Akçayır-Yürükakçayır (Eskişehir) Gölsel Basenindeki Katmansı Sepiyolit Zuhurlarının Oluşumu

Yıl 1997, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 21, 30.06.1997

Kadir Sarıiz

Öz

inceleme alanı, Eskişehir'in güneybatısmda Yürükakçayır ile Akçayır köyleri

ümsında 12 km- îik bir sahayı kapsamaktadır. Yöredeki oluşukîarm birbirleriyle ilişkilerme

göre üç litulojik birim ayırllanmiflv. Bu birimler, alttan üste doğru Porsuk peridolilleri.

Yüfükakçayır konglümeraiarı vs Kepeztepe formasyonudur. Kalınlıkîarı 40 cm. ıle 200 cm.

arasinda değişen Miyosen-Pllyosen yctşîı sepiyolit zuhurlan. inceleme alanının Kepeztepe ve

Yiirükakçayır Kürtiintü konağı mevkilerinde Kepeztepe formasyommc, ait dolomilli kireçlafl

ve dolomilli marn birimleri içinde. katmansı biçimde yataklanmı^ ef oîuşiimîu hammadde

kaynaklarıdır. Mosîradun alınan opal örneklerinm kolîoform yapi iîe eşgranüler dokuda,

sepiyolitlerin isc- masif ve bofllıklu yapı ile kolloidal dokularda bulmu-ju. ritmik çokelmeyi

yansılllklanndan Mg'~ ve SiO:,,,, içeren sulu çozellilrrin fizikokimyasal ortamdaki

dtivraniflan arafiınlmif, MgO-SiOvHıO sistemi üzerindeki deneysel çalışmalar gözden

geçirilmiflir. Buna göre. sepiyolil oluşumu MgO-SiOyHjO sislemi ürünü olup. SCC ile 23°C

ve pH: 8-9 arasinda H~ Mg"~ ve Sı iyon konsantrasyommü bağlı oîarak gerçekleştiği

cmluşıl. maktadır.

Anahtar Kelimeler

Katmansı sepiyolit, Evaporilik ortam, Eş oluşum, pH.T°C

Occurence Of Stratified Sepiolite At The Lacustrine Basin Of Akçayır- Yürükakçayır (Eskişehir)

Öz

The investıgation arca covers an area ofahout 12 km! bet\\'een Yürükakçayır

and Akçayır On the hasis oftheir relationship. ıhe area consists of three lilhologic unils:

Porsuk uphiüiues, Yilrükçayır congiomcrates and Kepeztcpe formation. re^pectively.

Miücene-Pilocene aged scpiolite ocüufrences were formed \vithin the doîomiîic limcstone and

mu/'/ of ıhc Krpı. ':lepe formation. alt of u'hich arv thoııghl 10 be formeıl concıırrently. Their

llıirknrss vıiries bclvccn 41] anci 21)0 cm The stııdieıl sıipiolile samples tlisplay colloidal and

nuıssive le.vııre inclicating colloida! precipilation. il is concluıtecl that the sepiolite

ııı. 'i'urrenivs u'eıv formecl al 3 °C to 2S°C uith the pHofS-9 as a resul! ofl-T,.Ug'JandSi"1

L'DHcenSr'Mion.

Anahtar Kelimeler

Stratified sepiolite, Evaporatic environment, Syngenetic, pH.T°C

Kaynakça

• [1] M.T.A. Genel Müdürlüğü.,Govermnent Industrial Research Instİtute, Nagoya(Japan), "Utilization of Sepiolitic and Mg-bearuıg Clays in Turkey". Report of Intemational Research and Development Cooperation ITIT Project no. 9-1 -5, 1993.
• [2] Z.Karakaş ve B. Varol, "Sivrihisar Gölsel Neojen Basenindeki Dolomit ve Sepiyolitli Dolomitlerin Petrografik ve İzoSopik Özellikleri". 47. TJK Kurultayı Bildiri Özetleri, Ankara, 1994.
• [3] T. Irkeç ve H. Gençoğlu, Eskişehir-Sivrihisar Civarındaki Sedimanter Sepiyoîit OIuşumlannın Ortamsal Yorumu. 47.TJK Kurultayı Bildiri Özetleri, Ankara, i994.
• [4] 0. 1. Ece ve F. Çoban."GeoIogy, Occurence, and Genesis of Eskişehir Sepioiites, Turkey". Ciays and Clay Mmerals. vol. 42,no l. pp. 81-92, 1994.
• [5] M. Yeniyol. "Yenidoğan (Sivrihisar) Sepİyolir Yatağmın Jeoiojisi, Mineraîojisi ve Oluşumu" . M. T. A. Dergisi. l 14, ss. 71-85. 1992.
• [6] Türkiye Stratigrafı Komitesi . Stratigrafı Sınıflama ve Adlama Kuralları, M. T. A, Yayınları. Ankara . 1986.
• [7] Z. Gözler ve diğerİeri, "Orta Sakarya Güneyi i!e Uludağ ve Güneyİnİn Jeolojik Sorunları ve Kompilasyon Projesi". M.T.A. raporu(Yayınlanmamış). 1984.
• [8] O.Akıncı. "Eskişehir I24-C1 Paftasının Jeolojisi ve Tabakalı Lületaşı Zuhurları. "M. T. A. Dergisi. 67.SS. 82-97, 1967.
• [9] M. Servaıs, " Collision et Sutur Tehysienne en Anatolie Centrale Etüde Sîructurale et Metamorphiq de la zon Nord Kiitahya", These A L'univ. Paris-Sııd Centre D'orsay. 1982, France.
• [10] T. Liinel, "Petrology of Gümele Ultramafıc Suite of Eskişehir Complex". Afe(u JournalofPureandApp!iedScie:nce. Vol. \9m. 2, pp. 167-195, 1987.
• [11] K. Saniz, "Turkmentokat-Gökçeoğlu (Eskişehir) Yöresinin Stratigrafisi"^na</o/u Universilesi Müh. Mim. Fak. Dergisi, Cilt.4. S.2, ss. 25-41, 1988.
• [12] H. J. Asutay. A. Küçükayman, ve Z. Gözler, "Dağküplu (Eskişehir Kuzeyi) Ofiyolit Karmaşıgırun Slratigrafisi, Yapısal Konumu ve Kümülatlann Petrografısi", M T. A. Dergisi, 109, ss. 1-8, 1989.
• [13) S. Kulaksız, "Sivrihisar Kuzeybatı Yöresinin Jeolojisi", Hacettepe Oni. Yer Bilimleri Enst. BU.S.8. ss. 103-124, 1981.
• [14] P. F[eischer. "Sepiyolite Associated with Miocene Diatoınite, Santa Cruz Basin, Ca]ifornia", /lmericanM'nero/, Vol. 57, pp. 903-912, 1972.
• [15] G.W, Brindley, "X Ray Electron Diffraction Data for Sepiyolite"./lmerican Mineralogist. Vol. 44, pp. 495-500, 1959.
• [16] M.Yeniyol ve O.Oztunalı, " Yunak Sepiyolitinin Mineralojisi ve Oluşumu", !!. Ulusal Kil Sempozyumu BİIdiriIeri. Gündoğdu. M.N,Aksoy, H.(edit6rler) Hacettepe Universitesİ ss. 171-186, Ankara, 1985.
• [17] J. L.Vivaldi and Hach- Ali . Palygmskile and Srpioliles. the Differenlial Thermal Analysis. Mackenzie. R. C. (ed), Acad. press, pp. 553-573, London. 1969.
• [18] K. Brauner and A. Preisinger, "Struktur and Entstehung Des SepioIiths.T Schermak'sMineral". /'e»roy. A/i(A. 6, pp. 120-140, 1956.
• [19] T. lrkeç. "Bolu-Kıbnsçık Sepiyolitinin Mineralojik ve Kimyasal Özellikleri ve Eskişehir-SivrihisarS edimanterS epiyoliti İle Karşılaştınlması", AnadoluÜ ni.V . Ulusal Kil Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Eskişehir. 1991.
• [20] G. Cancelliere. R.Mancini and G.Verga. "The Sepiyolite Deposil of EI-Bur in Somalia and ils Economic Potential". ?"' Industrial Minerals International Congress, Metal Bıılletin Group. Park House.Park Terrace. Surrey.KT4 7HY,England, 1987.
• [21] A.M.C.Şengör.'Türkiye'nin Neotektoniginin Esasları", Türkiye Jeoloji Kurumu Yayınları, 40 s. Ankara. 1980.
• [22] W.C. Krumbein and R.M. Garrels, "0rigin and Classification of Chemical Sediments in Temıs of pH and Oxidalion-Reduction PotentialsV, Geol., 60. pp. 1-33, 1952. ^ ^" """"" ~"
• [23] E.GaIan and A. Castillo, "Sepiyolile-Palygorskite in Spanish Teriiary Basini: Genetical Patterns in Contimntal £'nvfromı?wı", Developments in Sedimentology. pp. 81-123, Elseiver. Amsterdam , 1984.
• [24] P. B. Hostetler, "The Stability and Surface Energy of Brucite in Water at 25°C". Amer. J. Sci.. 261,pp. 238258, 1963.
• [25] F. D. Rossini, D, D. Wagman, W. H. Evans, S. Levine, and I.Jaffe. "Selected Values of Chemical Themıodynamic Properties". U.S.Natl. Bur. Standards Cire.500,822 pp., 1961.
• [26] R. Wollast. F.Mackenzie and O. Bricker, "Experimental Precipitation and Genesis of Sepiyolite at Earth. Surface Conditions". The American Minerahsist. Vol. 53. oo. 1645- 1662, 1968. - - -o. -., ^-.. -,,
• [27] F.Lippman, Stabilitatbeziehungen der Tenminerale Neues Jahrb. Mineral Abb. l36,pp 237-309. 1979.
• [28] R. Folk and S.Land, "Mg/Ca Ratio and Salinity. Two Controls Över Crystallization ofDolomite", Bull. Ame. Assoc. Pel. Geoi.. 59, pp. 60-68, 1975.
• [29] R. M. Garrels and L.C. Christ, "Soiutions. Minerals and EquiIibria", Harper and Row. Publishers. New York. 450 pp.. 1965.
• [30] G. W.Brindley. Order-Disorder in Clay Mineral Slructures. Crystal Structures of Clay Minerals and their X Ray Identification, G. W. Brindley- G. Broıvn (Edited), Mim-rn;og;ca/ Sociely, London.pp. 125-195. 1984.