Yeni İstanbul Türkçe Öğretim Seti’nin Dil Stratejileri Açısından İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 62 - 83, 30.06.2025

Hasan Hüseyin Mutlu , Yasemin Başkan , Mevlüde Yiğit

Öz

Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki dil becerileri etkinlikleri, Türkçenin işlevsel olarak kazandırılmasında önemli bir role sahiptir. Türkçeyi öğrenenlerin dil becerilerinin geliştirilmesi için etkinliklerde kullanılan dil stratejileri temel bir işlev üstlenmektedir. Bu nedenle yabancı öğreniciler için hazırlanan Yeni İstanbul Türkçe ders kitaplarında yer alan dil stratejilerinin araştırılması önemli görülmektedir. Araştırmanın amacı, Yeni İstanbul Türkçe Öğretim Seti A1, A2, B1, B2 ve C1 seviye ders kitaplarında temel dil becerilerine yönelik stratejilerin ne ölçüde yer aldığını belirlemektir. Temel nitel araştırma modeliyle yürütülen araştırmada, dil becerilerine yönelik etkinlikler betimsel analiz yoluyla sınıflandırılmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen Dil Stratejileri Çizelgesi kullanılmıştır. Öğretim setindeki her bir dil becerisi etkinliği, bu çizelgeye uygunlukları doğrultusunda kodlanmıştır. Betimsel analiz tekniğiyle çözümlenen verilerin sıklıkları, tablolarda sunulmuş ve yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda, ders kitaplarındaki dil stratejilerinde sayıca dengeli bir dağılımın gözetilmediği tespit edilmiştir. Bununla birlikte kitaplarda bazı dil becerileri stratejilerinin ağırlıkta olduğu, bazı dil stratejilerine oldukça az yer verildiği ve bazı stratejilerin de hiç yer almadığı görülmüştür. Araştırma sonuçlarından hareketle bazı öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi , Yeni İstanbul Türkçe öğretim seti , Temel dil becerileri , Dil stratejileri

Kaynakça

• Akçay, A. (2019). Diller için Avrupa ortak başvuru metni. M. N. Kardaş (Ed.), Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi içinde (ss. 155-176). PegemA Yayınları.
• Altuntaş-Gürsoy, İ. & Bayram, A. M. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde dil becerilerini geliştirmeye yönelik etkinlik önerileri. Journal of History School, (56), 263-297. http://dx.doi.org/10.29228/Joh.55024
• Avrupa Konseyi. (2001). Common European framework of references for language teaching assessments. Cambridge UP.
• Babacan, G. (2023). Türkçenin yabancı dil olarak uzaktan öğretiminde dört temel dil becerisinin geliştirilmesine yönelik uygulamalar. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 6(1), 17-30.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Bölükbaş, F., Gedik, E., Keskin F., Tokgöz-Utku, H., Ünsal-Rey, G., Özenç, F., Gönültaş, G., Göçen-Özdemirel, G., Yavuz, S., Şimşek, İ. D., Alaca-Sarı, S. & Yusufoğlu, S. (2021). Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Ders Kitabı (A1-A2-B1-B2-C1). F. Bölükbaş, M. Y. Yalçın & F. Keskin (Ed.ler). Kültür Sanat Basımevi.
• Bölükbaş-Kaya, F., Kahraman, F. & Uysal, G. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarının uzaktan öğretime uygunluğu: Yeni İstanbul örneği. Journal of Turkish Studies, 16(1), 63-84.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (Çev. Ed., S. B. Demir). Eğiten Kitap.
• Çelik, B. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında yer alan dinleme ve konuşma etkinliklerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çerçi, A. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi için etkinlik geliştirme. H. Karatay (Ed.), Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi el kitabı içinde (ss. 575-603). PegemA Yayınları.
• Davies, A. (2016). An introduction to applied linguistics from practice to theory. I. McGrath (Ed.), Materials evaluation and design for language teaching Edinburgh textbooks in applied linguistics (2. b.) içinde (pp. 5-15). Edinburgh University Press.
• Ekinci, M. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan yazma etkinliklerinin incelenmesi: Bir ders kitabı analizi. International Journal of Language Academy, (35), 65-75. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.46507
• Esen, G. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan “Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe” kitaplarının kültürel ögeler açısından incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İbrahim Çeçen Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Ağrı.
• Fişekcioğlu, A. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde alıştırma-etkinlik-görev kavramları ve etkinlikleri göreve dönüştürme uygulamaları. E. Aktaş & V. Halitoğlu (Ed.ler), Etkinlik temelli yabancı dil olarak Türkçe öğretimi (kuramdan uygulamaya) içinde (ss. 281-295). Nobel Akademik Yayıncılık.
• İşıkoğlu, M. (2023). Ölçme ve değerlendirme çerçevesinde yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarının incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.
• İleri, A. (2024). Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarındaki kültürel unsurlar: Yeni İstanbul örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul.
• Kalaycı, D. & Durukan, E. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe ve İngilizce öğretimi ders kitaplarının öğrenme alanları bakımından karşılaştırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(4), 2162-2177.
• Karababa, Z. C. & Üstünsoy-Taşkın, S. (2012). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarının öğretmen görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Dil Dergisi, (157), 65-80. https://doi.org/10.1501/Dilder_0000000175
• Karbuz, A. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde görev temelli öğretim yöntemine yönelik etkinlik önerileri. International Journal of Language Academy, (35), 366-381. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.48023
• Keleş, O. (2015). Türkçe ve Almancanın ikinci dil olarak öğretilmesinde kullanılan iki ders kitabının yazma becerisi açısından karşılaştırılması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Çanakkale.
• Küçükler, N. (2010). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimine yönelik, sanatsal uyaranlarla yapılandırılmış etkinlikler üzerine bir model önerisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Maden, S. & Durmaz, N. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında-ki etkinliklerde kullanılan yöntem ve teknikler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 172-192. https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1072788
• Merriam, S. B. (2023). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (Çev., S. Turan). Nobel Yayıncılık.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6, 7, 8. sınıflar) öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Mutlu, H. H. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarında (İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti, Yedi İklim Öğretim Seti) yer alan metinlerin okunabilirlik düzeylerinin incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 371-386. https://doi.org/10.33692/avrasyad.728455
• Ömeroğlu, E. (2016). Yabancılara Türkçe öğretimi için hazırlanmış ders kitaplarının incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
• Özdemir, S. & Daştan, E. (2022). Yeni İstanbul uluslararası öğrenciler için Türkçe kitaplarındaki okuma metinlerinin okunabilirlik düzeyleri. J. V. Andrei & M. E. Kalgı (Ed.ler), 5th International Aegean Conferences (on Social Sciences & Humanities) içinde (ss. 1-18). Erişim adresi: https://www.academia.edu (1.02.2025).
• Özdemir, S. & Eke, H. (2022). Yeni İstanbul uluslararası öğrenciler için Türkçe öğretim setindeki ders kitaplarında yer alan etkinlik yönergelerinin görünümü. E. Eliyev (Ed.), Hodja Akhmet Yassawi 6th International Conference on Scientific Research içinde (ss. 631-641). Erişim adresi: https://www.yesevikongresi.org/ (1.02.2025).
• Sarıtaş, H. (2024). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi ve sözcük sıklığı [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Muğla.
• Sever, S. (2003). Türkçe öğretiminde yeni yapılanma çalışmaları. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, (13), 27-38.
• Tabak, G. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme stillerinin bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(22), 171-181.
• Tiryaki, A. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde etkinlik geliştirme. M. N. Kardaş (Ed.), Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi içinde (ss. 241-266). PegemA Yayınları.
• Tok, M. (2013). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki yazma çalışmalarının değerlendirilmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 249-279.
• Uzun, M. (2022). Yabancılara öğrenciler için hazırlanmış Türkçe ders kitaplarının kültürel iletişim değeri: Yeni İstanbul uluslararası öğrenciler için Türkçe ders kitabı C1 örneği. Ekev Akademi Dergisi, (89), 177-194.
• Yavuzel, S. T. (2018). A2 düzeyi ders kitaplarının anlatma becerileri açısından değerlendirilmesi. M. Yiğitoğlu (Ed.), I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi içinde (ss. 1026-1038). Erişim adresi: https://www.academia.edu (1.02.2025)
• Yeşilyurt, E. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi için hazırlanmış ders kitapları. Ü. Şen (Ed.), Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi (2. b.) içinde (ss. 166-188). PegemA Yayınları.
• Yıldırım, O. (2024). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarının dil bilgisi öğretimi açısından değerlendirilmesi: Yeni İstanbul uluslararası öğrenciler için Türkçe ders kitabı (B1). Bezgek Yabancılara Türkçe Öğretimi Dergisi, 3(3), 170-181. http://dx.doi.org/10.56987/bezgek.1536705
• Yılmaz, F. (2014). Yeni Hitit yabancılar için Türkçe 2 ders kitabı yazma etkinlikleri üzerine bir inceleme. International Journal of Turkish Education Sciences, (2), 37-48.