DÎVÂNÜ LUGÂTİ’T-TÜRK’TE ALPLIK VE KAHRAMANLIKLA İLGİLİ TERİMLER

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 11, 27 - 37, 31.08.2016

Veis Karahan

Öz

Karahanlı Türkçesi dönemi eseri olan Dîvânü Lugâti’t-Türk, Türk dilinin 11. Yüzyıldaki söz varlığını yansıtan çok önemli bir eserdir. Dîvânü Lugâti’t-Türk’ün dizininde 8783 kelime mevcuttur. Eser Türk kültürünü yansıttığı için sosyal hayata dair birçok veriye rastlanılır. Dîvânü Lugâti’t Türk üzerine bu zamana kadar birçok çalışma yapılmıştır. Eserin söz varlığı çeşitli açılardan incelenmiştir. Bu çalışmada Dîvânü Lugâti’t-Türk’teki kahramanlık kavramının nasıl ele alındığı incelenmiştir. Orta Asya kültür yaşayışında kahramanlık kavramı çok önemlidir. Savaşçı bir toplum olan ve bağımsızlığına son derece düşkün olan Türk milleti için kahramanlık vazgeçilmez bir değerdir. Bundan dolayı Dîvânü Lugâti’t -Türk’te kahramanlıkla doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili birçok kelime bulunmaktadır. Bu kelimeler Türklerin kahramanlığa bakış açısını yansıtmakla birlikte yine o dönemin coğrafi, kültürel ve sosyal hayatını yansıtmaktadır. Dîvânü Lugâti’t-Türk adlı eser taranarak elde edilen veriler doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Kahramanlıkla ilgili kelimeler çeşitli başlıklar altında alfabetik sıraya göre sınıflandırılmıştır. Çalışmanın sonunda ise tüm kelimeler alfabetik olarak sözlüksel bir sistem içinde sıralanmıştır. Eserdeki madde başı kelimelerden kahramanlıkla ilgili olanlar incelenmiştir. Bu terimler eserdeki anlamları ve ek bilgilerle beraber verilmiştir. Eğer kelimeler herhangi bir şiir de ya da atasözünde geçiyorsa bunlar kelimenin altında ayrıca belirtilmiştir. Yine çalışmamızda ayrı başlıklar olarak kahramanlıkla ilgili atasözleri ve şiirler toplu olarak sınıflandırılmıştır. Dîvânü Lugâti’t-Türk sadece dil açsından değil her açıdan ele alınıp incelenmelidir. Çünkü Türk tarihinin en önemli eserlerinden birisidir. Bu çalışmada kahramanlıkla ilgili sözlüksel bir çalışma yapılarak Türk dili ve kültürüne katkı sağlamak hedeflenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kahramanlıkla ilgili kavramalar, Dîvânü Lugâti’t-Türk, Kâşgarlı Mahmud, Karahanlı Dönemi

Kaynakça

• ERCİLASUN Ahmet B. – AKKOYUNLU. Ziyat (2015). Dîvânü Lugâti’t-Türk.
• Ankara: TDK yayınları, 2015