İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursu Öğretim Programının Öğretici görüşlerine Göre Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Sayı: 1, 31 - 62, 30.09.2023

İrfan Sevinç

Öz

Kur’an Kursları, Diyanet İşleri Başkanlığının en önemli yaygın din eğitimi kuruluşlarıdır. Diyanet İşleri Başkanlığı istatistiklerine göre Kur’an kurslarına devam eden öğrencilerin yetişkin olarak tanımlanabilecek bireylerden oluşmakta ve Kur’an kurslarında büyük ölçüde bir yetişkin din eğitimi faaliyeti yürütülmektedir. Öğrencilerin önemli bir kısmı emekli, ev hanımı veya anne olan öğrencilerin, Kur’an kurslarından annelik ve ev hanımlığı sorumluluklarıyla uyumlu bir program taleplerinin yanı sıra günlük mesaiye tabi çalışan bireyler, çalışma şartları nedeniyle kursların normal programlarını takip edememekte ve mesai saatleri dışında veya hafta sonları Kur’an kurslarından hizmet almak istemektedir. Bu talepler doğrultusunda Başkanlıkça hizmet çeşitliliği adı altında ihtiyaç odaklı Kur’an kursu öğretim programı hazırlanarak uygulanmaya başlanmıştır. Bu çalışmanın amacı programı yürüten Kur’an kursu öğreticilerinin tecrübeleri ışığında bu programı değerlendirmektir. Çalışma nitel bir çalışma olarak tasarlanıp, Ankara ili Yenimahalle ve Çankaya ilçelerinde görev yapan Kur’an kursu öğreticileriyle yürütülmüştür. Çalışma grubu toplam 24 öğreticiden oluşmakta olup, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile katılımcılardan veri toplanmıştır. Toplanan veriler betimsel analiz ve içerik analizi ile değerlendirilip, yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Yaygın Din Eğitimi, Yetişkin Din Eğitim, Kur’an Kursu, İhtiyaç Odaklı Öğretim Programı

Evaluation of Need-Focused Qur'an Course Curriculum According to Teachers' Views

Öz

Kur’an Kursları, Diyanet İşleri Başkanlığının en önemli yaygın din eğitimi kuruluşlarıdır. Diyanet İşleri Başkanlığı istatistiklerine göre Kur’an kurslarına devam eden öğrencilerin yetişkin olarak tanımlanabilecek bireylerden oluşmakta ve Kur’an kurslarında büyük ölçüde bir yetişkin din eğitimi faaliyeti yürütülmektedir. Öğrencilerin önemli bir kısmı emekli, ev hanımı veya anne olan öğrencilerin, Kur’an kurslarından annelik ve ev hanımlığı sorumluluklarıyla uyumlu bir program taleplerinin yanı sıra günlük mesaiye tabi çalışan bireyler, çalışma şartları nedeniyle kursların normal programlarını takip edememekte ve mesai saatleri dışında veya hafta sonları Kur’an kurslarından hizmet almak istemektedir. Bu talepler doğrultusunda Başkanlıkça hizmet çeşitliliği adı altında ihtiyaç odaklı Kur’an kursu öğretim programı hazırlanarak uygulanmaya başlanmıştır. Bu çalışmanın amacı programı yürüten Kur’an kursu öğreticilerinin tecrübeleri ışığında bu programı değerlendirmektir. Çalışma nitel bir çalışma olarak tasarlanıp, Ankara ili Yenimahalle ve Çankaya ilçelerinde görev yapan Kur’an kursu öğreticileriyle yürütülmüştür. Çalışma grubu toplam 24 öğreticiden oluşmakta olup, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile katılımcılardan veri toplanmıştır. Toplanan veriler betimsel analiz ve içerik analizi ile değerlendirilip, yorumlanmıştır.

Abstract
Qur'an Courses are the most important non-formal religious education institutions of the Presidency of Religious Affairs. According to the statistics of the Presidency of Religious Affairs, the students attending the Qur'an courses consist of individuals who can be defined as adults, and an adult religious education activity is carried out to a large extent in the Qur'an courses. In addition to the demands of students, who are retired, housewives or mothers, for a program that is compatible with the responsibilities of motherhood and housewife from the Qur'an courses, individuals who work daily, cannot follow the normal programs of the courses due to working conditions and are not able to follow the normal programs of the courses outside of working hours or on weekends. He wants to receive service from 'an courses. In line with these demands, a need-oriented Qur'an course curriculum was prepared and implemented under the name of service diversity by the Presidency. The aim of this study is to evaluate this program in the light of the experiences of the Qur'an course instructors who run the program. The study was designed as a qualitative study and was carried out with Qur'an course instructors working in Ankara province Yenimahalle and Çankaya districts. The study group consists of a total of 24 instructors, and data were collected from the participants with the semi-structured interview technique. The collected data were evaluated and interpreted with descriptive analysis and content analysis.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Non-formal Religious Education, Adult Religious Education, Qur, Need-Based Curriculum

Kaynakça

• Baltacı, Cahit. “Cumhuriyet Döneminde Kur’an Kursları”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 6 (1999), 180-186.
• Başkurt, İrfan. Din Eğitimi Açısından Kur’an Öğretimi Ve Yaz Kur’an Kursları. Değerler Eğitimi Merkezi, 2007.
• Berg, Bruce L. - Lune, Howard. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. ed. Hasan Aydın. çev. Yılmaz Bulut - Bahar Ercan. Konya: Eğitim Kitabevi, 2015.
• Bilgin, Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Ankara: Yeni Çizgi yayınları, 1995.
• Buyrukçu, Ramazan. Kuran Kurslarında Din Eğitimi Ve Öğretiminin Verimliliği Üzerine Bir Araştırma. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2001.
• Christensen, Larry B. vd. “Araştırma Yöntemleri Desen ve Analiz”. çev. Emine Gümüş. ed. Ahmet Aypay. 367-399. Ankara: Anı Yayıncılık, 2. Basım, 2015.
• Çınar, Enes. İhtiyaç Odaklı Kur’an Kurslarında Yetişkinlerin Eğitimi (Ankara Örneği). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. 1996 yılı İstatistikleri. İstatistik. Ankara, 1997.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Kanuna Bir Ek Madde Eklenmesine Dair Kanun, 4415 (22 Temmuz 1999).
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Eğitim Ve Öğretimine Yönelik Kurslar İle Öğrenci Yurt Ve Pansiyonları Yönetmeliği (2012). Http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.16041&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch= Erişim Tarihi: .
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Kursları ile Öğrenci Pansiyonları Yönetmeliği, Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Kursları ile Öğrenci Pansiyonları Yönetmeliği. 23982 (31 Mart 2000).
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Kursları Yönetmeliği. Yönetmelik. Resmi Gazete, 17 Ekim 1971.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı Kur’an kursu sayısal verileri. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay//6/diyanet-isleri-baskanligi-istatistikleri
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı Kur’an kursu sayısal verileri. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2022. (https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/sayfa/57/istatistikler
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı Kur’an kursu sayısal verileri (2023). https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/sayfa/57/istatistikler
• 3.3_istatistiki_bolge_birimleri_siniflamasina_gore_Kuran_kursu_kursiyer_ve_bitiren_kursiyer_sayisi Erişim Tarihi: 07.07.2023.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursları Öğretim Programları (Yüzünden Okuyanlar İçin), Ankara, 2012,”. Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2012.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. İstatistiklerle Diyanet İşleri Başkanlığı. İstatistik. Ankara, 1990.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Kur’an Kursları Öğretim Programı”. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2004.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Kur’an Kursları Öğretim Programı, Pilot Uygulama”. Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2011.
• Ekici, Kübra Kamer. Kur’an Kursları Öğretim Programının Yetişkin Din Eğitimi Kapsamında Değerlendirilmesi (Osmaniye İli Örneği). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Geray, Haluk. Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2. Basım, 2006.
• Gürbüz, Sait - Şahin, Faruk. Sosyal bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 5. Basım, 2018.
• İbn Cemaa, B. Sa’dullah. İslâm Geleneğinde Öğretmen Öğrenci / Eğitim-Öğretim Adâbı. çev. Muhammet Şevki Aydın. İstanbul: Marifet Yayınları, 1998.
• İbn Sahnûn. Âdâbu’l-Muallimîn (Eğitim Öğretimin Esasları). çev. Mehmet Faruk Bayraktar. 3 Cilt. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
• Kabisi. İslâm’da Öğretmen Ve Öğrenci Münasebetlerine Dair Geniş Risale,. çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Karataş, Meryem. “İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursları Öğretim Programlarında Hz. Muhammed İmajı –Dinim İslam Kitabı Özelinde”. ANTAKİYAT/Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2020), 279-291.
• Kartal, Emine. Kur’an Kursundaki Yetişkin Din Eğitiminin Bireye Ve Aile Yaşantısına Etkileri Kastamonu Örneği. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kayadibi, Fahri. “Yetişkin Din Eğitimi (Sorunlar - Çözüm Önerileri)”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2014), 41-60.
• Kılavuz, M. Akif. “Kur’an Kursları ve Yetişkin Din Eğitimi”. Etkili Din Öğretimi. 121-166. İstanbul: Türkiye İlahiyat Tedrisatına Yardım Eden Dernekler Federasyonu, 4. Basım, 2012.
• Kocaman, K. - Sakallıoğlu, H. “Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Dinî Eğitim Kurumu Olarak Osmanlı Darülkurraları”. Turkish Academic Research Review 6/5 (2021), 1447-1482. https://doi.org/10.30622/tarr.1024230
• Kocaman, Kasım. “Yaygın Din Eğitimi İletişimi Sürecinde Hedef Kitlenin Özelliklerini Bilmenin Önemi”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8/12 (2013), 737-749.
• Koç, Ahmet. Kur’an Kurslarında Eğitim Ve Verimlilik Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: İlahiyat Yayınları, 2005.
• Korkmaz, Mehmet. İhtiyaç Odaklı Yaygın Din Eğitimi, Kur’an Kursları: Kayseri Örneği. Kayseri: Tezmer Kitap Kırtasiye, 2013.
• Köylü, Mustafa. “Ailede Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Nurullah Altaş - Mustafa Köylü. 309-348. İstanbul: Ensar Neşriyat, 3. Basım, 2014.
• Öcal, Mustafa. “Türkiye’de Kur’an Eğitim ve Öğretiminde Görülen Gelişmeler ve Bir İcâzetname Örneği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2004), 81-140.
• Resmi Gazete. “633 Sayılı Kanunun Ek 3 Maddesini Kaldıran KHK, s.28057”, 2011.
• Tosun, Cemal. Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Pegem A Yayınları, 2. Basım, 2002.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 12. Basım, 2021.
• Yılmaz, Emre. Kur’an Kurslarında Öğrenim Gören Yetişkin Bayanlarda Benlik Saygısı Ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma (Bilecik Örneği). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Zengin, Hatice. Öğrenci ve öğreticilerine göre Kuran Kurslarının Amaçlarını Gerçekleştirme düzeyi: Sakarya Örneği. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Millî Eğitim Temel Kanunu, İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Millî Eğitim Temel Kanunu. İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Millî Eğitim Temel Kanunu 4306 (16 Ağustos 1997).