TOPRAKLARIN TERMO-FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ VE ISISAL YAYINIM KATSAYISININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 2, 85 - 91, 16.06.2005

İmanverdi Ekberli Coşkun Gülser Nutullah Özdemir

Öz

Isı taşınımının teorik ve deneysel incelenmesi ile yakından ilişkili olan topraktaki sıcaklık dengesi, toprak oluşumu ve bitki gelişiminde önemli bir etkiye sahiptir. Toprakların sıcaklık dengesinin ifade edilmesinde toprakların ısı absorplama özelliğini gösteren Albedo ( ) katsayısı, ısı kapasitesi ( ), ısı iletkenlik katsayısı ( ) ve ısısal yayınım ( 2) gibi termo-fiziksel özellikler ile onlara etki yapan faktörlerin bir arada değerlendirilmesi gerekir. Bu nedenle toprakların termo-fiziksel özelliklerinin oluşumu ve değişimlerine etki yapan toprak nemi ve mineralojisi gibi faktörler bilinmelidir. Toprakların alt katmanlarındaki sıcaklık dengesinin belirlenmesi için katmanlara ait ısısal yayınım katsayıları belirlenmelidir. Toprak yüzeyi ve katmanlardaki amplitüt değişimine uygun olarak, her katmana ait ısısal yayınım katsayısının teorik olarak hesaplanması mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Toprak sıcaklığı, Albedo, ısı kapasitesi, ısı iletkenliği, ısısal yayınım

TOPRAKLARIN TERMO-FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ VE ISISAL YAYINIM KATSAYISININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Isı taşınımının teorik ve deneysel incelenmesi ile yakından ilişkili olan topraktaki sıcaklık dengesi, toprak oluşumu ve bitki gelişiminde önemli bir etkiye sahiptir. Toprakların sıcaklık dengesinin ifade edilmesinde toprakların ısı absorplama özelliğini gösteren Albedo (α) katsayısı, ısı kapasitesi (C), ısı iletkenlik katsayısı (λ) ve ısısal yayınım (a2) gibi termo-fiziksel özellikler ile onlara etki yapan faktörlerin bir arada değerlendirilmesi gerekir. Bu nedenle toprakların termo-fiziksel özelliklerinin oluşumu ve değişimlerine etki yapan toprak nemi ve mineralojisi gibi faktörler bilinmelidir. Toprakların alt katmanlarındaki sıcaklık dengesinin belirlenmesi için katmanlara ait ısısal yayınım katsayıları belirlenmelidir. Toprak yüzeyi ve katmanlardaki amplitüt değişimine uygun olarak, her katmana ait ısısal yayınım katsayısının teorik olarak hesaplanması mümkündür

Anahtar Kelimeler

Toprak sıcaklığı, Albedo, ısı kapasitesi, ısı iletkenliği, ısısal yayınım

Kaynakça

• Babyev N. N., 1956. Islak materyallerde ısı ve nemin taşınım parametrelerinin birlikte belirlenmesi. Trudı Mosk. texnol. in-ta pişevoy prom-ti. vıp.6, s.48-57 (Rusça).
• Bristow K.L., Kluitenberg G.J., Goding C.J., Fitzgerald T. S.,2001.A small multi-needle probe for measuring soil thermal properties, water content and electrical conductivity, Computers and Electronics in Agriculture, Vol. 31, Issue 3, May, pp. 265-280
• Burba G.G.,Verma S.B.,2001. Prairie growth, PAR albedo and seasonal distribution of energy fluxes, Agricultural and Forest Meteorology, Vol.107, Issue 3, 2 April , pp. 227-240
• Chudnovskii A.F., 1976. Toprakların Isı Fiziği. Moskova, Nauka,353s. (Rusça).
• de Vries D.A.,1963.Thermal properties of soils. İn Physics of plant environment, ed.W.R.van Wijk. North-Holland, Amsterdam, pp.210-235.
• de Vries D.A.,1975. Heat transfer in soils. İn‘‘Heat
• and Mass Transfer in the Biosphere.’’(D.A. de
• Vries and N.H.Afgan, eds.), pp.5-28. Scripta Book
• Co., Washington, D.C.
• Gamayunov N.N., 1960. Prob yöntemi ile torfta ısı ve nemin taşınımı süreçlerinin incelenmesi. Trudı Kalinin. torf. in-ta. vıp.11, 203-217. (Rusça).
• Gerayzade A.P., 1982. Toprak sistemlerinde sıcaklık ve nem taşınımı.Baku, Elm, 157s. (Rusça).
• Gerayzade A.P., 1989. Toprak bitki atmosfer sisteminde enerji döngüsü. Baku, Elm, 158s. (Rusça).
• Greçişev S.E., Çistotinov L.V., Şur Yu.L., 1984. Kriogen fiziksel jeolojik süreçlerin modellenmesinin temelleri. Moskova, Nauka, 230s. (Rusça).
• Gülser C., Ekberli İ., 2002. Toprak sıcaklığının profil boyunca değişimi. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(3):43-47
• İsaçenko V.P.,Osipova V.A., Sukomel A.S., 1981. Isı iletimi. Moskova, Energoizdat, 417s.(s.8-24). (Rusça).
• Kang S., Kim S., Oh S., Lee D.,2000. Predicting spatial and temporal patterns of soil temperature based on topography, surface cover and air temperature, Forest Ecology and Management, Vol.136, Issues 1-3, 1 October, pp.173-184.
• Kurtener D.A., Chudnovskii A.F., 1979. Toprakların ısı düzenlemesinde agrometorolojik temeller Leningrad, Gidrometeoizdat, 231s. (Rusça).
• Mamedov R.G., 1989. Azerbaycan SSR topraklarının agrofiziksel özellikleri. Bakü, Elm, 244s.(s.172- 192), (Rusça).
• Mika J., Horváth Sz, Makra L.,2001. Impact of documented land use changes on the surface albedo and evapotranspiration in a plain watershed, Physics and Chemistry of the Earth, Part B: Hydrology, Oceans and Atmosphere, Vol. 26, Issues 7-8, pp. 601-606
• Nerpin S.V., Chudnovskii A.F., 1984. Heat and mass transfer in the plant-soil-air system.Translated from Russian. Press Pvt.Ltd., New Delhi, İndia, 355p.
• Nouvellon Y., Begue A., Moran M. S., Lo Seen D., Rambal S., Luquet D., Chehbouni G., Inoue Y., 2000. PAR extinction in shortgrass ecosystems: effects of clumping, sky conditions and soil albedo, Agricultural and Forest Meteorology, Vol.105, Issues 1-3, 20 November, pp. 21-41
• Ross Yu.K., 1975. Bitki örtülü toprakların radyasyon rejimi ve dinamiği . Leningrad, Gidrometeoizdat, 342s. (Rusça).
• Volobuyev V.R., 1974. Toprak oluşum enerjisine giriş. Moskova, Nauka, 128s. (Rusça).
• Voronin A.D.,1986. Toprak fiziğinin esasları.İzdatelstvo Moskovskogo Universiteta, 246s. (Rusça).