A Eulogy Written For Mawlānā By The Poet Aczī Of Konya

Yıl 2024, , 23 - 40, 27.03.2024

Ömer Suat İnan

https://doi.org/10.17822/omad.1458214

Öz

In Ottoman Literature, poems written by poets in praise of the Prophet Muhammad were called naat. Over time, praises were also written for other religious and sufi greats under the title of naat. One of the personalities about whom eulogies were written under the title of naat was the great sufi poet Mawlānā Jalāl al-Dīn al-Rūmī. The poet Abraham Aczi, who lived in Konya between 1882 and 1965, wrote a naat titled "Der-Na't-ı Mevlâna-yı bî-hem-tâ Kuddise Sırruhû" for Mawlānā, who has a very important place in the history of literature and sufism and whose fame transcends borders and time. There are three copies of this verse eulogy written by Abraham Aczi. The copies are located in the Yusuf Aga Manuscript Library in Konya city. Abraham Aczi first wrote his naat in Persian and then made a verse translation of this naat in Turkish. In the introduction of our article, information about the genre of naat was given, and Mawlānā's life and his place in Ottoman poetry were explained. After giving information about Abraham Aczi's life and works, copies of Na’t-i Mawlānā are introduced. After the copy description, it is analyzed in terms of form and content. At the end of the study, the Persian original and the transcribed text of the naat are included.

Anahtar Kelimeler

Abraham Aczī, Mawlānā Jalāl al-Dīn al-Rūmī, Ottoman Poetry, Eulogy, Elements of Mawlawiyyah

KONYALI ACZÎ’YE AİT BİR NAʻT-I MEVLÂNÂ

Öz

Edebiyatımızda şairler tarafından Hz. Muhammed’i (sav) övmek maksadıyla yazılan şiirlere naat ismi verilmiştir. Zamanla naat başlığı altında diğer din ve tasavvuf büyükleri için de övgüler yazılmıştır. Bu başlık altında hakkında methiye yazılan şahsiyetlerden biri de büyük mutasavvıf şair Mevlâna Celâleddin-i Rûmî’dir (ö. 672 / 1273). 1882-1965 yılları arasında Konya’da yaşamış olan yazar, ressam ve şair gibi nitelikleri haiz İbrahim Aczî Kendi, edebiyat ve tasavvuf tarihinde çok önemli bir yere sahip olan, ünü sınırları ve zamanı aşan Mevlâna için “Der-Na’t-ı Mevlâna-yı bî-hem-tâ Kuddise Sırruhû” başlığı ile bir naat kaleme almıştır. İbrahim Aczî’nin kaleme aldığı bu manzum methiyenin üç nüshası bulunmaktadır. Nüshalar, Konya Yusuf Ağa Yazma Eser Kütüphanesinde yer almaktadır. Mevlâna muhibbi İbrahim Aczî, yazdığı naatı ilk olarak Farsça kaleme almış, daha sonra bu naatın Türkçe manzum çevirisini yapmıştır. Makalenin girişinde naat türü hakkında bilgi verilmiş, Mevlâna’nın hayatı ve Osmanlı şiirindeki yeri ana hatları ile açıklanmıştır. İbrahim Aczî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra Na’t-ı Mevlâna’nın nüshaları tanıtılmıştır. Nüsha tavsifinin ardından metin şekil ve muhteva yönünden incelenmiştir. Çalışmanın sonunda naatın

Anahtar Kelimeler

İbrahim Aczî, Mevlâna Celâleddin-i Rûmî, Osmanlı Şiiri, Na’t, Mevlevilik Unsurları

Kaynakça

• Acar, Ayşe. “İbrahim Aczî Kendî’nin Rubâîleri (Son 180 Rubâî)” Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2019.
• Açık, Nilgün. “Divan Edebiyatında Mevlevilik Etkisi ve Mevlevi Şairler” Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 2002.
• Ahmed Rif’at Efendi. Lugat-i Târîhiyye ve Coğrafiyye (Tıpkıbasım) C. II. İstanbul: Mahmûd Bey Matbaası, 1300.
• Ahmet Eflâkî. Âriflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. C. I, İstanbul: Hürriyet Yay., 1973.
• Akkuş, Metin. Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar. Erzurum: Fenomen Yay., 2007.
• Aktaş, Hasan. Çağdaş Türk Şiirinde Coğrafya. Edirne: Yort Savul Yay., 2003.
• Bedîüzzaman Fürûzanfer. Mevlâna Celâleddin. çev. Feridun Nafiz Uzluk. Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2005.
• Bilgen, Hafize Vuslat. “İbrahim Aczî Kendî’nin Rubâileri (İlk 180 Rubâi)” Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2018.
• Canım, Rıdvan. Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yay., 2014.
• Çıpan, Mustafa vd. (ed.). Âşıklar Kâbesi (Ka‘betü’l-Uşşâk). İstanbul: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2014.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay., 2015.
• Duru, Necip Fazıl. “Mevlevi Şairlerin Mevlevilik Unsurları” Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 1999.
• Gökalp, Halûk. Mevlâna Methiyeleri. İstanbul: Kriter Yay., 2009.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlâna Celâleddin Hayatı, Eserleri, Felsefesi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yay., 2020.
• Karahan, Abdülkadir. “Eski Edebiyatımızda Mevlana Sevgisi” Mevlana Güldestesi Konya (1964): 79-86.
• Kendi, İbrahim Aczî. Dar Na't-i Mevlana Bi Hamta Kudusi Sirra. Konya: Yusuf Ağa Kütüphanesi, 42 Yu 10448, 1b-8a.
• Kendi, İbrahim Aczî. Mevlana ve Cihan. Konya: Yusuf Ağa Kütüphanesi, 42 Yu 10446, 330b- 344b.
• Kendi, İbrahim Aczî. Mevlana ve Cihan Hak Yolu. Konya: Yusuf Ağa Kütüphanesi, 42 Yu 10447/1, 310b-324b.
• Köprülü, Mehmed Fuad. Türk Edebiyat Tarihi. Ankara: Akçağ Yay., 2011.
• Mermer, Ahmet vd. Osmanlı Şiirinde Mevlâna Övgüleri ve Mevlevilik Unsurları. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yay., 2009.
• Nas, Halef. “Yeni Türk Şiirini Besleyen Bir Kaynak: Mevlâna” Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 5/2 (2021): 219-235.
• Öngören, Reşat. “Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 29, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2004.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yay., 2015.
• Şemdeddîn Sâmî. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdâm Matbaası, 1317.
• Tiyek, Muhammet Akif. “İbrahim Aczî Kendi Bibliyografyası” ATEBE 6 (Aralık 2021): 175- 91.
• Tiyek, Muhammet Akif. “İbrahim Aczî’ye Ait Bir Dönem Eleştirisi: Dünyaya Bakarak” Kalemname 7/13 (Haziran 2022): 147-170.
• Tiyek, Muhammet Akif. “İbrahim Aczî Dîvân’ında Ahlâkî Bozulmanın Nedenleri”, Din, Düşünce ve Ahlak II, ed. Bayram Kanarya, İstanbul: Nida Yay., 2022.
• Tiyek, Muhammet Akif. “İbrahim Aczî Kendi’nin Hayatı, Eserleri ve Dîvân’ı (İnceleme Metin)” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2022.
• Tiyek, Muhammet Akif. “Kerbela Vakası Üzerine Yazılan Bir Eser: Şehâdet-i Hazret-i Hüseyin” Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 10/26 (2023): 57-78.
• Tok, Eda. “17. Yüzyıl Mevlevî Şairlerin Şiirlerinde Mevlâna ve Mevlevilik” Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2015.
• Ünver, İsmail. “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler” Türkoloji Derneği Dergisi 9/1 (1993): 51-89.
• Yeniterzi, Emine. Divan Şiirinde Na’t. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1993.
• Yeniterzi, Emine. Sevginin Evrensel Mühendisi Mevlâna. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2020.
• Yıldırım, Nimet. Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay., 2017.