Yemen’de Osmanlı-Zeydî Mücadelelerinin Sebep ve Sonuçları

Yıl 2013, Cilt: 9 Sayı: 1, 11 - 20, 01.07.2013

Sadettin Baştürk

Öz

Çerkez Memlûklar adına Yemen’de bulunan Emir İskender, Osmanlıların 1517’de Mısır’ı fethettiği haberini alınca, Yemen’de hutbeyi Osmanlı padişahı adına okutmuştur. Böylece Osmanlılar herhangi bir sefer düzenlemeden Yemen’e hâkim olmuştur. Ancak Yemen’de bulunan Zeydî ahali, hâsıl olan durumu hiçbir zaman kabul etmeyerek bağımsız kalabilmek için Osmanlı hâkimiyetine karşı sürekli mücadele etmiştir. 1517’den 1635 tarihleri arası Yemen’de Osmanlı hakimiyetinin var olduğu süreçte pay-ı tahttan buraya tayin edilen beylerbeyi, serdar veya diğer devlet adamları ellerindeki güçleriyle Zeydîlere karşı çetin mücadele vermişlerdir. Osmanlıların buradaki gücünün Zeydîlere karşı yetersiz kaldığı dönemlerde ise merkezden seferler düzenlenmiştir. Yemen’in 1517’de Osmanlılar idaresine geçişiyle birlikte burada başlamış olan Osmanlı-Zeydî mücadeleleri, neticede Yemen’deki Osmanlı hakimiyetinin 1635’de inkıraza uğramasına sebebiyet vermiştir

Anahtar Kelimeler

Yemen, Zeydî, Osmanlı Devleti

Reasons and Results Of Ottoman and Zaydı’s Struggles in Yemen

Öz

When Mamluk Emir Iskender who managed Yemen on behalf of Circassian Mamluks heard that Ottoman conquered to Egypt in 1517, he had sermon said on behalf of ottoman Sultan. So Ottoman took control of Yemen without organizing any struggle but Zaydıes did not accept this situation and struggled against Ottoman perpetually in order to be independent. Seigneur, commander or other statesmen who were appointed by capital of empire, struggled against Zaydıes between 1517 and 1635 in which ottoman reined Yemen. When strength of Ottoman was insufficient for struggling against Zaydıes, influx was organized from centre of Empire. Struggles of Ottoman and Zaydıes, which started with transition of Yemen’s administration to Ottoman in 1517, caused collapse of Ottoman rule in 1635

Anahtar Kelimeler

Yemen, Zaydı, Ottoman Empire.

Kaynakça

• Ahmed Râşid Paşa, Târih-i Yemen ve San‘a, II Cilt, Basiret Matbaası 1291.
• Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (Çev. Coşkun Üçok), Ankara 2000.
• Baştürk, Sadettin, Telhîsü’l-Berku’l-Yemânî / Ahbârü’l-Yemânî (Tahlil ve Metin), Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2010.
• Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, III Cilt, (Haz. İsmâil Özen), İstanbul 1975.
• Ehiloğlu, Zeki, Yemen’de Türkler: Tarihimizin İbret Levhası, İstanbul 1952.
• Gökalp, Yusuf, Zeydîlik ve Yemen’de Yayılışı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâmi Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara 2006.
• Hammer, Joseph V., Osmanlı Devleti Tarihi, (Mehmed Atâ Bey Tercümesi), C. IV, (Haz. Mümin Çevik), İstanbul 1947.
• İpşirli, Mehmet, “Koca Sinan Paşa”, DİA, XXVI, s. 137-139.
• --------, “XVI. Asırda Hint Okyanusu’nda Türkler ve Portekizliler”, II. Türk Tarih Kongresi Bildiriler, İstanbul 1943, s. 911-923.
• Orhonlu, Cengiz, “XVI. Asrın İlk Yarısında Kızıldeniz Sahillerinde Osmanlılar”, Tarih Dergisi, C. XII, S. 16, İstanbul 1962, s.1-24.
• Osmanlı Arşiv Belgelerinde Yemen, (Haz. Mümin Yıldıztaş, Sabahattin Bayram, H. Yıldırım Ağanoğlu), İstanbul 2008.
• Öz, Tahsin, “Topkapı Sarayı’nda Yemen Fatihi Sinan Paşa Arşivi” Belleten, C. X S. 37, Ankara 1946, s. 171-193.
• Özbaran, Salih, Yemen’den Basra’ya Sınırdaki Osmanlı, İstanbul 2004.
• --------; “XVI. Yüzyılda Basra Körfezi Sahillerinde Osmanlılar: Basra Beylerbeyliğinin Kuruluşu”, Tarih Dergisi, S. 31, Mart 1977, s. 112-119.
• Strothmann, R., “Zeydiye”, İA, XIII, s. 549-551.
• Turan, Şerafettin, “Koca Sinan Paşa”, İA, X, s. 670-675.
• Yavuz, Hulusi, Yemen’de Osmanlı İdâresi ve Rûmûzî Tarihi, II Cilt, Ankara 2003.
• --------, “XVI. Asır İslam Dünyasında Osmanlı-Portekiz Mücadelelerinin Sebepleri”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 3, İstanbul 1985, s. 49-77.