Azerbaycan İstiklaline Adanmış Bir Ömür: Abdulvahap Yurtsever

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 31, 4559 - 4587, 30.11.2020

Ümit Akın

https://doi.org/10.26466/opus.691118

Öz

Azerbaycan kurtuluş hareketinin önde gelen fikir adamlarından olan Abdulvahap Yurtsever, ömrünü Azerbaycan’ın bağımsızlığına adamış aydınlardan biridir. 27 Nisan 1920’de Azerbaycan’ın Sovyet Rus tahakkümü altına girmesinin hemen ardından Musavata bağlı olarak kurulan gizli teşkilat Mukavemet Komitesinin başkan yardımcılığını yürütmüştür. Yurtsever, bu teşkilatın Bolşevik hükümetine karşı yürüttüğü mücadeleden dolayı tutuklanmış, ÇEKA’nın zindanlarında işkenceye maruz kalmıştır. Bir süre sonra cezası tamamlanmışsa da Sovyet idaresi onu bu sefer on bir yıl hapse mahkûm etmiştir. Yaptığı planla kurtulmayı başaran Yurtsever; kader yoldaşı, dava arkadaşı Mehmet Emin Resulzade’nin yönlendirmesiyle zor da olsa Ağustos 1936’da Avrupa’da düzenlenen Müsavat Partisi Kongresine katılır. Siyasî mücadelesini Azerbaycan muhaceretinin diğer temsilcileri ile devam ettirebilmek için 1939’da Türkiye’ye gelir, hukuk okur. 1949’da Azerbaycan Kültür Derneğinin kurulmasında önemli rol oynar. Derneğin 1952’de çıkarttığı Azerbaycan dergisinin başyazarlarından biri olur. Azerbaycan’ın ve işgal altındaki Türk memleketlerinin bağımsızlık sesini bu dergi aracılığıyla dile getirir. Tarih, edebiyat, sanat, kültür, tiyatro gibi birçok alanda ilmî ve nazarî yazılar kaleme alan Yurtsever, Azerbaycan muhaceret temsilcilerinin yol göstericisi de olmuştur. Çalışmamız doküman araştırmasına dayanmakta olup Yurtsever’in hayatı, siyasî mücadelesi, edebî faaliyetlerini kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Abdulvahap Yurtsever, Rusya, istiklâl

A Life Dedicated to Azerbaijan Independence: Abdulvahap Yurtsever

Öz

Abdulwahap Yurtsever, one of the leading ideas men of the Azerbaijan liberation movement, is one of the intellectuals who devoted his life to the independence of Azerbaijan. On 27 April 1920, he was the vice-chairman of the secret Resistance Committee established under Musavat immediately after Azerbaijan came under Soviet Russian domination. Yurtsever was arrested for his struggle against the Bolshevik government and tortured in the dungeons of the Cheka. After some time his punishment was completed, but the administration sentenced him to eleven years in prison. Yurtsever, who managed to escape with his plan, participated in the Musavat Party congress held in Europe in August 1936, with the guidance of his friend, sidekick and master Mehmet Emin Rasulzade. In order to continue his political struggle with other representatives of the Azerbaijani emigration, he came to Turkey in 1939 and studied law. He played an important role in the establishment of the Azerbaijan Cultural Association in 1949. He was one of the editors of the Azerbaijan journal published by the association in 1952. The voice of the independence of Azerbaijan and the occupied Turkish countries cries out to the world through this journal. Yurtsever has written scientific and theoretical writings in many fields such as history, literature, art, culture, theatre, and has also been the guide of the representatives of the Azerbaijani emigration. Our work is based on document research and covers the life, political struggle and literary activities of Yurtsever.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Abdulvahap Yurtsever, Russia,, independence.

Kaynakça

• Aküzüm, F. (1984). Azerbaycan istiklâlinin tarihi gelişimi ve Resulzade. Azerbaycan, 248.
• Altunbay, M. (1989). Hürriyete uçan Türk Mehmet Altunbay’ın hatıraları. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Attar, A. ve Şimşir, S. (2003). Tarihten günümüze Türkiye’de yaşayan Azerbaycan Türkleri. Ankara: Berikan Yayınevi, 242.
• Azerbaycan Kültür Derneği Yönetim Kurulu (1952). Yayına başlarken. Azerbaycan. 1, 4.
• Azerbaycan Dergi Heyeti. (1953). Rahmetli Kazımzade Abbas İldeniz:Ölüm yıl dönümü münasebetiyle. Azerbaycan, 16, 3-4.
• Bala, M. (1967). Bolşeviklerin vadettiği istiklâl. Azerbaycan, 178-180, 16-18.
• BURÇ, M. (1976). Amcazadem Vahap Bey. Azerbaycan. 220, 29
• Çağatay, T. (1976). Abdulvahap Yurtsever’in ardından. Azerbaycan, 220, 4-8.
• Gültekin, (2018). İstiklâl şehitleri Mürselzade Piri Bey. (Hzl. Y. Akpınar, S. Türkyılmaz, Y. Özkaya), Yeni Kafkasya 1923-1924, İstanbul: Teas Press.
• Karaca, A. (1996). Muhaceretin fikir muallimi Abdulvahap Yurtsever. Türk Dünyası Aydınları Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Türk Dünyası Araştırmaları Merkezi Yayınları, 329-333.
• Karaca, A. (1976). Abdulvahap Yurtsever hocamız. Azerbaycan. 220, 18-19.
• Mehmetzade, M. B. (1991). Milli Azerbaycan hareketi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Önal, S. (2019). Azerbaycan Cumhuriyetinin 100. yılında mücadele adamı Abdulvahap Yurtsever. Yeni Türkiye, Ankara: Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi.
• Resuloğlu, M. A. (1966). Müsavat Partisinin kuruluşu. Azerbaycan, 167, 37-41.
• Sultanli, V. (2007). Azerbaycan Muhaceret edebiyatı.(Çev. E. Uzun) İstanbul: Avrupa Yakası Yayınları.
• Şimşir, S. (1999). Azerbaycanlıların Türkiye’de siyasî ve kültürel faaliyetleri 1920-1991, Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Ural, Y. (1976). Bir kahraman daha göçtü. Azerbaycan. 220, 27-28.
• Ural, A. (1976). A. Vahap Yurtsever. Azerbaycan, 220, 24.
• Yakuplu, N. (2015). Mehmet Emin Resulzade ansiklopedisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Yurtsever, A. V. (1950). Mirza Fethali Ahundzade’nin hayatı ve eserleri. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Yurtsever, A. V. (1950). Azerbaycan dram edebiyatı. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Yurtsever, A. V. (1951). Sâbir’in Azerbaycan edebiyatındaki yeri. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Yurtsever, A. V. (1952). Azerbaycan Edebiyatında vedadî ve vakıf’ın yaratıcılığı. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
• Yurtsever, A.V. (1952). Hurşid Banu (Netevan). Azerbaycan, 3, 9-10.
• Yurtsever, A.V. (1952). Hurşid Banu (Netevan). Azerbaycan, 3, 6-7.
• Yurtsever, A.V. (1952). Azerbaycan Dram ediplerinden Cafer Cabbarlı (Tefrika). Azerbaycan, 4, 7-8.
• Yurtsever, A.V. (1952). Azerbaycan dram ediplerinden Cafer Cabbarlı. Azerbaycan, 5, 5-8.
• Yurtsever, A.V. (1952). Azerbaycan dram ediplerinden Cafer Cabbarlı. Azerbaycan, 6, 6-8.
• Yurtsever, A.V. (1952). Aşik Alesker (1821-1926). Azerbaycan, 7, 2-3.
• Yurtsever, A.V. (1952). Tiyatro hayatımızda Hüseyin Araplı (1881-1919)”. Azerbaycan, 19, 13-16.
• Yurtsever, A.V. (1953). Abbas Sıhhat (1874-1918). Azerbaycan, 10, 2-4.
• Yurtsever, A.V. (1953). Tapmacalar (Bulmacalar). Azerbaycan, 10, 16.
• Yurtsever, A.V. (1953). Kasım Bey Zakir (1774-1857). Azerbaycan, 11, 4-6.
• Yurtsever, A.V. (1953). Kasım Bey Zakir (1774-1857). Azerbaycan, 12, 8-9.
• Yurtsever, A.V. (1953). Kasım Bey Zakir (1774-1857). Azerbaycan, 13, 5-10.
• Yurtsever, A.V. (1953). 19. Asır Azerbaycan’ındaki modern ve realist edebi cereyanlar. Azerbaycan, 14, 12-17.
• Yurtsever, A.V. (1953). Mehseti Gencevi. Azerbaycan, 18, 12-15.
• Yurtsever, A.V. (1953). Azerbaycan’ın sesi. Azerbaycan, 20 -21, 4.
• Yurtsever, A.V. (1954). Şah İsmail ‘Hatai’ (1486-1524).Azerbaycan, 24, 11-14.
• Yurtsever, A.V. (1954). Şah İsmail ‘Hatai’ (1486-1524). Azerbaycan, 25, 5-8.
• Yurtsever, A.V. (1954). Azerbaycan İstiklâl Savaşından sahneler. Azerbaycan, 28-29, 11.
• Yurtsever, A. V. (1956). Tesanüt İhtiyacı. Azerbaycan, 54-55, 7-10.
• Yurtsever, A. V. (1958). Sovyetlerin Din Düşmanlığı. Azerbaycan, 78-79, 23-28.
• Yurtsever, A.V. (1961). Hasan Ali Yücel. Azerbaycan, 106-107-108, 3.
• Yurtsever, A.V. (1962). Kız Kalesi Hakkında Birkaç Söz. Azerbaycan, 127-128-129, 16-17.
• Yurtsever, A. V. (1965). Komünizmle Savaş. Azerbaycan, 160-161-162, 6-13.
• Yurtsever, A. V. (1967). Esir Türk İlleri Kurtuluş davasının bugünkü durumu. Azerbaycan, 1798-179-180, 2-7.
• Yurtsever, A.V. (1972). “Mehmet Sadık ARAN (SAN’AN). Azerbaycan, 205, 63-66.
• Yurtsever, A.V. (1972). Ejder KURTULAN (1898-1971). Azerbaycan, 205, 70-73.
• Yurtsever, A.V. (1974). Hüseyin Cemal Yanar’a. Azerbaycan, 210, 71-72.
• Yurtsever, A.V. (1974). Molla Penah Vakıf’la İlgili Memduh Şevket Esendal İle İlgili Bir Hatıra. Azerbaycan, 211, 18.
• Yurtsever, A. V. (1974). Sovyet Halkı masalı. Azerbaycan, 212, 1-6.
• Yurtsever, A.V. (1977). Abdulvahap Yurtsever’in vasiyetnamesi. Azerbaycan. 221, 28.
• Yurtsever, A. V. (1991). Gizli Müsavat Teşkilatının karakteristik vasıfları. Azerbaycan, 282. 42-45.