OSMANLI DEVLETİ’NDE BATI İMAJI

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 1, 37 - 62, 01.08.2011

Türkan Polatçı Tuğba Sağlam

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyal, kültürel, sanatsal ve mimari hayatı hakkında tafsilatlı bilgi edinmek için o dönemde kaleme alınmış sefaretname ve seyahatnamelerden yararlanılabilir. Gözlemlerini ve yaşadıklarını kaleme alan bu şahıslar çoğunlukla sefirler ve seyyahlardır. Bu kişilerin kaleme almış oldukları eserler, gidilen ülkenin sosyal ve ekonomik yapısını, teşrifat usullerini ve Osmanlı’ların Batı’ya karşı tutum ve düşüncelerini de yansıtmaktadır. Bu eserlerin ilk olarak yazılmaya başlandığı dönemde, Batı’yı diplomatik olarak kendine hiçbir şekilde eşit haklara haiz muhatap kabul etmeyen Osmanlı’nın daha sonra gerilemesi ile ön plana çıkmaya başlamış ve devletin kötü gidişatı engellemek için Batı’daki gelişmelerden yararlanma yoluna gidilmiştir. Böylelikle Osmanlı Devleti’nde bir ‘Batı İmajı’ oluşmaya başlamış ve Batı toplumunun yaşam biçimini, gelenek-göreneklerini ve uygarlık düzeyini yansıtan bu tarz eserlerden faydalanılma yoluna gidilmiştir. Nitekim Osmanlı döneminde Avrupa’ya çeşitli vesilelerle giden seyyahlar ve gönderilen sefaret heyetleri tarafından tutulan raporlar ile zengin bir içerik oluşturulmuştur. Bu çalışmamızda Osmanlı Devleti’nin Avrupa’ya bakış açısını, dönemsel olarak ne şekilde değiştiğini ve devlet nezdinde nasıl bir batı imajının oluştuğunu ortaya koymaya çalışacağız. Ayrıca Osmanlı Devleti’nde oluşturulan bu yapı sayesinde gerek yönetimsel gerekse toplumsal anlamda nasıl gelişme ve değişmelerin yaşandığını sosyal, kültürel, sanatsal ve mimari açılardan dönemin çeşitli sefaretname ve seyahatnamelerinden örneklendirerek yansıtacağız

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Batı, Sefaretname, Seyahatname, İmaj

Kaynakça

• Ahmet Efendi, Ruznâme: III. Selim’in Sırkâtibi Ahmet Efendi Tarafından Tutulan Ruznâme, (Yay. Haz. Sema Arıkan), TTK, Ankara 1993; 426 ss.: 9751605318.
• Ahmet Refik, Onuncu Asr-ı Hicrî’de İstanbul Hayatı (1495-1591), Enderun Yayınları, İstanbul 1988; 155 ss.: 9757658006.
• Ahmet Refik, Onikinci Asr-ı Hicrî’de İstanbul Hayatı (1689-1185), Enderun Yayınları, İstanbul 1988; 240 ss.: 9757658022.
• Ali İbrahim Savaş, Mustafa Hattî Efendi Viyana Sefaretnamesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999; 172 ss.: 9751610052.
• Baki Asiltürk, Osmanlı Seyyahlarının Gözüyle Avrupa, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2000; 591 ss.: 9756963743.
• Ercüment Kuran, Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994; 330 ss.: 9753891369.
• Erdem Yücel, Topkapı Sarayı ve Harem, Anadolu Turizm ve Tanıtım Yayınları, İstanbul 2009; 96 ss.: 9786054082094.
• Faik Reşit Unat, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992; 320 ss.: 9751604576.
• Feriha Karadeniz, XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Farklı Sınıflardaki Osmanlı Kadınına Genel Bir Bakış, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, C.5, Ankara 1999; 9200 ss.: 975678203X.
• Fethi Gedikli, Osmanlı’da Çevreyi Kirletme Suçu ve Salb Cezası, Türkler, C. X, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002; 8000 ss.: 9756782625.
• Feza Günergun, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, 2006; 13033123.
• Hasan Korkut, Osmanlı Elçileri Gözüyle Avrupa, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2007; 254 ss.: 9789944275019.
• Hüner Tuncer, Eski ve Yeni Diplomasi, Ümit Yayıncılık, Ankara 2005; 160 ss.: 9789757362739.
• Mehmet Alaaddin Yalçınkaya, Osmanlı Zihniyetindeki Değişimin Göstergesi Olarak Sefaretnamelerin Kaynak Değeri, OTAM, C. 7, Ankara 1997; 338ss.: 1019-469X.
• Muhammet Safi, Osmanlı Wikileaks Raporları, Ural Yayıncılık, İstanbul 2011; 240 ss.: 9786058868342. Niyazi Berkes, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010; 598 ss.: 9789750804341. Nureddin Gemici, Evliya Çelebi’nin Gözlemleriyle XVII. yüzyılda Kadınlar, TYB AKADEMİ Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Matbaa, Ankara 2011, Sayı: 2; ss.: 9789750804341
• Refik Ahmet Sevengil, Türk Tiyatrosu Tarihi: Opera San’atı İle İlk Temaslarımız, Maarif Basımevi, 1959.
• Robert Dankoff, Seyyah-ı Âlem Evliya Çelebi’nin Dünyaya Bakışı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010; 252 ss.: 97550818790.
• Şevket Rado, Paris’te Bir Osmanlı Sefiri; Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010; 108 ss.: :9754588155.
• Türkan Polatcı, Şehdî Osman Efendi’nin Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi (1757- 1758), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011; 102 ss.: 9789751624000.
• Türkan Polatcı, Osmanlı Batılılaşmasında Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris Sefaretnamesi’nin Önemi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.2., Çankırı 2011; 263 ss.: 13093738.
• Yücel Akat, İstanbul, Keskin Color Kartpostalcılık, İstanbul, 2009; 128 ss.: 9756691204.
• Zekeriya Bülbül, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi, Nobel Yayınları, Ankara 2009; 218 ss.: 9755911847.