Examining Disability Rights Movements in Turkey

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 63 - 78

Hasan Tahsin Yazıcı

https://doi.org/10.58632/olgusos.1504256

Öz

Abstract
The disability rights movement, influenced by global politics and social reforms, has sought to critically address the root causes of disability issues and reshape the struggle for rights. Emerging as a response to the oppression, marginalization, segregation, discrimination, and othering of people with disabilities, these movements advocate for the respect of the fundamental rights of disabled individuals based on human rights principles. These movements support the empowerment of disabled individuals by raising awareness and defending their rights, and they fight for the provision of legal protections. Additionally, they aim to increase societal awareness and facilitate access for disabled individuals to education, employment, and other essential areas. The disability rights movements demand equal access to education and employment opportunities for disabled individuals and call for the enhancement of accessibility standards in both the public and private sectors. These efforts aim to enable disabled individuals to fully realize their potential and increase their participation in society. Moreover, these movements play a significant role in changing the language and terminology related to disabled individuals. By aiming to increase social inclusion, the disability rights movements strive to ensure that disabled individuals are actively involved in all areas of society and contribute to making society more inclusive. Examining the disability rights movements in Turkey offers an opportunity to make comparisons with similar countries in an international context. In conclusion, as a social movement, the disability rights movement aims to raise awareness about disability issues and contribute to making society more inclusive.

Anahtar Kelimeler

Disability, Disability Rights, Disability Rights Movement

Türkiye’deki Engelli Hakları Hareketlerinin İncelenmesi

Öz

Engelli hakları hareketi, küresel politika ve toplumsal reformlardan etkilenerek, engellilik sorunlarının temel nedenlerini eleştirel bir şekilde ele alarak hak mücadelesini yeniden şekillendirmeye çalışmıştır. Engellilerin baskılanması, ötekileştirilmesi, tecrit edilmesi, ayrımcılığa uğraması ve aykırılaştırılmasına karşı bir tepki olarak ortaya çıkan engelli hakları hareketleri, insan haklarına saygı temelinde engelli bireylerin temel haklarına saygı gösterilmesini savunmaktadır. Bu hareketler, engelli bireylerin güçlenmesi için bilinçlenmelerini ve haklarını savunmalarını desteklemekte ve hukuki güvencelerin sağlanması için mücadele etmektedir. Ayrıca, toplumsal farkındalığı artırmayı ve engelli bireylerin eğitim, istihdam ve diğer temel alanlara erişimini kolaylaştırmayı hedeflemektedir. Engelli hakları hareketleri engelli bireylerin eğitim ve istihdam olanaklarına eşit erişimini sağlamayı ve kamu ve özel sektörde erişilebilirlik standartlarının artırılmasını talep etmektedir. Bu çabalar, engelli bireylerin potansiyellerini tam anlamıyla gerçekleştirebilmeleri ve toplumsal katılımı artırmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, engelli bireylerle ilgili dilin ve terminolojinin değiştirilmesi konusunda da önemli bir rol oynamaktadır. Engelli hakları hareketleri, toplumsal inklüzyonun artırılmasını hedefleyerek engelli bireylerin toplumun her alanında aktif olarak yer almasını sağlamayı ve toplumun daha kapsayıcı bir yapıya kavuşmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Türkiye'deki engelli hakları hareketlerinin incelenmesi, uluslararası bir bağlamda benzer ülkelerle karşılaştırmalar yapma fırsatı sunmaktadır. Sonuç olarak, engelli hakları hareketi toplumsal bir hareket olarak engellilik konusunda farkındalık yaratmayı ve toplumun daha kapsayıcı bir yapıya kavuşmasına katkıda bulunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Engellilik, Engelli Hakları, Engelli Hakları Hareketleri

Etik Beyan

Bu dönem projesinin bana ait, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmamın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarında bilimsel etik ilke ve kurallara uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; bu çalışmanın Samsun Üniversitesi tarafından kullanılan “bilimsel intihal tespit programı” ile tarandığını ve hiçbir şekilde “intihal içermediğini” beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmamla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçları kabul ettiğimi bildiririm.

Destekleyen Kurum

Samsun Engelliler Federasyonu

Teşekkür

Bu çalışma için benden yardımlarını esirgemeyen Doç. Dr. Adem İNCE'ye teşekkür ederim.

Kaynakça

• Adamson, J., (2004). “Is Stroke The Most Common Cause Of Disability?”. Journal Of Stroke And Cerebrovascular Diseases, 13(4), 171-177.
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2012). 2013-2017 Stratejik Planı. http://afyonluoglu.org Erişim Tarihi: 16.02.2024.
• Akbulut, S. (2018). “Türkiye’de Engellilik Hareketi Paneli”, 2. Engellilik Araştırmaları Konferansı: Dünden Bugüne Engellilik, İstanbul.
• Albayrak, H. (2014). Tarihte Kör, Sağır, Dilsiz ve Engelli Eğitimi. A. Koçibar, H. Albayrak, N. Güçtekin, H. Köse (Araş. Komisyonu). Engelliler Eğitiminin Tarihsel Gelişimi içinde (s. 38-100). İstanbul: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Bölümü.
• Altıok, S ve Altıok, K. (2019). “Prof. Önder Kütahyalı’nın Meslek Yaşamı Konusunda Kendi Anlatımı”, erişim: 15 Ağustos 2019, https://www. dunyayaseslen.com/icerik/1-subat-2012-engelsiz-erisimli-saatler
• Arıkan, Ç. (2002). Sosyal model çerçevesinde özürlülüğe yaklaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi. 2(1). 11-25.
• Aslan, C. (2016). Sosyal hareketler sosyolojisi: Toplumsal fay hatlarının anatomisi. Karahan Kitabevi.
• Avrupa Komisyonu. (2010). Avrupa Parlamentosu, Konsey, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ve Bölgeler Komitesine Yönelik Komisyon Tebliği Avrupa Engel lilik Stratejisi 2010-2020: Engelsiz Avrupa İçin Yenilenmiş Bir Taahhüt. Erişim adresi: http://docplayer.biz.tr/23728124-Avrupa-parlamentosu-konsey-avrupa-ekono mik-ve-sosyal-komitesi-ve-bolgeler-komitesine-yonelik-komisyon-tebligi.htmErişim14.02.2024
• Balcı, S. (2013). Osmanlı Devleti’nde Engelliler ve Engelli Eğitimi Sağır Dilsiz ve Körler Mektebi. Libra Yayıncılık.
• Barnartt S. & Scotch, R. K. (2001). Disability protests: Contentious politics, 1970-1999. Gallaudet University Press.
• Barnes, C. (1998), The Social Model of Disability: A Sociological Phenomenon Ignored by Sociologists?, in. The Disability Reader: Social Science Perspectives, T. Shakespeare (ed.), New York: Cassell Pub.
• Barnes, C. (2020). Disability activism and the price of success: A British experience. Especial sobre Discapacidad, 14(2/2), 7-28.
• Barton, L. & Armstrong, F. (2011). Sakatlık, eğitim ve dâhil etme: Kültürler arası meseleler ve ikilemler. D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (299-323). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Beaulaurier, R. L. & Taylor, S. H. (2001). Social work practice with people with disabilities in the era of disability rights. Social Work in Health Care, 32(4), 67-91, DOI: 10.1300/J010v32n04_04.
• Bezmez, D. ve Yardımcı, S. (2010). “In Search of Disability Rights: Citizenship and Turkish Disability Organizations”. Disability & Society 25/5. 603-615.
• Bucuka, Y. (2019). Engelliler, din ve sosyal dışlanma. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9(18), 899-929.
• Burcu, E. (2020). Engellilik sosyolojisi (Genişletilmiş 2. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Burcu, E. (2015). Engellilik Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Braddock, D. L. ve Parish, S. L. (2011). Sakatlığın Kurumsal Tarihi (F. B. Aydar, Çev.). D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Drl.), Sakatlık Çalışmaları Sosyal Bilimler den Bakmak. 101-186. içinde. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. ( Handbook of Disability Studies, s. II-68, G. L. Albrecht, K.D. Selman ve M. Bury, Der., 2001, Londra: Sage kitabından yeniden basılmıştır).
• Cooper, M. (1999). The Australian disability rights movement lives. Disability & Society, 14(2), 217-226.
• Çaha, H. (2016). Engellilerin toplumsal hayata katılmasına yönelik politikalar: Türkiye, ABD ve Japonya örnekleri. İnsan ve Toplum, 5(10), 123-150.
• Çakmak, S. (2011). Görme engeli olan bireyler için hazırlanan otobüse binme becerisi öğretim materyalinin etkililiği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 94-111.
• Çayır, K. (2016). Toplumsal sahnenin yeni aktörleri: Yeni sosyal hareketler. K. Çayır (Ed.), Yeni sosyal hareketler içinde (11-30). Kaknüs Yayınları.
• Çetin, B. I. (2017). Sanayi Devrimi’nden 21. yüzyıla batı dünyasında engellilik. Sosyal Güvenlik Dergisi, 7(1), 91-121.
• Çınarlı, S. (2008). Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde engelli hakları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• DeFries, J. C., & Gillis, J. J. (1993). Genetics of reading disability. In R. Plomin & G. E. McClearn (Eds.),“Nature, nurture & psychology” (p. 121–145). American Psychological Associationhttps://doi.org/10.1037/10131-006. (Çevrimiçi) 15.02.2024.
• Della Porta, D. & Diani, M. (2020). Toplumsal hareketler. P. Çakır, C. Gülbudak (Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Devlet Denetleme Kurumu. (2009). T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Faaliyetlerinin Denetimi ile Özürlü Bireyler, Yakınları ve Toplumun Bütün Kesimlerinde Özürlülük Konusunda Toplumsal Bilinç ve Duyarlılık Oluşturulması Amacıyla Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi ve Bu Tür Çalışmaların Düzenli ve Verimli Şekilde Yürütülmesi ve Geliştirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirler. Ankara.
• Devlet İstatistik Enstitüsü ve ÖZİDA. (2009). Türkiye Özürlüler Araştırması 2002. 2. Basım. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Dünya Sağlık Örgütü. (2011). Dünya Engellilik Raporu – Yönetici Özeti. Erişim ad resi: https://www.engellilerkonfederasyonu.org.tr/wp-content/uploads/2020/04/D% C3%BCnya-Engellilik-Raporu-2011.pdf
• Ertem, G. (2022). Kız çocuklarının cinsel sağlık ve üreme sağlığı alanında güçlendirilmesi öneriler. Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı. 1-21.
• Galusca, R. (2011). Kurmaca sağlamlıktan ulusal kimliğe: Ellis Adası’nda sakatlık, sağlık muayenesi ve kamu sağlığı düzenlemeleri. D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde. 243-265. Koç Üniversitesi Yayınları
• Goodley, D., ve Lawthom, R. (Eds.). (2005). Disability and Psychology: Critical Introductions and Reflections. Red Globe Press, Manchester.
• Gökalp, Ş. (2005). “Yeni Dernekler Kanunu”, TBB Dergisi, (58). 209.
• Gül, İ. I. (2015). Engelliliğe dayalı ayrımcılıkla mücadelede hukukun rolü. K. Çayır, M. Soran, M. Ergün (Ed.) Engellilik ve ayrımcılık: Eğitimciler için temel metinler ve örnek dersler içinde. 45-59. Karekök.
• Güloğlu, F. K. (2021). Tarihi süreçte Dünyada ve Türkiye’de Engelliliğin Değişimi ve Gelişimi. Tuncay Güloğlu ve Eyüp Sabri Kala (Ed.). Değişen Dünyada Sosyal Politika içinde, (s. 187-212). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Hacıbebekoğlu, A., vd. (2015). Nazilli'de engellilerin memnuniyet analizi. Güney Ege Kalkınma Ajansı, Referans No: TR32/14/DFD/0028.
• Hayashi, R. ve Masako, O. (2001). The Disability Rights Movement in Japan: Past, Present and Future, Disability & Society, 16(6), 855–869.
• Horner-Johnson, W., Keys, C., Henry, D., Yamaki, K., Watanabe, F. K., Shimada, H. ve Fugjimura, I. (2002). Attitudes of Japanese students toward people with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 46(5), 365–378. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12031020 Erişim Tarihi:14.02.2024.
• Hughes, B. ve K. Paterson. (2011). Sakatlık Sosyal Modeli ve Kaybolan Beden: Bir Yeti Yitimi Sosyolojisine Doğru (F. B. Aydar, Çev.). D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Drl.), Sakatlık Çalışmaları Sosyal Bilimlerden Bakmak içinde 63-80. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. (Disability and Society, 12(3), s. 325-340, 1997 dergisinden ye niden basılmıştır).
• Hurst, R. (2003). The ınternational disability rights movement and the ICF. Disability and Rehabilitation, 25(11-12), 572–576. DOI: 10.1080/0963828031000137072
• İBB. (2012). Özürlüler yerel hizmet rehberi İsöm modeli. İstanbul: İBB Basımevi.
• Kaldık, B. (2022). Engelli hakları hareketi: Bir aktivist hareketi olarak gelişimi, talepleri ve toplumsal bağlamı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 31(2). 674-687.
• Kahraman-Güloğlu, F. (2017). Kesişimsel Yaklaşımla Engellilik ve Toplumsal Cin siyet -Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye Karşılaştırması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Kerimoğlu, H. B. (2004). Sosyal Sigortalar Kanunu Açısından Maluliyet Sigortası. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Keyman, E. F. (2004). “Sivil Toplum, Sivil Toplum Kuruluşları ve Türkiye Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları”, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları No:4, haz: Arzu Karamani (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi), Erişim: 12.02.2024, http://stk.bilgi.edu.tr/docs/keyman_std_4.pdf
• Kızıltaş, M. (2014). Engellilerle 360º İletişim. (Beşinci Basım). Ankara: Elma Yayınevi. 24-26.
• Koçel, T. (1999). İşletme Yöneticiliği 7. Baskı,Beta Basım Yayım, İstanbul.
• Korkusuz, R. M., ve Uğur, S. (2018). Sosyal güvenlik hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Köbsell, S. (2006). Towards self-determination and equalization: A short history of the German disability rights movement. Disability Studies Quarterly, 26(2), 15-15. DOI: 10.18061/dsq.v26i2.692
• Köksal, B. 2021. Türkiye'de Engellilere Yönelik Sosyal Hizmet Uygulamalarında Belediye-Sivil Toplum İlişkisi: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Örneği. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi
• Küçükali, A. (2015). Engellilere uygulanan sosyal yardımlar. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 35, 100-115.
• Köse, H. (2014b). Ortaçağ ve Sonrası Avrupa’da Zihinsel Engellilik. A. Koçibar, H. Albayrak, N. Güçtekin, H. Köse (Araş. Komisyonu). Engelliler Eğitiminin Tarihsel Gelişimi içinde. 101-114 İstanbul: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Bölümü
• Köten, E. & Erdoğan, B. (2014). Engelli gençler, sosyal dışlanma ve internet. İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları
• Livingston, G., vd. (1996). Depression and Other Psychiatric Morbidity in Carers of Elderly People Living at Home. Bmj, 312(7024), 153-156.
• Longmore, P. K. (2011). Direniş: Sakat hakları hareketi ve yardımlı intihar. D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (453-480). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Mehrotra, N. (2011). Disability rights movements in India: Politics and practice. Economic and Political Weekly, 46(6), 65-72. https://www.jstor.org/stable/27918121
• Melucci, A. (2016). Çağdaş hareketlerin sembolik meydan okuması. K. Çayır (Ed.), Yeni sosyal hareketler içinde (75-100). Kaknüs Yayınları
• Meriç F. Ö. (2019). Çevrimiçi hariciler: Türkiye’de dijital engelli aktivizmi üzerine bir araştırma. Connectist: lstanbul University Journal https://doi.org/10.26650/CONNECTIST2019-0011
• Mcruer, R. (2011). Zorunlu sağlam bedenlilik ve queer/sakat varoluş. D. Bezmez, S. Yardımcı Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde 549-562. Koç Üniversitesi Yayınları.
• Middleton, R. A., Rollins, C. W. & Harley, D. A. (1999). The historical and political context of the civil rights of persons with disabilities: A multicultural perspective for counselors. Journal of Multicultural Counseling and Development, 27, 105-120.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2011). Aile ve Tüketici Hizmetleri Engelli Bireylerde Toplumsal Uyum. Ankara.
• Morris, J. (2001), Impairment and Disability: Constructing an Ethics of Care That Promotes Human Rights, Hypatia, 16(4): 1-16.
• Offe, C. (2016). Yeni sosyal hareketler: Kurumsal politikaların sınırlarının zorlanması. K. Çayır (Ed.). Yeni sosyal hareketler içinde. Kaknüs Yayınları. 47-73.
• Okur, N. (2001). Özürlülere Yönelik Örgütlenmenin İncelenmesi. T.C Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Oliver, M. (1998). Disabled People and Social Policy: From Exclusion to Inclusion. J. Campling (Dizi Ed.), Longman Social Policy in Britain Dizisi. London and Newyork: Longman.
• Oliver, M., & Sapey, B. (1999). Social Work With Disabled People. Macmillan International Higher Education.
• Onoue, K. (2006). Policies for Persons with Disabilities in Japan from the Viewpoint of a Person with a Disability. http://www.jicafriends.jp/leaders/gi2006/material/lecture/img/1003policiesforpersonswithdisabilitiesinjapan. pdf. Erişim Tarihi: 10.02.2024.
• Özgökçeler, S. ve Alper, Y. (2010). Özürlüler kanununun sosyal model açısından değerlendirilmesi, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(1). 33-54.
• Öztürk, M. (2011). Türkiye’de engelli gerçeği, İstanbul: Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği Cep Kitapları.
• Öztürk, H., ve Gül, H. (2012). “Sosyal Belediyecilik Sosyal Devlete Ve Sosyal Haklara Bir Alternatif Mi?”. IV. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu, 377-392.
• ÖZİDA (2010). Özürlüler İdaresi Başkanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Kanun Hükmünde Kararname Tarihi: 25/3/1997 No: 571, Yetki Kanununun Tarihi: 3/12/1996, No: 4216, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 30/5/1997 No: 23004 (Mükerrer).
• Özürlüler Şurası II. (2005). Yerel Yönetimler ve Özürlüler, Komisyon Raporları ve Genel Kurul Görüşmeleri, T. C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayını, Ankara
• Rimmerman, A. (2013). Social Inclusion of People with Disabilities National and International Perspectives. The USA: Cambridge Universtiy Press.
• Sabatello, M. (2013). A short history of the ınternational disability rights movement. M. Sabatello, M. Schulze (Ed.), Human Rights and Disability Advocacy in (13-24), University of Pennsylvania Press. https://doi.org/10.9783/9780812208740.
• Sevinç, İ. ve Çay, M. (2017). Fiziksel engelli bireylerin üniversite eğitimi sırasında karşılaştıkları sorunlar (Akdeniz üniversitesi örneği). Selçuk Üniversitesi Sosyal Ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 13, 219-238.
• Sevinç, Ş., Aslan, F. ve Özkan, B. (2015). İşitme engelliler için öğretmen için öğretmen kılavuz kitabı. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Seyyar, A. (2015). Dünya’da ve Türkiye’de engelli dostu sosyal politikalar. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Seyyar, A. (2008). Bağcılar’da engelli politikaları ve engellilere yönelik uygulamalar. (Bozlağan, R. Ed.). Bağcılar persfektifi. İstanbul: Bağcılar Belediyesi Kültür Yayınları.
• Seyyar, A. (2006). Özürlülere adanmış sosyal politika yazıları. (1. Baskı). Adapazarı: Adapazarı Büyükşehir Belediyesi.
• Scotch, R. K. (1989). Politics and policy in the history of the disability rights movement. The Milbank Quarterl, 67(2), 380-400.
• Shakespeare, T. & Watson, N. (2011). Farkı yaratmak: Sakatlık, siyaset ve tanınma. D. Bezmez, S. Yardımcı, Y. Şentürk (Der.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak içinde (387-414). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Shakespeare, T. (2006). Sakatlık Sosyal Modeli (F. B. Aydar, Cev.). D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şenturk (Drl.), Sakatlık Çalışmaları Sosyal Bilimlerden Bakmak (51-62) içinde. İstanbul: Koc Universitesi Yayınları. (The Disability Studies, s. 197-204, L. J. Davis, Der., 2006, Londra: Roudledge kitabından yeniden basılmıştır).
• Smith, S. R. (2013.) Liberal ethics and well-being promotion in the disability rights movement, disability policy, and welfare practice. Ethics and Social Welfare, 7(1), 20-35. DOI: 10.1080/17496535.2012.671839
• Şişman, Y. (2014). “Engelliler Açısından Eşitlik, Ayrımcılık ve Eğitim Hakkı”, Sosyal Politikalar Dergisi, (32), s. 57-85.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2011). Nüfus ve Konut Araştırması. http://www.tuik.gov.tr. Erişim Tarihi:14.02.2024.
• Taşçı, F. (2018). Sosyal Politikada Dezavantajlı Gruplar: Tarih, Yaklaşım ve Uygulama. İstanbul: Kaknüs.
• Taşgın, E. (2018). “Türkiye’de Engellilik Hareketi Paneli”, 2. Engellilik Araştırmaları Konferansı: Dünden Bugüne Engellilik. İstanbul
• Tatar, H. (t.y.). Müjdeler olsun engelli hakları sözleşmesi imzalandı. Altı Nokta Körler Derneği.http://www.altinokta.org.tr/yazardetay.asp?idnourun=49 Erişim Tarihi: 15.02.2024.
• Touraine, A. (2016). Toplumdan toplumsal harekete. K. Çayır (Ed.), Yeni sosyal hareketler içinde (31-46). Kaknüs Yayınları.
• Turnbull, H. R. (2012). ‘‘Free at last’’: Kennedy, king, and the meaning of liberty in the disability rights movement. Research & Practice for Persons with Severe Disabilities, 37(3), 210-216.
• Ünal, V. (2021). Türkiye’de engellilik yaklaşımlarının sosyal politika açısından değerlendirilmesi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, XLV (2), 235-257.
• Yazıcı, H.T. (2023). Engelli bireylere yönelik yerel yönetim hizmetleri: Samsun Büyükşehir Belediyesi Örneği. 19 Mayıs üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı. Dönem Projesi.
• Yardımcı, S. (2015). Sakatlık ve siyaset. K. Çayır, M. Soran, M. Ergün (Der.), Engellilik ve ayrımcılık: Eğitimciler için temel metinler ve örnek dersler içinde (19-30). Karekök Yayınları.
• Yılmaz, E. (2020). Engellilik Tarihi Yazıları. 2000 Sonrası Türkiye’de Engelli Hareketi. (Der)Aydın, A.R. İstanbul Üniversitesi. 441-457. DOI :10.26650/B/AA09.2020.007
• WHO,(1980).http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/41003/9241541261_eng.pdf?sequence=1 Erişim Tarihi: 31.01.2024.
• Winter, J. A. (2003). The development of the disability rights movement as a social problem solver. Disability Studies Quarterly, 23(1), 33-61. DOI: http://dx.doi.org/10.18061/dsq.v23i1.399.