Native occurrence areas of Anatolian Scots pine (Pinus sylvestris L. var. sylvestris) forests and their vegetation composition in Anatolia, Türkiye

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 182 - 196, 14.12.2023

İbrahim Atalay

https://doi.org/10.17568/ogmoad.1313237

Öz

Anatolian Scots pine (P. sylvestris var. sylvestris) forests spreading in the northern part of Anatolia, Türkiye, and covering 2.1 million hectares show great variation in terms of the vegetation composition depending on both ecological conditions and human interference. The spreading and/or growing of Scots pine is mostly related to the sunny cold, subhumid continental climatic conditions as well as the cold and semiarid climate. It begins at the coastal belt of the Black Sea coast and rises up to 2700 m in the NE part of Anatolia, and continues towards the semiarid continental part of Central Anatolia. Scots pine is associated with Fagus orientalis, Castanea sativa, Tilia rubra, T. tomentosa, Alnus barbata, A. glutinosa, Quercus sp., etc. in the lower belt of the Black Sea coast, with Picea orientalis and Abies nordmanniana in the eastern upper belt of the Black Sea Mountains, and with Abies bornmulleriana in the middle and western parts of the Black Sea Region. It is composed of Pinus nigra and A. nordmanniana subsp. equi-trojani in the backward or southern parts of the Black Sea Region. Pure Scots pine stands occur in the subhumid continental part of NE Anatolia and the semiarid-subhumid continental part of Inner Anatolia. This study aims to highlight the natural occurrence of its forests, and to introduce their main vegetation composition reflecting ecological conditions.

Anahtar Kelimeler

: Scots pine, ecology, climate change, biotic factors

Anadolu sarıçamının (Pinus sylvestris L. var. sylvestris) doğal yayılış alanı ve vejetasyon bileşimi

Öz

Anadolu’nun kuzeyinde yayılan ve 2,1 milyon hektar saha kaplayan Anadolu sarıçam (P. sylvestris var. sylvestris) ormanlarının bileşimi, ekolojik koşullara ve insan etkisine bağlı olarak önemli değişme gösterir. Sarıçamın yetişmesinde ve yayılışında güneşli soğuk, yarınemli karasal iklim koşulları etkilidir. Sarıçam; Karadeniz kıyı kuşağında Fagus orientalis, Castanea sativa, Tilia rubra, T. tomentosa, Alnus barbata, A. glutinosa ve Quercus sp. ile, Doğu Karadeniz kıyı dağlarının yüksek kesimlerinde Picea orientalis and Abies nordmanniana ile Orta ve Batı Karadeniz bölümlerinde ise A. nordmanniana subsp. equi-trojani ile karışık meşcereler halindedir. Ayrıca Karadeniz Bölgesi’nin ardında veya güneyinde Pinus nigra ve A. nordmanniana subsp. equi-trojani ormanlarında yer alır. Saf sarıçam meşcereleri, Kuzeydoğu Anadolu’nun yarı nemli karasal alanlarında ve Orta Anadolu’nun yarı kurak, yarı nemli alanlarında görülür. Bu çalışmanın amacı, sarıçamın doğal yayılış alanı ve ekolojik koşullara göre vejetasyon bileşimini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Sarıçam, ekoloji, iklim değişmesi, biyotik faktörler

Kaynakça

• Acatay, A. 1957. Sarıçamın Anadolu’daki yayılısına bir ilave. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 7(1): 114-117
• Akan, R., 1955. Pınarbaşı‘nda sarıçam. Orman ve Av, 27(2): 40
• Akkemik, Ü. 2018. Pinus L. (Çamlar). Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Editör: Akkemik, Ü. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Alemdağ, Ş., 1967, Türkiye Sarıçam Ormanlarının Kuruluşu, Verim Gücü ve Bu Ormanların İşletilmesinde Takip Edilecek Esaslar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 20, Güzel İstanbul Matbaası, Ankara
• Atalay, İ., Tetik, M., Yılmaz, Ö., 1985, Kuzeydoğu Anadolu‘nun Ekosistemleri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 141, Ankara
• Atalay, İ. 1992a. The Paleogeography of the Near East (From Late Pleistocene to Early Holocene) and Human Impact. Ege University Press. Izmir
• Atalay, İ. 1992b. Kayın (Fagus orientalis Lipsky) Ormanlarının Ekolojisi ve Tohum Transferi Açısından Bölgelere Ayrımı, Orman Bakanlığı, Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Müdürlüğü, No: 5, Ankara
• Atalay, İ. 1994, Türkiye Vejetasyon Cografyası. Ege Universitesi Basımevi, İzmir
• Atalay, İ., 2008, Ekosistem Ekolojisi ve Coğrafyası. Çevre ve Orman Bakanlığı. Meta Basım, İzmir
• Atalay, I., R. Efe, 2012. Ecology of Scots pine (Pinus sylvestris L. var. sylvestris) forests and their dividing into regions in terms of seed transfer. Forest Seeds and Tree Breeding Research Directorate. Bublication No: 45, Meta Publ., Izmir.
• Atalay, İ. 2014a. Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri (2. Baskı), Meta basım İzmir
• Atalay, İ., 2014b. Forest composition changes with competition in the northern part of Turkey. European Scientific Journal. Special Edition, Vol 2. Pp. 364-371.
• Atalay, İ., Altunbaş, S., Coşkun, M., Siler, M., 2020. Taşların Ekolojisi ve Topografyanın Tarım ve Ormancılık Açısından Önemi (2. Baskı). Meta Basımevi, İzmir. ISBN: 978-605-66103-6-3
• Boydak, M., 1977. Eskişehir Çatacık Mıntıkası ormanlarında saf sarıçam (Pinus sylvestris L.)ın tohum verimi üzerine araştırmalar. İ. Ü. Orman Fak. Yay. No 230
• Ceylan, B., 1980, Aladağ (Bolu) Yoresinde Doğal Yolla Getirilmiş Saf Sarıçam Gençliklerinin Bakımı Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 111, Ankara
• Çalışkan, A., Özalp, G., Karadağ, M., 2004. Karabük-Büyükdüz Araştırma ormanında Karaçam+Meşe+Göknar+Kayın karışık meşcerelerinde Meşenin gelişimi. Bolu Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enst. Teknik Bül. No 10.
• Çepel, N., Dündar, M., Günel, A., 1977, Turkiye‘nin Önemli Yetişme Bölgelerinde Saf Sarıçam Ormanlarının Gelişimi ile Bazı Edafik ve Fizyografik Etkenler Araşındaki İliskiler. TÜBİTAK Yay. No: 354. TOAG No: 65, Ankara
• Çepel, N., Dündar, M., 1980, Bolu-Aladag orman ekosistemlerinde sarıçamın (Pinus silvestris L.) boy artımı ile rölief ve toprak özellikleri araşındaki iliskiler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. A30(1): 129-140
• Eliçin, G., 1970. Turkiye sarıçam (Pinus sylvestris L.)larında morfogenetik araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. A20(1), (Doktora Tezinin özeti).
• Eliçin, G., 1971. Turkiye Sarıçam (Pinus sylvestris L.)‘larında Morfogenetik Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 1662, Orman Fakültesi Yayın No: 180, (Doktora Tezi). Bozak Matbaası, İstanbul
• Eraslan, İ. 1982. Sarıkamış, Göle ve Oltu mıntıkaları saf sarıçam meşcerelerinde hasılat araştırmaları. Ormancılık Araş. Enst. Yay. No: 349/8
• Ercanlı, I., Sivrikaya, F., Keles, S., Günlü, A., 2006, Sarıçam (Pinus sylvestris L.) meşcerelerinin hacim artımının meşcere yaşı, bonitet endeksi ve sıklık derecesine göre değişimi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 7(1): 24-37
• Özdemir, 1974. Sarıkamış, Göle ve Oltu Mıntıkaları Saf Sarıçam Meşcerelerinde Hasılat Araştırmaları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 59. Gürsoy Basımevi, Ankara
• Pamay, B., 1962, Türkiye’de Sarıçam (Pinus silvestris L.)’ın Tabii Gençlestirme İmkanları Üzerine Araştırmalar. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları. Sıra No: 337. Seri No: 31. Ankara
• Sevimsoy, M., 1984, Göle-Sarıkamış Yoresinde Saf Sarıçam Ormanlarında Doğal Gençlestirme Yöntemlerinin Saptanması. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 121, Ankara
• Tetik, M., 1986, Kuzeydoğu Anadolu’daki Saf Sarıçam (Pinus silvestris L.) Ormanlarinin Ekolojik Sartları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 177. Ankara
• Tosun, S., 1988, Sarıçam (Pinus sylvestris L.)’ın ülkemizdeki yeni varyetesi (P. sylvestris L. subsp. hamata (Steven) Formin var. compacta TOSUN var. nova. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayın No: 67. Dergi Serisi, 34 (1): 23-31