Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan “Kanıt” Kavramına İlişkin Öğrenci Algıları

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 31, 4012 - 4046, 30.11.2020

Kerem Bozdoğan , Cemal Güven

https://doi.org/10.26466/opus.693136

Öz

Bu araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler dersi 5., 6. ve 7. sınıf öğretim programında yer alan ve geliştirme ve pekiştirme düzeyinde öğrencilere verilen “kanıt” kavramının sekizinci sınıf öğrencileri tarafından nasıl algılandığını incelemektir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden olan olgu bilim deseninde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada mecazlar yoluyla veri toplama, yarı yapılandırılmış görüşme ve doküman analizi birlikte kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde ve yorumlanmasında içerik analizi yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu; 2016-2017 eğitim-öğretim yılında alt, orta ve üst gelişmişlik düzeye sahip yerleşim yerlerindeki okullarda maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle seçilen; alt gelişmişlik düzeyde 252 (%36,36), orta gelişmişlik düzeyde 211 (%30,45) ve üst gelişmişlik düzeyde 230 (%33,19) olmak üzere toplam 693 sekizinci sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırma sonucunda; gelişmişlik düzey farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğu kanıt kavramını “tarihi gerçeklerin fotoğrafını zihnimizde canlandıran, tarihi bilgileri doğru olarak yansıtan bir ayna ve ayak izleri, değerli bilgileri içeren bir karne ve bilgi hazinesi”, “tarihin karanlık noktalarını aydınlatan, geleceğe ışık tutan, tarih yolculuğunda rotayı belirleyen trafik işaretleri” şeklinde algıladıkları görülürken alt ve orta gelişmişlik düzeyde katılımcıların çoğu “tarihi gerçekleri ortaya çıkaran, soru işaretlerini gideren, tarihin parmak izleri” olarak algıladıkları belirlenmiştir. Alt gelişmişlik düzeydeki katılımcıların bir kısmı “verdiği bilgiyle bizleri doğru tarihe götüren, geçmişi bugüne taşıyan, tarihsel bilgileri ispatlayan, geçmiş tarihin hafızası” olarak algılarlarken orta ve üst gelişmişlik düzeydeki katılımcıların “tarihi bulmacaları çözen bir şifre, eksik kalmış tarihi bilgileri tamamlayan değerli bir yama” olarak algıladıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Kanıt, Metafor, Resim/Karikatür

Student Perceptions about the Concept of “Evidence” in Social Studies Curriculum

Öz

The purpose of the research is to investigate 8th grade students’ perceptions towards the concept of “evidence” included in the 5th, 6th, and 7th grade Social Studies curriculum and was taught to students at development and consolidation levels. The study was carried out by phenomenology method, one of the qualitative research designs. Metaphors, semi-structured interviews, and document analysis were used together in the research for data collection. Content analysis was administered for the analysis and interpretation of data. The population of the research consisted of a total of 693 8th grade students studying in the schools located in settlements with low, middle, and high levels of development and chosen via maximum variation sampling method in 2016-2017 academic year. In addition, out of 693 students, 252 (%36,36) of them are low level of development, 211(%30,45) are at middle level of development, and 230 (%33,19) are at high level of development. As a result of the study, it was determined that without considering level of development, most of the participants perceived the concept of evidence as “reviving the photographs of historical facts in our minds, a mirror and footprints which reflect the historical information correctly, a report and a mine of information”, “traffic signs which illuminate the dark sides of history, shed light on the future, and determine the route on a journey in history” but most of the participants at middle and high levels of development perceived history as “finger prints of history which reveal historical facts and eliminate question marks”. While some of the participants at low level of development perceived history as “the memory of past history which takes us to the true history with its knowledge, bring past to the present, and prove historical knowledge”, it was determined that the participants at middle and high levels of development perceived history as “a code that solves historical puzzles, a valuable patch that complements the incomplete historical knowledge”.

Anahtar Kelimeler

Social Studies, Evidence, Metaphor, Picture/Caricature

Kaynakça

• Ablak, S. (2017). Sosyal bilgiler programındaki becerilere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akgün, İ. H. (2014). Sosyal bilgiler dersi 7. sınıf kültür ve miras öğrenme alanı Türk tarihine yolculuk ünitesinde geçen kavramların öğrenilme düzeyi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 9(5), 105-116.
• Akşit, İ. (2016). Yedinci sınıf sosyal bilgiler dersinde Türk tarihinde yolculuk ünitesinde geçen bazı kavramların öğrenilmesi sürecinde karşılaşılansorunların belirlenmesi ve çözümüne yönelik bir eylem araştırması.Doktora tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Aktaş, M. C. (2015). Nitel veri toplama araçları. Metin, M. (Ed.). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. içinde(s. 337-371). Ankara: Pegem Akademi.
• Alabaş, R. (2007). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde kanıt temelli öğrenme modeli: bir eylem araştırması. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Alkış, S. (2014). Sosyal bilgilerde kavram öğretimi. Safran, M. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi (s. 69-92). Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1293-1322.
• Berg, B. L., and Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Çev. Ed.: Aydın, H.). Konya: Eğitim Kitabevi.
• Bozkurt, F. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde kanıt temelli öğrenme uygulamaları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(24), 334-353.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (18. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çepni, O. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan coğrafya kavramlarına ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, Ö., ve Acar, M. (2002). Sosyal bilimler sözlüğü. (3. baskı). Ankara: Vadi Yayınları.
• Gedikli, Ö. (2014). Ortaokul 2.,3.. ve 4. sınıf öğrencilerinin türkçe öğretmenini algılayışının metaforlar aracılığıyla belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kabapınar, Y. (2014). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi (4. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Kabapınar, Y. (2019). Kanıt temelli öğrenme; tanım, kapsam, yaklaşımlar. Kabapınar, Y. (Ed.), Kimlik belirleyen derslerde kanıt temelli öğrenme. içinde(s. 29-54). Ankara: Pegem Akademi
• Karaşahinoğlu, A. (2015). Öğrencilerin metaforik sınav algıları velilerin okula yönelik görüşleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kelleci, D. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının iklim kavramına ilişkin algılarının metafor yoluyla incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun.
• Kılcan, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kılcan, B., ve Akbaba, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan kültürel mirasa duyarlılık değerine ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Journal of World of Turks, 5(3), 113-137.
• Kılcan, B. (Ed.). (2017). Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için biruygulama rehberi. Ankara: Pegem Akademi.
• MEB (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4-5. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (6-7. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Miles, M. B., and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Morgan, G. (2006). Images of organization. (Updated edition). Thousands Oaks, CA: Sage Publications.
• Pala, Ç.B. (2019). Kanıt temelli öğrenme temelinde sosyal bilgiler derslerinde güncel tartışmalı konulara bakmak: tehlikeli konular güvenli sınırlar. Kabapınar, Y. (Ed.), Kimlik belirleyen derslerde kanıt temelli öğrenme (s. 187-220). Ankara: Pegem Akademi.
• Özbaş, B.Ç. (2019). Güncel sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında kanıt temelli öğretim. Kabapınar, Y. (Ed.), Kimlik belirleyen derslerde kanıt temelli öğrenme (s. 187-220). Ankara: Pegem Akademi.
• Özcan, N. (2010). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde yer alan “adım adım Türkiye” ünitesindeki kavramların öğrenilme düzeyi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özkaya, F. (2010). Altıncı sınıf sosyal bilgiler dersi 3. ve 4. ünitesinde bulunan kavramların bazı değişkenlere göre öğrenilme düzeyi. Yüksek lisans tezi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Öztürk, Ç. (2007). Sosyal bilgiler, sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının coğrafya kavramına yönelik metafor durumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 55-69.
• Pala, Ç.B. (2019). Kanıt temelli öğrenme temelinde sosyal bilgiler derslerinde güncel tartışmalı konulara bakmak: tehlikeli konular güvenli sınırlar. Kabapınar, Y. (Ed.), Kimlik belirleyen derslerde kanıt temelli öğrenme (s. 187-220). Ankara: Pegem Akademi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2008). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. İlköğretim Online, 7(2), 421-455.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip olduğu zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Saban, A., Koçbeker, B.N., ve Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 461-522.
• TDK (1998). Türkçe Sözlük. (8. bs., C. 1-2). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2016). Kayseri ili merkez ilçelerine ait gelişmişlik düzeyi verileri. Veriler Türkiye İstatistik Kurumu’ndan elektronik posta yoluyla elde edilmiştir.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 24, 543-559.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.