1910’larda Türkiye’de Berlitz Yöntemiyle Çocuklara Türkçe Öğreten Bir Kitap

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 31, 775 - 792, 17.11.2024

Ersoy Topuzkanamış

https://doi.org/10.17822/omad.1557255

Öz

Bu çalışmada 1910’larda yabancılara Türkçe öğretmek amacıyla hazırlanmış bir ders kitabı olan Metod Berliç’den Tedris-i Lisan-ı Türki, Kısm-ı İptidai adlı eser incelenmeye çalışılacaktır. Kitabı hazırlayan, “İstanbul Berlitz Okulu Eski Türkçe ve Osmanlı Üniversitesi Fransızca Öğretmeni Orhan Salahaddin”dir. Doğal yöntem olarak da bilinen, ana dili edinimi süreciyle yabancı dil öğrenme sürecinin benzer olması gerektiğini ileri süren bu yöntemin temel amacı konuşma becerisini geliştirmektir. 113 sayfa hacmindeki kitap Berlitz yöntemi hakkında kısa bir bilgi ile öğretmenlere öneriler vererek başlamaktadır. Ardından gelen alfabe öğretiminden sonra ise çeşitli görseller içeren ders adlı bölümlerde bir metinden hareketle soru-cevap tekniğiyle dil öğretimi başlamaktadır. Dersler bölümünden sonra da okuma parçaları ile öğretim pekiştirilmektedir. Çalışmada Orhan Salahaddin’in uyarlamasıyla Berlitz’in kitabı karşılaştırılmış ve Türkçe kitapta yapılan değişiklikler gösterilmiştir. İki kitap arasındaki en temel fark Orhan Salahaddin’in, yönteme aykırı olarak, birçok Türkçe ifadenin Fransızca çevirisini çalışmaya eklemesi ve metinleri değiştirmesidir. Kitap Türkiye’de Berlitz yöntemine göre yazılan ilk Türkçe kitap olması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe Öğretimi, Berlitz Yöntemi, Orhan Salahaddin

A Book Teaching Turkish to Children Through Berlitz Method in Turkey in 1910s

Öz

This research aimed to investigate a coursebook titled Metod Berliç’den Tedris-i Lisan-ı Türki, Kısm-ı İptidai (Turkish Language Teaching through Berlitz Method, Basic Part) that was written to teach Turkish to foreigners in 1910s. Orhan Salahaddin, then the teacher of Old Turkish at Istanbul Berlitz School and of French at Ottoman University, is the author of the book. Also known as the natural method, this method, which suggests that the process of acquiring a mother tongue and the process of learning a foreign language should be similar, aims primarily to develop speaking skills. The 113-page book begins with brief information about the Berlitz method and suggestions for teachers. After the alphabet instruction, language teaching begins with question-answer technique based on a text in sections called lessons containing various visuals. After the lessons section, teaching is reinforced with reading passages. In this study, the adaptation made by Orhan Salahaddin and Berlitz’s book were compared and changes made in the Turkish book were addressed. The most profound difference between the two books is that Orhan Salahaddin, in contravention of the method, included French translations of many Turkish statements in his work and changed the texts. The book is quite notable in Turkey for being the first Turkish book to have ever been written in accordance with Berlitz method.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish to foreigners, Berlitz method, Orhan Salahaddin, Ottoman

Kaynakça

• Abdurrahman Şeref, ed. 1918. “Mekteb-i Sultani”nin Ellinci Sene-i Devriye-i Tesisi Münasebetiyle Neşr Olunmuşdur. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Açık, Kerim. 2016. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadar Olan Dönemde Rüşdiye, İdadi ve Sultani Mekteplerindeki Arapça Derslerinin Yabancı Dil Öğretimi Açısından Değerlendirilmesi.” EKEV Akademi Dergisi, no. 65: 313–42.
• Berlitz International, Inc. 1998. Berlitz, 1878-1998: 120 Years of Excellence. Princeton: Berlitz International.
• Berlitz, M. D. 1900. Méthode Berlitz Pour L’enseignement Des Langues Modernes Edition Illustrée Pour Les Enfants. Berlin: Siegfried Cronbach.
• Berlitz, M. D. 1907. The Berlitz Method for Teaching Modern Languages Illustrated Edition for Children. 12th ed. Berlin: Siegfried Cronbach.
• Berlitz, M. D. 1916. Method for Teaching Modern Languages, English Part, First Book. Berlin: Siegfried Cronbach.
• Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye Salnamesi. 1332. Darü’l-Hilafetü’l-Aliye: Hikmet Matbaa-i İslamiyesi.
• Çiçek, Öznur. 2016. “Türkiye’de Yabancı Dil Öğretiminin Tarihi: Berlitz Usulünün Uygulanışı.” Cumhuriyet Üniversitesi.
• Demirel, Fatih, and İbrahim Turan. 2013. “School for Tribes.” History of Education & Children’s Literature VIII (1): 271–94.
• Durmuş, Mustafa. 2013. “Doğrudan Yöntem (Direct Method) ve Berlitz Okullarındaki Uygulamalar.” In Yabancılara Türkçe Öğretimi El Kitabı, edited by Mustafa Durmuş and Alpaslan Okur, 55–60. Ankara: Grafiker.
• Durmuş, Mustafa. 2018. “Yabancı / İkinci Dil Öğretiminde Doğal Yöntem(Ler) ve Doğal Yaklaşım(Lar) Üzerine.” Türkbilig, no. 36: 203–12.
• Eldem, Edhem. 1997. “Aklî Osmanlıcılık (Ottomanisme Rationnel): 1917 Tarihli Fransızca Bir Okuma Kitapçığı.” Toplumsal Tarih, no. 38: 23–35.
• Engin, Vahdettin. 2016. Mekteb-i Sultani. İstanbul: Yeditepe.
• Eygi, Mehmed Şevket. 2010. “Biz Ne Biçim Müslümanlarız (1).” Millî Gazete, February 2010.
• Eygi, Mehmed Şevket. 2013. “Bediüzzamanın Üstadları.” Millî Gazete, September 2013.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. 1963. Mevlevî Âdâb ve Erkânı. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Kılıç, Yunus. 2016. “H. 1332 (M. 1913) Tarihli Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye Salnamesi Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi.” Kırklareli Üniversitesi.
• Maarif-i Umumiye Nezareti, ed. 1331. Mekâtib-i Hususiye Talimatnamesi. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Maarif-i Umumiye Nezareti Telif ve Tercüme Dairesi. 1330. Darümuallimîn-i İbtidailere Mahsus Müfredat Programı. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Milliyet. 1956. “Mevlidi Şerif,” January 1956.
• Orhan Salahaddin. 1322. Metod Berliç’den Tedris-i Lisan-ı Fransevi. İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan.
• Orhan Salahaddin. 1327. Metod Berliç’den Tedris-i Lisan-ı Fransevi Kısm-ı İbtidai. İstanbul: Matbaa-i Agop Matyosyan.
• Orhan Salahaddin. 1329. Metod Berliç’den Tedris-i Lisan-ı Türki. Kostantiniye: Matbaa-i Ebuzziya.
• Orhan Salahaddin. 1332. Metod Berliç’den Tedris-i Lisan-ı Fransevi Kısm-ı İbtidai. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Orhan Salahaddin. 1340. Metod Berliç’den Tedris-i Lisan-ı Fransevi Kısm-ı İbtidai Méthode Berlitz Premiére Année. 4th ed. İstanbul: Gayret Kütübhanesi.
• Orhan Salahaddin. 1912a. Berliç Usulü Üzre Musavver Hikâyeler Birinci Kitab - Cours Gradué de Langue Français D’aprés La Méthode Berlitz. İstanbul: Şafak Kütüphanesi.
• Orhan Salahaddin. 1912b. Méthode Berlitz Pour L’enseignement De La Langue Française Deuxiéme Livre. İstanbul: Librairie Téfeyuz.
• Orhan Salahaddin. 1917. Ottomanisme Rationnel Ou Lectures İnédites, Cours Primaire. Constantinople: İmp. H. Matteosian.
• Orhan Salahaddin. 1937. Syllabaire Illustré OR-HAN. İstanbul: Librairie İkbal.
• Özalp, Reşat. 1982. Millî Eğitimle İlgili Mevzuat (1857-1923). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Özer, Rukiye. 2018. “Resimli Gazete 1312-1315 İnceleme, Fihrist, Seçme Yazılar.” Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Pehlivan, Yunus Emre. 2019. “II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Yükseköğretimi’nde Yabancı Dil Eğitimi ve Dârülfünûn Elsine Şubesi (1908-1918).” İstanbul Üniversitesi.
• Perrot, Jean, and Fernand Fau. 1902. 30 Histoires En Images Sans Paroles A Raconter Par Les Petits. Paris: Librairie Classique Fernand Nathan.
• Polat, Nâzım H. 1991. Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Selçuk, Mustafa. 2012. İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Stieglitz, Gerhard J. 1955. “The Berlitz Method.” The Modern Language Journal 39 (6): 300–310. https://doi.org/10.1111/j.1540-4781.1955.tb03457.x.
• Tanman, Baha. 2010. “Tâhir Ağa Tekkesi.” In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 394–95. Türkiye Diyanet Vakfı.
• Topuzkanamış, Ersoy. 2019. “1915 Darülmuallimîn Programı ve Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi.” In Uluslararası Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Kurultayı (UTEÖK) 3-5 Ekim 2019 Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
• Tuncer, Harun. 2015. “Bilmek İster Misin Cihanı?” Türk Edebiyatı, no. 502: 63–67.
• Ünsal, Coşkun. 2016. “Fethi Gören Beldede Kutlu Gün: 1914-1915 Fetih Kutlamaları ve Üsküdar.” In IX. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, edited by Coşkun Yılmaz, 189–201. İstanbul: Üsküdar Belediyesi.
• Us, Hakkı Tarık. 1948. “Elli Yıllık Kalem Erbabı: 2 Ekim Cumartesi Günü Fen Fakültesi Konferans Salonunda Bir Toplantı Yapılacak,” September 1948.
• Us, Hakkı Tarık, ed. 1953. Basın Hayatında 50 Yıl. İstanbul: Vakit Matbaası.
• Uzel, Nezih. 1975. “Mevlevî Âyinleri.” Hayat Tarih Mecmuası 1 (3): 20–26.
• Zamacı, Ayşe. 2015. “Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti ve Faaliyetleri.” Trakya Üniversitesi.