ YÛSUF, Yakûb b. İbrahim (181/798); Kitâbu’l-Harâc (çev. Ali Özek), İstanbul, 1973.
• ZEYDAN, Corci; İslam Uygarlıkları Tarihi (çev. Nejdet Gök), c. I, İstanbul, 2004.