TÜRKİYE’DE KIYMETLİ MADEN DEPO HESAPLARI VE ALTIN FİYATLARI İLE İLİŞKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 17 - 45, 30.06.2020

Ali Cüneyt Çetin

Öz

Bu çalışmada Kıymetli Maden Depo Hesapları ve altın fiyatı ile döviz kuru, TL ve döviz vadeli mevduat hesapları, faiz oranı ve enflasyon endeksi arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. Türkiye’de 2003 Ocak - 2019 Aralık dönemi aylık bazda bankalardaki Kıymetli Maden Depo Hesaplarının ve serbest piyasa gram külçe altının, dövize (dolar ve euro) ve vadeli mevduat hesaplarına yatırım için hedge (finansal riskten korunma) amaçlı kullanılıp kullanılamayacağı belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla Kıymetli Maden Depo Hesaplarının döviz kuru, vadeli mevduat hesapları, faiz oranı ve enflasyon endeksi arasındaki kısa dönemli ilişkisi; altının, döviz kuru, faiz oranı ve enflasyon endeksi ile olan uzun dönemli ilişkisi analiz edilmiştir. Kısa dönemli ilişkiler kapsamında tanımlayıcı istatistikler hesaplanarak korelâsyon ve çok değişkenli regresyon analizleri kullanılmış, uzun dönemli ilişkilerde ise serilerin durağanlık testi, eşbütünleşme testi, Granger nedensellik testi, vektör hata düzeltme modeli ile değişkenlerin kısa dönemli dengeden sapmaları belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıymetli Maden Depo Hesapları, Altın, Döviz, Vadeli Mevduat

ANALYSIS OF RELATED FACTORS WITH PRECIOUS METAL DEPOSIT ACCOUNTS AND GOLD PRICES IN TURKEY

Öz

This study examines the relationship between precious metal deposit accounts and gold prices and exchange rates, TRL deposit and foreign exchange deposit accounts, interest rate and inflation index by using monthly data from January 2003 to December 2019. It has been tried to determine whether precious metal deposit accounts in banks and free market grams of gold bullion can be used for hedge for investment in foreign currency (dollar and euro) and TRL deposit accounts. For this purpose, the short-term relationship between precious metal deposit accounts and exchange rate, deposit accounts, interest rate, inflation index; the long-term relationship of gold with exchange rate, interest rate and inflation index was analyzed. Within the scope of short term relationships, descriptive statistics were calculated and correlation and multivariate regression analyzes were used, while long term relationships were tried to determine the deviations of the variables from the short term equilibrium with the stationary test, cointegration test, Granger causality test, vector error correction model. In the study, three-stage regression analysis was used. First regression analysis results, precious metal deposit accounts; It shows that it has a positive relationship with foreign currency time deposit accounts, CPI-based inflation index and TL deposit accounts, and a negative relationship with interest rate. In addition, precious metal deposit accounts were found to have negative and small beta accounts against foreign currency time deposits and TL time deposits. Second regression analysis results, precious metal deposit accounts; has shown that it has a positive relationship with gold and CPI based inflation index and a negative relationship with interest rate. In the third regression model, gold price was found to be negative with interest and euro exchange rate variables and positively with PPI variable. Precious metal deposit accounts were found to have a negative and small beta against foreign currency time deposits and TL time deposits. As a result of the Granger causality test, it was determined that the bidirectional causality relationship is between CPI and gold prices, between PPI and gold prices, and the one-way causality relationship is from gold prices to dollar, euro and interest. It is determined that the gold price affects the CPI and PPI-based inflation indices, while the gold price affects the dollar exchange rate, the euro exchange rate and the interest rate.

Anahtar Kelimeler

Precious Metal Deposit Accounts, Gold, Foreign Exchange, Deposit Accounts, Inflation Index

Kaynakça

• Aksoy, M. ve Topçu, N. (2013). Altın İle Hisse Senedi ve Enflasyon Arasındaki İlişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 27, 59-78.
• Apak, S. ve Çıtak, A. O. S. (2016). Finansal Varlık Olarak Altının Arz-Talep Dengesinin Kısa ve Uzun Dönem Kantitatif Analizi ve Altın Fiyat Fonksiyonunun Ampirik Olarak Test Edilmesi. International Conference on Eurasian Economies, Erişim: 20 Mayıs 2020, https://avekon.org/papers/1462.pdf
• Ariovich, G. (1983). The impact of political tension on the price of gold. Journal for Studies in Economics and Econometrics, 16, 17-37.
• Basu, S. ve Clouse, M. L. (1993). A comparative analysis of gold market efficiency using derivative market information, Resources Policy, 19, 217-224. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), Aylık Bankacılık Sektörü Verileri. https://www.bddk.org.tr/BultenAylik/tr/Home/Gelismis
• Capie, F., Mills, T. C. ve Wood, G. (2005). Gold as a hedge against the dollar. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 15, 343–352.
• Chua, J., Stick, G., ve Woodward, R. (1990). Diversifying with gold stocks. Financial Analysts Journal, 46, 76-79.
• Cılız, C. (2010). Ülke Altın Rezerv Oranlarını Etkileyen Faktörlerin Kantitatif Olarak Analiz Edilmesi, Yayınlanmamış doktora tezi, Kadir Has Üniversitesi.
• Ciner, C. (2001). On the long run relationship between gold and silver: A note. Global Finance Journal, 12, 299-303.
• Ciner, C., Gurdgiev, C. ve Lucey, B. M. (2013). Hedges and Safe Havens: An Examination of Stocks, Bonds, Gold, Oil and Exchange Rates. International Review of Financial Analysis, Erişim: 13 Nisan 2020, http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1057521912001226#
• Dooley, M. P., Isard, P. ve Taylor, M. P. (1995). Exchange rates, country-specific shocks, and gold. Applied Financial Economics, 5(3), 121-129.
• Elmas, B. ve Polat, M. (2013). Gümüş Fiyatları ve Dow Jones Endeksi’nin Altın Fiyatlarına Etkisi Üzerine Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(6), 33-48.
• Elmas, B. ve Polat, M., (2014). Altın Fiyatlarını Etkileyen Talep Yönlü Faktörlerin Tespiti: 1988-2013 Dönemi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1), 171-187.
• Elmas, B. Kaplan, F. ve Polat, M. (2014). Enflasyon ve Döviz Kurunun Altın Fiyatları Üzerindeki Etkisi. II. Uluslararası Muhasebe ve Finans Sempozyumu, Mayıs 29-30, Bursa, 134-146.
• Eyüboğlu, K., ve Eyüboğlu, S. (2016). Metal fiyatları ile BİST-Madencilik Endeksinde İşlem Gören Hisse Senetleri Arasındaki İlişkinin Test Edilmesi. Selçuk üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 130-141.
• Forrest, C., Terence, C., M., ve Geoffrey, W. (2005). Gold as a Hedge Against the Dollar. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, Vol. 15, 343-352.
• Gangopadhyay, K., Jangir, A., ve Sensarma, R. (2016). Forecasting the price of gold: An error correction approach. IIMB management review, 28(1), 6-12.
• Ghosh, D., Levin, E. J., Macmillan, P. ve Wright, R. E. (2004). Gold as an Inflation Hedge?. Studies in Economics and Finance, 22(1), 1-25.
• Gültekin, Ö. E., ve Hayat, E. A., (2016). Altın Fiyatını Etkileyen Faktörlerin Var Modeli İle Analizi: 2005-2015 Dönemi. Ege Akademik Bakış, 16(4), 611-625.
• Gökdemir, L. ve Ergün, S. (2007). Altın Fiyatlarındaki İstikrarsızlığın Altın Ticareti Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği, Journal of Yasar University, 2(5), 461-476.
• Gözen, D. S. (2019). Türk Bankacılık Sektöründe Altının Yeri ve Önemi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi.
• Hillier, D., Draper, P. ve Faff, R. (2006). Do Precious Metals Shine? An Investment Perspective. Financial Analysts Journal, 62, 98-106.
• Ho, Y.K. (1985). Test of the incrementally efficient market hypothesis for the London gold market. Economics Letters, 19, 67-70.
• İktibas Dergisi (24 Ekim 2019). Fiyat artışından faydalanmak isteyenler 7 ton altın sattı, Erişim 20 Mayıs 2020,http://iktibasdergisi.com/2019/10/24/fiyat-artisindan-faydalanmak-isteyenler-7-ton-altin-satti/
• Jaffe, J. (1989). Gold and gold stocks as investments for institutional portfolios. Financial Analysts Journal, March- April, 53-59.
• Karataş, T. ve Ürkmez, E. (2013). Küresel Kriz Sürecinde Altın Fiyatlarını Etkileyen Dinamikler. International Conference on Eurasian Economics.
• Karamelikli, H. ve Kesingöz, H. (2017). Finansal Gelişme Bileşenlerinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. İnsan Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), http://www.itobiad.eom/download/article-file/315600
• Kolluri, B.R. (1981). Gold as a hedge against inflation: An empirical investigation. Quarterly Review of Economics and Business, 21, 13-24.
• Koutsoyiannis, A. (1983). A short-run pricing model for a speculative asset, tested with data from the gold bullion market. Applied Economics, 15, 563-581.
• Koy, A., ve Çetin, G. (2016). Metal vadeli işlem piyasaları ve doğrusal olmayan dinamikleri. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 4(4), 165-176.
• Küçükaksoy, İ., ve Yalçın, D. (2017). Altın fiyatlarını etkileyebilecek faktörlerin incelenmesi. AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(2), 1-19.
• Laurent, R. D. (1994). Is there a role for gold in monetary policy?. Economic Perspectives, 18, 2-14.
• Le, T., ve Chang, Y., (2011). Dynamics Between Strategic Commodities and Financial Variables. Economic Growth Centre Working Paper Series, Working Paper No: 2011/04, August 2011, 3-18.
• Levin, E., Abhyankar, A. ve Ghosh, D. (1994). Does the gold market reveal real interest rates?. Manchester School, 62, 93-103.
• Lucey, B., Tully, E. ve Poti, V. (2004). International portfolio formation, skewness and the role of gold. Institute for International Integration Studies Discussion Paper, No. 30, July.
• Mahdavi, S. ve Zhou, S. (1997). Gold and commodity prices as leading indicators of inflation: Tests of long-run relationship and predictive performance. Journal of Economics and Business, 49, 475-489.
• Merkez Bankası (TCMB). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS). https://evds2.tcmb.gov.tr/ index.php?/evds/serieMarket
• Mishra, R. N. ve Mohan, G. J., (2012). Gold Prices and Financial Stability in India. RBI Working Paper Series, 3-16.
• Mochnacz, F. (2013). Do precious metals have a capacity to hedge against inflation? Yayımlanmamış doktora tezi, Tilburg Üniversitesi.
• Poyraz, E. ve Didin, S. (2008). Altın Fiyatlarındaki Değişimin Döviz Kuru, Döviz Rezervi ve Petrol Fiyatlarından Etkilenme Derecelerinin Çoklu Faktör Modeli İle Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Vol. 13, 93-104.
• Selvanathan, S. ve Selvanathan, E. A. (1999). The Effect of The Price of Gold on Its Production: A Time-Series Analysis. Resources Policy, 25, 265-275.
• Sjaastad, L. A. ve Scacciavillani, F. (1996). The Price of Gold and the Exchange Rate. Journal of International Money and Finance, Vol. 15, 879-897.
• Sherman, E. (1986). Gold Investment: Theory and Application, New York, Prentice Hall.
• Smith, G. (2002). Tests of the random walk hypothesis for London gold prices. Applied Economics Letters, 9, 671-674.
• Solt, M. E. ve Swanson, P. J. (1981). On the efficiency of the markets for gold and silver. Journal of Business, 54, 453-78.
• Soytas, U., Sari, R., Hammoudehb, S. ve Hacihasanoglu, E. (2009). World Oil Prices, Precious Metal Prices and Macroeconomy in Turkey. Energy Policy, 37: 5557–5566.
• Taşçı, F. İ. (2010). Ekonometrik Bir Yaklaşımla Altın Piyasasının İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Topçu, A. (2010). Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler. Araştırma Raporu, Sermaye Piyasası Kurulu Araştırma Dairesi, Ankara.
• Toraman, C., Başarır, Ç. ve Bayramoğlu, M. F. (2011). Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörlerin Tespiti Üzerine: MGARCH Modeli ile bir İnceleme. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, Vol. 3, 1-20.
• Tschoegl, A. E. (1980). Efficiency in the gold market. Journal of Banking and Finance, 4, 371-379.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=114
• Vural, M. G. (2003). Altın Piyasası ve Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler. Yayınlanmamış Uzmanlık Yeterlilik Tezi. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Wang, Y. S. ve Chueh, Y. L. (2013). Dynamic Transmission Effects Between The Interest Rate, The US Dollar, And Gold And Crude Oil Prices. Economic Modelling, Vol. 30, 792–798.
• Yıldız, C., F., Burucu, H. ve Güngör, B. (2013). Effect of Gold Price Volatility on Stock Returns: Example of Turkey. International Journal of Economics and Finance Studies, 5(1), 1309-8055.