Biyokültürel Model Açısından Diş Sağlığı ve Hastalıklarının Sosyolojik Olarak İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 36 - 45, 30.06.2023

Emre Erdem

https://doi.org/10.58632/olgusos.1299282

Öz

Dişler insan anatomisini oluşturan önemli organlardandır. Ağız içi organlar olarak dişler beslenme, konuşma ve estetik işlevlerine sahiptir. Diş hekimliğinde modern tıbbın temelini oluşturan biyomedikal model kullanılmakta ve hastalıkların tedavisi gerçekleştirilmektedir. Bu model doğal olarak hastayı ve hastalığı toplumsal yaşamdan bağımsız bir biçimde ele almaktadır. Ancak biyomedikal modele alternatif sunan biyokültürel yaklaşım hastayı ve hastalıkları sosyokültürel yapıyı da dikkate alarak değerlendirmeye çalışır. Biyokültürel sağlık modeline göre sağlık ve hastalık olguları toplumsal yapıyla birlikte ele alınmalıdır. Bu makalede biyokültürel sağlık modeli merceğinden hareket edilerek diş sağlığı ve hastalıklarının sosyolojik açıklaması yapılmıştır. Toplumsal yapıyı oluşturan önemli etmenlerden sınıf, sosyoekonomik statü, aile ve yaşam tarzı yapılarının diş sağlığı ve hastalıkları üzerinde belirleyici etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. Dünya çapında yaygın olarak görülen diş çürüğü ve periodontal hastalıkların genel bir sağlık sorunu olduğu ve bu hastalıkların toplumsal etmenler tarafından nasıl şekillendirildiği üzerinde durulmuştur. Araştırmanın sonucunda diş sağlığı ve hastalıklarının biyomedikal model dışında biyokültürel modelin sayıltılarına indirgenebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Diş Organı, Diş Sağlığı ve Hastalıkları, Biyokültürel Model, Yaşam Tarzı, Toplumsal Sınıf

Sociological Investigation of Dental Health and Diseases in Terms of Biocultural Model

Öz

Teeth are important organs that make up the human anatomy. As intraoral organs, teeth have nutritional, speech and aesthetic functions. In dentistry, the biomedical model, which forms the basis of modern medicine, is used and the treatment of diseases is carried out. This model naturally handles the patient and the disease independently of social life. However, the biocultural approach, which offers an alternative to the biomedical model, tries to evaluate the patient and diseases by considering the sociocultural structure. According to the biocultural health model, the phenomenon of health and disease should be considered together with the social structure. In this article, a sociological explanation of dental health and diseases has been made from the perspective of the biocultural health model. It has been determined that class, socioeconomic status, family and lifestyle structures, which are important factors that make up the social structure, have decisive effects on dental health and diseases. It has been emphasized that dental caries and periodontal diseases, which are common worldwide, are a general health problem and how these diseases are shaped by social factors. As a result of the research, it was concluded that dental health and diseases can be reduced to the assumptions of the biocultural model, apart from the biomedical model.

Anahtar Kelimeler

Dental Organ, Dental Health and Diseases, Bioculturel Model, Lifestyle, Social Class

Kaynakça

• Almutairi, S., Scambler, S., & Bernabé, E. (2022). Family Functioning and Dental Caries Among Preschool Children. Journal of Public Health Dentistry, 82(4), 406-414.
• Altıncı, P., Can, G., & Özer, A. (2009). Diş Aşınmaları. ADO Klinik Bilimler Dergisi, 3(2), 352-360.
• Altun, C., Güven, G., Başak, F., & Akbulut, E. (2005). Altı-On Bir Yaş Grubu Çocukların Ağız-Diş Sağlığı Yönünden Değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 47(2), 114-118.
• Baskaradoss, J. K., Geevarghese, A., Al-Mthen, A., Al-Ghamdi, H., Al-Haudayris, R., Al-Obaidy, S., & Al-Saadi, W. (2019). Influence of Lifestyle on Dental Health Behavior. Journal of Lifestyle Medicine, 9(2), 119-124.
• Bayındır Durna, N., & Durna, D. (2021). Diş Çürüklerinin Önlenmesinde Ebeveyn Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Bakımından İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(Özel Sayı), 345-352.
• Borrell, L. N., & Crawford, N. D. (2012). Socioecenomic Position Indicators and Periodontisis: Examining the Evidence. Periodontology 2000, 58(1), 69-83.
• Bress, L. E. (2013). Improving Oral Health Literacy-The New Standart in Dental Hygiene Practise. The Journal of Dental Hygiene, 87(6), 322-329.
• Buchwald, S., Kocher, T., Biffar, R., Harb, A., Holtfreter, B., & Meisel, P. (2013). Tooth Loss and Periodontisis By Socio-economic Status and Inflamation In A Longitudinal Population-based Study. Journal of Clinical Periodontology, 40(1), 203-2011.
• Canay, O., Seyisoğlu, H., & Erdemgüler, T. (t.y). Resimli Sağlık Ansiklopedisi (Cilt 2). İstanbul: Ansiklopedik Yayıncılık.
• Cockerham, W. C. (2022). Sağlığın ve Hastalığın Toplumsal Nedenleri. (E. T. Akı, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çakar, G., & Dirikan İpçi, Ş. (2019). 50 Soruda Diş Eti Sağlığı. Ankara: Altınbaş Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, H. C. (2013). Ağız ve Diş Sağlığı Merkezine Müracat Eden Hastaların Koruyucu Ağız ve Diş Sağlığı Hakkında Bilgi Düzeyleri (Denizli Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Doğan, B., Filizi, K., & Küçükdoğan, Ü. (2009). Diş Hekimliği Öğrencilerinin Cinsiyete Bağlı Ağız Sağlığı Hakkındaki Davranış ve Düşünceleri. Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 26(2), 87-93.
• Donaldson, A. N., Everitt, B., Newton, T., Steele, J., Sherriff, M., & Bower, E. (2008). The Effects of Social Class and Dental Attendance on Oral Health. Journal of Dental Research, 87(1), 60-64.
• Fredericks, M. A., Lobene, R. R., & Mundy, P. (1980). Dental Care in Society: The Sociology of Dental Health. North Carolina: McFarland.
• Gürkan, S. İ. (1963). Diş Hastalıkları ve Tedavisi (5. Baskı b.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Jepsen, S., Blanco, J., Buchalla, W., Carvalho, J. C., Dietrich, T., Dörfer, C., . . . Machiulskiene, V. (2017). Prevention and Control of Dental Caries and Periodontal Diseases at Individual and Population Level: Consensus Report of Group 3 of Joint EFP/ORCA Workshop on the Boundaries Between Caries and Periodontal Diseases. Journal of Clinical Periodontology, 44(18), 85-93.
• Kamay, I. C. (2015). Diş Çürüğü ve Tarihteki Öyküsü. Antropoloji(29), 17-28.
• Kaynak, B. A. (2018). Günümüzde Antropolojik Açıdan Toplum Bireylerinin Diş Çürüğü Sıklığı İle Beslenme Alışkanlıkları Arasındaki İlişki. Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 131-151.
• Keleş, Z. H. (2019). Ağız ve Diş Sağlığına İlişkin Bilgi ve Tutumların Toplumsal Etkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kılınç, G., & Günay, T. (2010). Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin Ağız Diş Sağlığı Konusunda Bilgi Düzeyleri. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 24(3), 131-137.
• Külekçi, G. (2012). Sindemi Nedir? Kronik İnflamatuvar Hastalıklara Yeni Yaklaşım. ANKEM Derg, 26(4), 374-379.
• Marmot, M., & Bell, R. (2011). Social Determinants and Dental Health. Advences In Dental Researh, 23(2), 201-206.
• Meriç, H., & Meriç, P. (1982). Diş Sağlığı ve Hastalıkları. Sağlık Ansiklopedisi (2. Baskı b., Cilt 4, s. 787-796). içinde İstanbul: Görsel Yayınlar.
• Newton, J. T., & Bower, E. J. (2005). The Social Determinants of Oral Health: New Approaches to Conseptualizing and Researching Complex Casual Networks. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 33(1), 25-34.
• Özmen, S. (2019). Etnik Köken, Irk, Sosyal Sınıf ve Sağlık. Ö. Özer, & F. Şantaş (Dü) içinde, Sosyolojik Boyutlarıyla Sağlık (s. 195-212). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Patrick, D. L., Yin Lee, R. S., Nucci, M., Grembowski, D., Jolles, C. Z., & Milgrom, P. (2006). Reducing Oral Health Disparities: A Focus on Social and Cultural Determinants. BMC Oral Health, 6(1), 1-17.
• Petersen, P. E., & Baehni, P. C. (2012). Periodontal Health and Global Public Health. Periodontology 2000, 60(1), 7-14.
• Petersen, P. E., & Kwan, S. (2011). Equity, Social Determinants and Public Health Programmes-The Case of Oral Health. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 39(1), 481-487.
• Selwitz, R. H., Ismail, A. I., & Pitts, N. B. (2007). Dental Caries. The Lancet, 369(9555), 51-59. T.C. Sağlık Bakanlığı. (2021). Türkiye Ağız Diş Sağlığı Profili Araştırma Raporu 2018. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Talo Yıldırım, T., Acun Kaya, F., & Uysal, E. (2013). Diş Hekimi Korkusu ile Cinsiyet, Yaş Medeni Durum, Diş Hekimine Gitme Sıklığı, Eğitim, Sosyo-Ekonomik ve Periodontal Durum Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Turkiye Klinikleri Journal Dental Science, 19(2), 77-85.
• TDB. (2017, Kasım 7). Mayıs 15, 2023 tarihinde Türk Diş Hekimleri Birliği: https://www.tdb.org.tr/sag_menu_goster.php?Id=148 adresinden alındı
• Treyssac, P. (1978). Ağız ve Dişler. Sağlığımız: Herkesin Tıp Ansiklopedisi (Cilt 2, s. 511-619). içinde İstanbul: Gelişim Yayınları.
• Tulunoğlu, Ö., Bodur, H., & Akal, N. (1999). Aile Eğitim Düzeyinin Okul Öncesi Çocuklardaki Ağız Diş Sağlığı Uygulamaları Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 16(2), 27-32.
• Turner, B. S. (2011). Tıbbi Güç ve Toplumsal Bilgi. (Ü. Tatlıcan, Çev.) Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Uzel, İ. (1991). Ailenin Diş Sağlığı. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.
• Watt, R. G., & Petersen, P. E. (2012). Periodontal Health Through Public Health-The Case For Oral Health Promotion. Periodontology 2000, 60(1), 147-155.
• Watt, R. G., Williams, D. M., & Sheiham, A. (2014). The Role of the Dental Team In Promiting Health Equity. British Dental Journal, 216(1), 11-14.
• WHO. (t.y). Mayıs 8, 2023 tarihinde World Health Organization Web Site: https://www.who.int/about/governance/constitution adresinden alındı