Engelliliğin Değişen Yüzü: “Gönüllü Ampütasyon” Üzerine Tartışmalar

Yıl 2024, , 30 - 39, 30.06.2024

Mukadder Özkan Bardakcı

https://doi.org/10.58632/olgusos.1480870

Öz

Engellilik, doğuştan ve sonradan olan engellilik olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Doğuştan olan engelliliğe bir takım genetik faktörler, anne karnında gerçekleşen travmalar sebep olmaktadır. Sonradan olan engellilik ise, kaza hastalık gibi nedenlere dayanabilmektedir. Bu engellilik türlerinin yanı sıra başka bir engellilik türünün ortaya çıktığı görülmüştür. Bu engellilik türü en genel ismiyle Vücut Bütünlüğü Kimlik Bozukluğu olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca bu engellilik türünün Ampute Kimlik Bozukluğu, Apotemnofilia, Wannabe ve Ampute Arzusu gibi birçok tanımlamaları bulunmaktadır. Bu engellilik türünün, kavramsal olarak birçok tanımlaması olsa da genel olarak sağlam bedende doğan bireylerin bedenlerini engelli hale getirmelerinden bahsetmektedir. Bu engellilik ampute ameliyatı yoluyla ya da kişilerin kendi çabalarıyla kendilerini engelli bırakmalarıyla gerçekleşmektedir. Bu bireyler sahip oldukları bedenle zihinlerindeki bedenin birbiriyle uyuşmadığı gerekçesiyle için ampute olmayı istemektedirler. Konuyla ilgili uluslararası alan yazında birçok tartışma bulunmaktadır. Ulusal alan yazına bakıldığında ise henüz tartışma konusu olmadığı görülmektedir. Bu çalışmada bu bireyleri içine alan kavramlar açıklanırken diğer yandan gönüllü amputasyonun etik boyutu ve hastalık kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği tartışılmaktadır. Ayrıca bu çalışma kapsamında gönüllü ampute olmuş kişilerle yapılan çalışmalara da yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vücut Bütünlüğü Kimlik Bozukluğu, Ampüte Kimlik Bozukluğu, Apotemnofilia, Özenti, Ampüte Arzusu

The Changing Face of Disability: Debates on “Voluntary Amputation”

Öz

Disability is divided into two: congenital and acquired disability. Congenital disability is caused by a number of genetic factors and trauma in the womb. Later disability may be due to reasons such as accident or illness. Besides these types of disabilities, it has been observed that another type of disability emerges.This type of disability is most commonly called Body Integrity Identity Disorder. Additionally, this type of disability has many definitions such as Amputee Identity Disorder, Apotemnophilia, Wannabe and Amputee Desire. Although this type of disability has many conceptual definitions, it generally refers to individuals born with healthy bodies turning their bodies into disabilities. This disability occurs through amputation surgery or by people disabling themselves through their own efforts. These individuals want to be amputated because the body they have is incompatible with the body in their mind. There are many discussions on the subject in the international literature. When we look at the national literature, it can be seenthat it is not a matter of debate yet. In this study, while the concepts that include these individuals are explained, the ethical dimension of voluntary amputation and whether it can be evaluated with in the scope of the disease is discussed. Inaddition, with in the scope of this study, studies conducted with voluntary ampute esareal so included.

Anahtar Kelimeler

Body Integrity Identity Disorder, Amputee Identity Disorder, Apotemnofili, Wannabe, Amputation Desire

Kaynakça

• Bayne, T.,& Levy, N. (2005). Amputees by Choice: Body Integrity Identity Disorder and The Ethics of Amputation .Journal of Applied Philosophy, 22(1), 75-86.
• Besiri, A. (2009). Yoksulluk Ekseninde Engellilerin Eğitimi.TBB Dergisi, 83, 353-374.
• Blom R.M., Hennekam R. C., & Denys, D. (2012). Body Integrity Identity Disorder. PLoS ONE ,7(4), 1-6.
• Cumurcu- Elbozan, B., Karlıdağ, R., & Almış, B. H.(2012). Fiziksel Engellilerde Cinsellik. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(1), 84-98.
• Davis, J. (2012). Prosuming Identity: The Production and Consumption of Transableism on Transabled.org. American Behavioral Scientist, 56(4), 596–617.
• Fischer, M. L., Schnell, T. & Kasten, E. (2015). Body Integrity Identity Disorder: Development and Evaluation of An Inventory For the Assessment of The Severity. American Journal of Applied Psychology, 4(3).
• Genç, Y., & Çat, G. (2013). Engellilerin İstihdamı ve Sosyal İçerme İlişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 363-393.
• Gibson, R., B. (2020). Elective Impairment Minus Elective Disability: The Social Model of Disability and Body Integrity Identity Disorder. Bioethical Inquiry, 17,145-155.
• Giummarra, M. J., Bradshaw, J. L., Hilti, L. M., Nicholls, M.E.R., &Brugger, P. (2012). ParalyzedbyDesire: A New Type of Body IntegrityIdentity Disorder, CognBehavNeurol, 25 (1),34-41.
• Gökalp, K. (2022). Demans. M. Kabataş Yıldız (Ed.), Geriatrik Psikiyatri (s.65-86) içinde. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Hüseyinli, N., Göçmen, S.,&Nasbov, D. (2017). Çalışma Hayatında Engelli Haklarına İlişkin Yasal Düzenlemeler ve Engellilerin Haklara İlişkin Farkındalıkları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(6), 138-152.
• Irmak, S. (2023). Sivil toplum örgütlerinin engellileri sosyalleştirme çalışmalarına dair bir alan araştırması: Niğde İli Örneği(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ömer Halis Üniversitesi, Niğde.
• Kaya, Ç. S. (2019). Üniversitede eğitimgören engelli öğrencilerin karşılaştıkları sorunlar ve sorun çözme becerileri(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Karataş, K. (2001). Engellilerin Topluma Kazandırılması. Ufkun Ötesi Aylık Dergi, 5 (29), 10-19.
• Kröger, K.,Thomas S.,&Erich K. (2014). Effects of Psychotherapy on Patients Suffering from Body Integrity Identity Disorder (BIID). American Journal of Applied Psychology, 3(5), 110-115.
• Khalil, R. B., &Richa, S. (2012). Apotemnophiliaor Body Integrity Identity Disorder: A Case Report Review, The International Journal of Lower Extremity Wounds, 11(4), 313–319.
• Martino, A.S.,&Andrejek, N. (2019): Normal/Deserving Citizens and the Transabled Other: A Sociological Analysis of Online Commenters Reactions to Transability, Deviant Behavior, 40(2):1-13
• Müller, S. (2009). Body Integrity Identity Disorder (BIID)—Is the Amputation of Healthy Limbs Ethically Justified?. The American Journal of Bioethics, 9(1), 36-43,
• Noll, S., & Kasten, E. (2014). Body Integrity Identity Disorder (BIID): How Satisfied are Successful Wannabes. Psychology and Behavioral Sciences, 3(6), 222-232,
• Partici, R. (2018). Üniversitelerde eğitim gören engelli öğrencilerin eğitimleri sırasında karşılaştıkları problemler (Kırıkkale Üniversitesi Örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Patrone, D. (2009). Disfigured anatomies and imperfect analogies: Body Integrity Identity Disorder and The Supposed Right to Self-Demanded Amputation of Healthy Body Parts, J Med Ethics, 35, 541-545.
• Reynolds, J. M. (2016). Toward a Critical Theory of Harm: Ableism, Normativity, and Transability (BIID), Philosophy and Medicine, 16(1), 37-45.
• Şahan. E. C. (2018). Çalışma hayatına katılımda engellilerin yaşadıkları sorunları: Tekirdağ Süleymanpaşa örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ.
• Tuygun, Ç. (2019). Görme engelli öğretmenlerin sorunları ve çözüm önerileri: İstanbul örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Vurgun, Ş. (2015). Engelli Bireylere Yönelik Alınan Önlemlerin ve Mesleki Eğitimin Uygulamadaki Mevzuat Işığında Değerlendirilmesi: Zonguldak İli Örneği. PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11(1), 177-199.
• Whittaker, K. (2022). The Limits of Identity: Running Tuvel’s Argument the Other Way. Journal of Controversial Ideas, 2(2), 5, 1-21.
• World Health Organization, (2023). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/disability-and-health