Bir Zihniyet Tutumu ve Düşünme Formu Olarak Dogmatizm ve Dogmatik Tutum

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 13, 798 - 823, 29.12.2017

Mehmet Münir Dedeoğlu

https://doi.org/10.26466/opus.303769

Öz

İnsanoğlunun yaşam içinde
sadece inanma ihtiyacı yoktur; inanmanın yanı sıra bilmeyi, eylemeyi ve yapmayı
da istemektedir. Tüm bilim dalları, ahlak sistemleri ve sanatsal faaliyetler bu
üç yetinin birer sonucu olarak meydana gelmektedir. Ama ne var ki, tüm bu
alanlarda dogmatizm ve dogmatik tutumlar da aynı yetilerin birer sonucu olarak
karşımıza çıkmaktadır. Felsefe, siyaset, ekonomi, din ve hukuk sahaları da
dogmatizmin etki alanının dışında değildir ve kalamaz. Bu bağlamda insan
zihninin bağlandığı bilimsel, dinsel, ahlaksal ve siyasal değerlerin ve hatta
felsefenin, özgür insanların zihninde nasıl olup ta, birer dogmaya ve
davranışlarında ise dogmatik bir tutuma dönüştüğünün araştırılması gereklidir.
Aksi halde konservatizm ve fanatizmi beraberinde üreten dogmatik tutumun,
özellikle değişen koşullara bağlı olarak kendini yeniden denetlemek istemeyen
insan zihni ile geleneğin ortak alanında uygun yaşama ortamı bulan, daha sonra
çeşitli faktörlerin etkisiyle daha da güçlenerek tüm dünyayı tehdit etme
potansiyeli göstereceği açıktır. Bu makalede bir zihinsel tutum ve düşünme
formu olarak dogmatizmin düşünsel köklerine inerek felsefede ve yaşamın diğer
alanlarındaki yansımaları ele alınmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İnsan, dogmatizm, dogmatik tutum, ahlak, din, bilim, felsefe, zihniyet, akıl, dogma, özgür insan, muhafazakarlık, fanatizm

Dogmatism and Dogmatic Attitude as a Mentality and a Thinking Form

Öz

In life, human beings have no
need only to believe, but they want to know, to act and to do. All scientific
disciplines, moral systems, and aesthetic activities are the results of these
three faculties. Likewise, dogmatism and dogmatic attitudes are also the
results of the same faculties. The provinces of philosophy, politics, economy,
religion, and law are not and cannot out of domain of dogmatism. From this
point, it must be investigated that how scientific, religious, moral, and
politics values, or even philosophy, on which human reason is active, turn into
a dogma in the minds of free humans and how they turn into a dogmatic attitude.
Otherwise, it is clear that dogmatic attitude which produces conservatism and
fanatism (especially which finds a suitable living environment between human
mind and tradition since it  doesn't want
to control itself) seems to have potential to threaten all over the world under
the influence of various factors. In this essay, the reflections of dogmatism
on philosophy and the other provinces of life as a mentality and a thinking
form have been investigated by referring to their intellectual roots.

Anahtar Kelimeler

Human, dogmiatism, dogmatic attitude, moral, religion, scientific, philosophy, mentality, reason, dogma, free human, conservatism, fanatism

Kaynakça

• Aegleton, T. (1996). İdeoloji (Çev: Muttalip Özcan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Adickes, E. (1901). Kant contra Haeckel -Erkenntnistheorie gegen naturwis-senschaftlichen Dogmatismus-. Berlin : Verlag von Reuter und Reichard.
• Aristoteles, (1985). Metafizik (Çev: Ahmet Arslan). İzmir: E.Ü. Basımevi.
• Arslan, A. (1998). Felsefeye Giriş. Ankara: Vadi Yayınları.
• Arslan, A. (2008). İlkçağ Felsefe Tarihi. İstanbul: İ.B.Ü. Yayınları.
• Aydın, M. (1981). Kant ve Çağdaş İngiliz Felsefesinde Tanrı-Ahlak İlişkisi. Ankara: Umran Yayınları.
• Barmeyer, J. (2012). Paradoxa des Glaubens. Berlin: LIT Verlag.
• Borradori, G. (2008). Terör Günlerinde Felsefe Jürgen Habermas ve Jackues Derrida İle Diyaloglar (Çev: Emre Barca). İstanbul: YKY.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çüçen, A. K. (2005). Bilgi Felsefesi. Bursa: Asa Kitapevi.
• Deleuze, G. (2008). Deleuze, Ampirizm ve Öznellik (Çev: Ece Erbay). İstanbul: Norgunk Yayınları.
• Eren, F. (1975). Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi. Ankara: A.Ü.H.F.Y.
• Spinoza, (2011). Etika (Çev. Hilmi Ziya Ülken). Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji (Yayıma Haz. Cemal Güzel). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Haeckel, E. (1936). Kâinatın Muammaları (Çev: Ali Haydar Daner). İstanbul: Devlet Basımevi.
• Heimsoeth, H. (1986a). Felsefenin Temel Disiplinleri (Çev: T. Mengüşoğlu). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Heimsoeth, H. (1986b). Immanuel Kant’ın Felsefesi (Çev: T. Mengüşoğlu). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Hillmann, K. H. (1994). Wörterbuch der Soziologie. Stuttgart: Kröner Verlag.
• Hume, D. (1986). İnsan Zihni Üzerine Bir Araştırma (Çev: Selmin Evrim). Ankara: MEB Yayınları.
• Kannengiesser, P. (1877). Dogmatismus und Skepticismus. Strassburg: Elberfeld Ver. V. John Fassbender.
• Kant, I. (2002a). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena (Çev: İoanna Kuçuradi, Yusuf Örnek). Ankara: TFK Yayınları.
• Kant, I. (1999). Pratik Aklın Eleştirisi (Çev: İoanna Kuçuradi, Ülker Gökberk, Füsun Akatlı). Ankara: TFK Yayınları.
• Kant, I. (2002b). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi (Çev: İoanna Kuçuradi). Ankara: TFK Yayınları.
• Keller, A. (2006). Allgemeine Erkenntnistheorie. Verlag, Stuttgart: W. Kohlhammer.
• Laertius, D. (1806). Philosophische Geschichte. Leipzig: Im Schwickertscher Verlag.
• Mengüşoğlu, T. (1958). Felsefeye Giriş. İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan Felsefesi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Murphy, J.W. (2000). Postmodern Sosyal Analiz ve Postmodern Eleştiri (Çev:H.Arslan). İstanbul: Paradigma.
• Müller, R. (1922). Eislers Handwörterbuch der Philosophie. Berlin: Verl. bei E. S. Mittler und Sohn.
• Orth, E. W. (2004). Von der Erkenntnistheorie zur Kulturphilosophie. Würz-burg: Königshausen & Neumann.
• Özlem, D. (1996). Felsefe ve Doğa Bilimleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Özlem, D. (2004). Mantık. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Pessoa, F. (2013). Felsefî Denemeler (Çev: Ümit Şenesen). İstanbul: Aks Yayınları.
• Reik, T. (1927). Dogma und Zwangsidee. Leipzig :Internationaler Psyc-hoanalytischer Verlag.
• Riehl, A. (1879). Philosophische Kritizismus Geschichte und System, Leipzig: Verlag von Wilhelm Engelmann.
• Rothacker, E. (1990). Tarihselcilik Sorunu (Çev: Doğan Özlem). İstanbul: Ara Yayınları.
• Rorty, R. (2002). Retorik Hermeneutik ve Sosyal Bilimler (Çev: H. Arslan). İstanbul: Paradigma.
• Schmidt, H. (1965). Philosophisches Wörterbuch. Stuttgart: Kröner.
• Schischkoff, G. (1991). Philosophisches Wörterbuch. Stuttgart: Kröner.
• Scupp, F.R. (2003). Geschichte der Philosophie im Überblick. Hamburg: Felix Meiner Verlag.
• Simmel, G. (2006). Modern Kültürde Çatışma (Çev: T. Bora, N. Kalaycı, E. Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Stöckl, A. (1864). Geschichte der Philosophie des Mittelalters. Mainz : Verl. v. Franz Kirchheim.
• Taslaman, C. (2007). Evrim Teorisi Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi.
• Tennemann Willhelm, G. (1829). Grundriss der Geschichte der Philosophie. Leipzig: Verlag von J.A.Barth.
• Topçuoğlu, H. (1969). Hukuk Sosyolojisi. İstanbul: A.Ü.H.F. Yayınları.
• Trillhaas, W. (1972). Religionsphilosophie. Berlin: Walter de Gruyter.
• Tunalı, İ. (1989). Estetik. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Tunalı, İ. (2009). Felsefeye Giriş. Ankara: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Ueberweg F. (1866). Grundriss der Geschichte der Philosophie. Berlin: Druck und Verlagt bei E.S.Mittler & Sohn.
• Ülken, H. Z. (1967). Eğitim Felsefesi. İstanbul: M.E. Basımevi.
• Ülken, H. Z. (1972). Genel Felsefe Dersleri. Ankara: A.Ü.İ.F. Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2008). Felsefeye Giriş. İstanbul: T.İ.B. Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1983). Bilim Felsefesi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• 46). Ahlâk. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Verweyen, J. M. (1911). Philosophie und Theologie im Mittelalter. Bonn: Verl. von F. Cohen.
• Weber, A. (1998). Felsefe Tarihi (Çev: H. Vehbi Eralp). İstanbul: Sosyal Yayınları. Woolgar, S. (1999). Bilim: Bilim İdesi Üzerine Sosyolojik Bir Deneme (Çev: Hüsamettin Aslan). İstanbul: Paradigma Yayınları. Yıldırım, C. (1988). Evrim Kuramı ve Bağnazlık. Ankara: Bilgi Yayınevi.