Thematic Approach to the Proverbs in Muallim Naci’s Work Sânihatü'l-ʽArab

Yıl 2024, , 59 - 76, 27.03.2024

Encümen Bayram

https://doi.org/10.17822/omad.1458227

Öz

Muallim Nâci is known as one of the most prominent poets of the Tanzimat period. He was a prolific author writing on religion, language, literature and education. One of the outstanding features of Nâci’s work is his mastery of language. His linguistic skills were instrumental in inspiring the establishment of the Turkish Language Association. In addition, his works such as “Lûgat-ı Nâci” and “Kamûs-ı Osmânî” in the form of dictionaries serve as evidence of his linguistic contributions. One of the most remarkable aspects of Nâci’s linguistic skills is his mastery of Arabic language and literature. Indeed, his works encompass many aspects of Arabic language and literature in terms of subject matter, themes and language. In addition, Nâci’s dictionary like works are often inspired by Arabic dictionaries. These aspects not only underscore the value he places on the Arabic language in his literary endeavours but also highlight his profound knowledge of the Arabic language and lexicography. One of the works that demonstrates Nâci’s mastery of the Arabic language is his book entitled “Sânihâtü'l-'Arab”. In this book, he explores nearly three hundred proverbial expressions that represent the essence of the thoughts and experiences of nations through various literary analyses. He systematically examines these proverbs within a certain framework. Therefore, the focus of the study is on the proverbs discussed in Muallim Nâci’s “Sânihâtü'l-'Arab”. Using the method of textual analysis, the study delves into the prominent themes evident in these proverbial expressions, including knowledge, ignorance, truthfulness, virtue, religion and oppression.

Anahtar Kelimeler

Arabic language and rhetoric, Muallim Nâci, Sânihâtü, proverb

MUALLİM NÂCİ’NİN SÂNİHÂTÜ’L-‘ARAB ADLI ESERİNDEKİ DARBIMESELLERE TEMATİK YAKLAŞIM

Öz

Muallim Nâci, Tanzimat döneminin önemli şair ve yazarlarından birisi olarak bilinir. Nâci, din, lügat, edebiyat, tarih, belagat ve eğitim ile ilgili eserler kaleme alan velut bir müelliftir. Nâci’nin öne çıkan özelliklerinden biri de dilciliğidir. Nâci’nin dilciliğinin en önemli göstergelerinden birisi düşünceleriyle Türk Dil Kurumunun kurulmasına ilham veren kişiler arasında yer almasıdır. Ayrıca Muallim’in, Lûgat-ı Nâci ve Kamûs-ı Osmânî gibi eserlerini telif ederek sözlük nitelikli çalışmalarda bulunması, dilciliğine delil teşkil eden bir diğer husustur. Yazarın öne çıkan meziyetlerinden biri de Arap dili ve edebiyatındaki yetkinliğidir. Nitekim Muallim’in eserleri konu, tema ve dil bakımından Arap dili ve edebiyatına dair çok sayıda hususu içerir. Yazarın Arap dilinde yetkinliğini gösteren çalışmalarından birisi de Sânihâtü’l-‘Arab adlı eseridir. Nâci, burada milletlerin fikir ve tecrübelerinin özü olarak ifade ettiği üç yüze yakın darbımeseli farklı edebî tahkiyelerle ele alır. O, sözü edilen darbımeselleri belirli bir sistematik içerisinde işler. Bu çalışmanın konusunu Muallim Nâci’nin Sânihâtü’l-‘Arab adlı eserinde ele aldığı darbımeseller oluşturur. Metin analizi yöntemi kullanılarak söz konusu darbımesellerde öne çıkan temalar ele alınmaktadır. Buna göre çalışmada ilim, cehalet, doğruluk, erdem, din ve zulüm gibi temaların öne çıktığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve belagatı, Muallim Nâci, Sânihâtü’l-‘Arab, Darbımesel

Kaynakça

• Aycan, İrfan. “Haccâc B. Yûsuf es-Sekafî”. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). 14/427-428. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Bozdağ, Erdal. Muallim Naci’nin Düşünce Dünyası ve Tanzimat Yenileşmesindeki Yeri. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Çeleğen, Nuriye. Muallim Naci hayatı-eserleri-edebi kişiliği ve Sanihatü'l-Arab. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Delı̇gönül, Mehmet. “Müstezat”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten 20 (01 Ocak 1973), 93-102.
• Demir, Hiclâl. “Muallim Naci: Eski Mi, Yeni Mi?” Türkbilig / Türkoloji Araştırmaları Dergisi 11/19 (01 Haziran 2010), 176-185.
• Durmuş, İsmail. “Müberred”. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). 31/430-433. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Efendioğlu, Mehmet. “Saîd b. Cübeyr”. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). 35/552-554. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Işık, İhsan. Yazarlar Sözlüğü. İstanbul: Risale Yayınları, 1990.
• Kaçar, İzzet. Bütün Yönleriyle Muallim Nâcî. ed. Gülçin Yahya Kaçar. Ankara: Gece Kitaplığı, 2019.
• Kaçar, İzzet. Muallim Nâci Nesirlerinden Seçme Örnekler (Kelime ve Terkip Açıklamalı). Ankara: Gece Kitaplığı, 2022.
• Karabulut, Mustafa - Yıldırım, Ahmet. “Muallim Naci’nin Şiirlerinde Dini Algı ve Metafizik Bakış”. Turkish Academic Studies - TURAS 2/2 (30 Haziran 2021), 16-29.
• Kılıç, Hulusi. “el-Kâmûsü’l-Muhît”. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). C. 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Nâci, Muallim. Emsâl-i Ali Kerremallahu Vecheh. İstanbul: Matbaa-ı Ebû Ziyâ, 2. Basım, 1891.
• Nâci, Muallim. Hikmetü’r-Rifâî. İstanbul, 1887.
• Nâci, Muallim. İ’câz-ı Kur’ân. İstanbul: Matbaa-ı Ebû’z-Zîyâ, 1884.
• Nâci, Muallim. Sânihâtü’l-’Arab. İstanbul: Mihrân Matbaası, 1886.
• Özalp, Ömer Hakan. Arap Edebiyatında Deyimler ve Atasözleri Sânihâtü’l-‘Arab Muallim Nâci. İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınevi, 2002.
• Öztürk, Şeyda. “Muallim Nâci’nin Dünyasında Tasavvuf”. Sufiyye 10 (Haziran 2021), 203-237. https://doi.org/10.46231/sufiyye.958937
• Saraç, M.A. Yekta. “Şı̇ı̇r Tenkı̇dı̇ne Daı̇r Bı̇r Örnek -Muallı̇m Nac􀵴 ve Muallı̇m-”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 29 (31 Temmuz 2012), 245-261.
• Somuncu ve diğerleri, Selim. Tanzimat Edebiyatı: Şiir-Roman. ed. Özcan Bayrak. İstanbul: Kesit Yayınları, 1. baskı., 2014.
• Tanrıpınar, Ahmet Hamdi. 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi, 9. Basım, 2001.
• Tarakçı, Celal. “Muallim Naci Efendi’nin Dil Harkındaki Görüşleri”. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty 1/1 (27 Kasım 2014), 67-75.
• Taşkesenlioğlu, Lokman. “Muallim Naci’nin Mecmua-ı Muallim’deki Eski Türk Edebiyatı ile İlgili Yazı ve Görüşleri”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi 7/04 (15 Şubat 2016), 57-66.
• Toprak, Sefa. “Şöyle Böyle Mektupları Işığında Muallim Naci ve Şeyh Vasfî”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 22 (21 Mart 2021), 381-394. https://doi.org/10.29000/rumelide.886075
• Uçman, Abdullah. “Muallim Nâci”. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). 30/313-316. TDV Yayınları, 2020.
• Yüksel, Süheyla. “Muallı̇m Nacı̇’nı̇n Bı̇lı̇nmeyen İk􀵴 Müstearı: ‘Muhammedî’ ve ‘Yenı̇ Şaı̇r’”. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 45/1 (29 Haziran 2021), 289-300.