Fen Bilgisi Öğretmen Yetiştirme Programlarının İçeriğine ve Öğrenci Kabulüne Yönelik Kalite Standartlarının Belirlenmesi: Ölçek Geliştirme ve Uygulama Çalışması

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 44 - 65, 25.06.2019

Adem Yılmaz , Seyit Aydın

Öz

Bu
araştırmada fen bilgisi öğretmen yetiştirme programlarının içeriğine ve öğrenci
kabulüne yönelik kalite standartlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada
nicel araştırma yöntemlerinden olan tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırma
iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada araştırma konusuna yönelik olarak bir
ölçek geliştirilmiştir. İkinci aşamada ise uygulama yapılmıştır. Çalışma
kapsamında Türkiye’nin çeşitli üniversitelerinde öğrenim gören fen bilgisi
öğretmen adayları ile yine bu üniversitelerde görev yapan öğretim üyelerinin ve
belirlenen illerde görev yapan fen bilgisi öğretmenlerinin görüşlerine
başvurulmuştur. Çalışmaya toplam 1352 kişi katılım sağlamıştır. Veri toplama
aracı olarak araştırmacılar tarafından 5’li likert türünde 4 faktörlü ve 42
sorudan oluşan bir ölçek geliştirilmiştir. Araştırma sonunda elde edilen
veriler, SPSS 20.0 ve LISREL 9.2 paket programları kullanılarak analiz
edilmiştir. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucu faktör yüklerinin 0,577
ile 0,867 arasında değiştiği, Kaiser-Meyer-Olkin değerinin 0,846, açıklanan
toplam varyansın %54,06 ve Cronbach’s Alpha değerinin ise 0,854 olduğu
bulunmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi sonucu ise X²/Sd değerinin 1,28 olduğu, RMSEA değerinin 0,03, NNFI
değerinin 0,98, SRMR değerinin 0,04 ve AGFI değerinin 0,87 olduğu bulunmuştur.
Araştırma sonuçlarına göre geçerliği ve güvenirliği sağlanan bir ölçek
geliştirilmiş ve paydaş görüşlerinin (öğretmen adayları, öğretmenler, öğretim
üyeleri) kalite standartlarına “oldukça önemli” düzeyinde katılım sağladıkları
belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kalite standartları, fen bilgisi öğretmen yetiştirme, faktör analizi, ölçek geliştirme

Determination Of Quality Standards For The Content Of Science Education Teacher Training Programs And The Admission Of Students: The Study Of Scale Development And Application

Öz

In
this research, it is aimed to determine the quality standards for the content
of science education teacher training programs and student admission. Survey
method which is a quantitative research method was used in the research. The
research consists of two stages. In the first phase, a scale was developed for
the research topic. In the second stage, the application was carried out. Working
with the various universities in Turkey's science teacher candidates studying
with faculty who are working in these universities still working in designated
provinces and science teachers have been consulted. A total of 1352 people
participated in the study. As a data collection tool, a scale consisting of 4
factors and 42 questions was developed by researchers in the form of 5 Likert
types. The data obtained at the end of the study were analyzed using SPSS 20.0
and LISREL 9.2 packet programs. The results of the exploratory factor analysis
showed that the factor loadings varied between 0.577 and 0.867, that the
Kaiser-Meyer-Olkin value was 0.846, the declared total variance was 54.06% and
Cronbach's Alpha value was 0.854. As a result of confirmatory factor analysis,
it is found that X²/Sd value is 1,28, the RMSEA value is 0,03, NNFI
value is 0,98, SRMR value is 0,04 and AGFI value is 0,87. According to the
results of the research, a scale providing validity and reliability has been
developed and it has been determined that stakeholder opinions (teacher
candidates, teachers, teaching members) participate in "very
important" level of quality standards.

Anahtar Kelimeler

Quality standards, science teacher training, factor analysis, scale development

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2008). Eğitim fakültelerinde öğretmen eğitimi program standartlarının gerçekleşme düzeyi. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Adıgüzel, A., & Sağlam, M. (2009). Öğretmen eğitiminde program standartlar ve akreditasyon. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 83-103.
• Akgül, M. (2017). PISA sınavları bağlamında öğretmen yetiştirme ve istihdam sistemleri: Karşılaştırılmalı bir analiz. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Gaziantep.
• Akın, Y. (2015). Bologna süreci bağlamında Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Algur, Ş. (2002). 1997 yılında YÖK tarafından başlatılan eğitim fakültelerindeki yeniden yapılanma uygulamasının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.
• Aliyeva, A. (2016). Azerbaycan'da öğretmen yetiştirme sistemine ilişkin öğretmen görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Elazığ.
• Alkan, S. (2012). AB ülkelerinde öğretmen yetiştirme programlarıyla Türkiye'deki öğretmen yetiştirme programının karşılaştırılması ve Türkiye için yeni öğretmen yetiştirme modeli önerisi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hatay.
• Ardies, J.,Maeyer, S.D., & Gijbels, D. (2013). Reconstructing the pupils attitude towards tech¬nology survey. Design and Technology Education: An International Journal,18(1), 8-19.
• Arslan, B. (2008). Öğretmen eğitiminde akreditasyon ve Türkiye için bir model önerisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Ayas, A., & Akdeniz, A. R. (1993). Development of the Turkish secondary science curriculum. Science Education, 77(4), 433-440.
• Ayaydın, A. (2010). Görsel sanatlar eğitiminde standart kavramı. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 159-172.
• Bakioğlu, A., & Ülker, N. (2015). Üniversitede akreditasyon. 1. Basım, Ankara: Nobel Akademi.
• Blomeke, S. (2008). Globalization and educational reform in German teacher education. International Journal of Educational Research, 45(4), 315-324.
• Boz, H., & Babadoğan, C. (2005). Öğretmen yetiştirmede kalite sorunları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. 20. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Calvini, A., Fini, A., & Ranieri M. (2008). Models and instruments for assessing digital com¬petence at school. Journal of E-Learning and Knowledge Society, (4)3, 183-193.
• Can, A. (2016). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. (4.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, E. (2012). Açık ve uzaktan eğitimde akreditasyon yeterlilik düzeyinin incelenmesi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Çabuk, S. N. (2010). Peyzaj mimarlığı eğitiminde kalite yönetimi ve akreditasyon: Ülkesel bir model önerisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Delfino, M., & Persico, D. (2007). Online or face to face? Experimenting with different techniques in teacher training. Journal of Computer Assisted Learning, 23, 351-365.
• Delice, A. (2015). Karma yöntem desen seçimi. Y. Dede & S. B. Demir (Eds.), Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. 2. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demiralp, D. (2016). Öğretmen yetiştirme programlarının yaşam boyu öğrenme yetkinliğini kazandırmadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Doktora tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Elazığ.
• Eacute, J., & Esteve, M. (2000). The transformation of the teachers’ role at the end of the twentieth century: New challenges for the future. Educational Review, 52(2), 197-209.
• Erdoğan A. (2010). Yükseköğretimde yeniden yapılanma: 66 soruda Bologna süreci. Ankara: Yükseköğretim Kurulu Yayınları.
• Erdoğan, A. (2013). Türk yükseköğretiminin yeniden yapılanma çalışmaları. Ankara: Başak Matbaacılık.
• Erişen, Y. (2001). Öğretmen yetiştirme programlarına ilişkin kalite standartlarının belirlenmesi ve fakültelerin standartlara uygunluğunun değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Erişti, B. (2004). Avrupa kalite vakfı mükemmellik modelinin eğitim fakülteleri için uyarlanması. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Erişti, B. (2005). Avrupa kalite yönetimi vakfı mükemmellik modelinin eğitim fakülteleri için uyarlaması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Erkuş, L., & Özdemir, S.M. (2010). Eğitim fakültelerinin akreditasyon sürecine hazır olma durumuna ilişkin öğretim elemanlarının görüşlerinin değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(3), 118-133.
• European Network of Quality Assurance Agencies (ENQA) (2008). Quality procedures in the Eurupen higher education area and beyond: Second ENQA survey. Helsinki: ENQA.
• Göçmençelebi, Ş.İ., & Özkan, M. (2010). İlköğretim 6.sınıf öğrenilerinin fen bilgisi dersinde öğrendikleri biyoloji bilgilerini günlük yaşamla ilişkilendirme düzeylerini ölçmeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 121-132.
• Gül, Ş., & Sözbilir, M. (2015). Fen ve matematik eğitimi alanında gerçekleştirilen ölçek geliştirme araştırmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40, 85-102.
• Gülcan, G. M. (2005). Avrupa birliği ve eğitim. Ankara: Pegem Akademi.
• Gülden, Ö. (2013). Yabancı dil öğretmen yetiştirme programlarında öğretmen bilişselliği: Öğretmen adaylarının sınıf içi eğitsel kararlarının kaynakları. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Güleş, F. (2013). Okul öncesi eğitimde fiziksel çevreye ilişkin kalite standartlarının belirlenmesi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Gülseren, Ö. (2006). Eğitim Kurumlarında Akreditasyon, Eğitim Bülteni, Temmuz, Ağustos, Eylül, Sayı 15, 8-11.
• Güven, İ. (2001). Öğretmen yetiştirmenin uluslararası boyutu. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Kaban, A. (2013). Uzaktan eğitim kalite standartlarının belirlenmesi ve Atatürk Üniversitesi uzaktan eğitim sisteminin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Kalaycı, N. (2008). Yüksekögretimde uygulanan toplam kalite yönetimi sürecinde gözardı edilen unsurlardan “Tky Merkezi” ve “Eğitim Programları”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Bahar, 6(2), 163-188.
• Kalyoncu, N. (2004) Müzik öğretmeni yeterlikleri ve güncel müzik öğretmenliği lisans programı. 1924-2004 Musiki muallim mektebinden günümüze müzik öğretmeni yetiştirme sempozyumu. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Kaptan, F. (2005). Fen ve teknoloji dersi programıyla ilgili değerlendirme. Ankara: Sim Matbaası.
• Karaca, E. (2008). Eğitimde kalite arayışları ve eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 61-80.
• Karacaoğlu, Ö. C. (2008). Avrupa birliği uyum sürecinde öğretmen yeterlilikleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. UKK Routledge:1990.
• Koçdar, S. (2011). Uzman görüşlerine göre Türkiye'de uzaktan eğitim programlarının akreditasyonu. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Koyuncu, S. (2007). Türk ortaöğretim sisteminde okulların akreditasyon yeterlik düzeyleri (Sakarya ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
• Kurnaz, M. A., & Bayraktar, G. (2012). Nanoteknoloji tutum ölçeği: Geliştirilmesi, geçerliliği ve güvenilirliği. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 7(1), 41-53.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28, 563-575.
• Meriç, G. (2004). Fen bilgisi öğretmeni yetiştirme programlarının örnek ülkeler kapsamında değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Metin, M. (2016). Nicel veri toplama araçları. M. Metin (Eds.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. 3. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006). Ülkelerin öğretmen yetiştirme sistemleri. Ankara: MEB Yayınevi.
• Özden, Y. (2000). Eğitimde yeni değerler. Ankara: Pegem Akademi.
• Özgür, G., Saran, M., Vatan, F., & Khorshid, L. (2013). Eğitim hizmetlerinde kalite. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Özüçelik, D. N. (2010). Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri'nde yapılan akreditasyon çalışmalarına doğrudan katılan ve katılmayan personelin bilgilerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Saç, C. (2016). 2002-2014 yılları arasında öğretmen yetiştirme ve atama politikalarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
• Sağlam, Ş. (2009). Çeşitli ciltleme teknikleriyle ilgili uluslararası kalite standartları ve bu standartların kullanılabilirliğinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Sağlam, M. (2011). Türk eğitim sisteminde ve öğretmen eğitiminde yapısal düzenlemeler ve program geliştirme çalışmaları. S. A. Kilimci (Eds.), Türkiye’de öğretmen yetiştirme, Ankara: Pegem Akademi.
• Sarpkaya, R. (2008). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sümer, G. (2003). Kalite ve standardizasyon. Eskişehir: Ak Ofset Matbaacılık.
• Sünbül, A. M., & Arslan, Ç. (2006). Öğretmen yeterlilik ölçeğinin geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 1-16.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th Ed.). Boston: Allyn ve Bacon.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (3.Baskı) Ankara: Nobel.
• Turan, E. Z. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen yetiştirme programlarına ilişkin kalite standartlarının belirlenmesi. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Turan Güllaç, E. (2003). Eğitim fakültelerinde yeniden yapılanma ve öğretim hedefleri. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Uysal, Ö. (2011). Meslek yüksekokullarında çevrimiçi derslerin kalite standartlarına yönelik bir araştırma. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Wilson, F. R., Pan. W., & Donald, A. S. (2012). Recalculation of the critical values for Lawshe’s content validity ratio. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 45(3), 197-2010.
• Yanpar-Yelken, T., Çelikkaleli, Ö., & Çapri, B. (2007). Eğitim fakültesi kalite standartlarının belirlenmesine yönelik öğretmen adayı görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 191-215.
• Yatkın, A. (2003). Toplam kalite yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yavuz, M. (2016). Yeni nesil okulun kavramsal inşası. M. Yavuz (Eds.), Yeni nesil okul. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Yılmaz, A. (2012). Öğretmen adaylarının elektrokimya konusundaki anlayışlarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
• Yılmaz, A., & Aydın, S. (2017). Quality standards for the content of the program and admission to the students in science education teacher training programs. International Teacher Education Conference, 168-169. Cambridge, USA.
• Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK). (1998). Öğretmen eğitiminde akreditasyon: İngiltere ve ABD örnekleri. Ankara: YÖK.
• YÖK. (1999a). Eğitim fakültelerinde öğretmen yetiştirme programlarının geliştirilmesine yön veren temel ilkeler. Ankara: YÖK.
• YÖK. (1999b). Türkiye’de öğretmen eğitiminde akreditasyon ve standartlar. YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi. Ankara.
• Yurdagül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 28-30 Eylül 2005. Denizli.
• Yurdagül, H., & Bayrak, F. (2012). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerlik ölçüleri: Kapsam geçerlik indeksi ve Kappa istatistiğinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 264-271.
• Zientek R.L. (2007). Preparing high-quality teachers: Views from the classroom. American Educational Research Journal, 44(4), 959-1001.