Aydınlanma Perspektifinden Doğu’nun Modernleşme Sorunu ve Çağdaşlaşma

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 36, 3089 - 3119, 30.04.2021

Ergin Ulusoy

https://doi.org/10.26466/opus.765187

Öz

Çalışma, Batı ile Doğu arasında yaşanan ayrışmanın temellerini ve bu ayrışmanın modernizm ekseninde bir kopuşa dönüşmesini konu edinmiştir. Bu bağlamda çalışmanın ana hipotezi modernizmin Antik Yunan mirasına dayanan bir zihin atlası üzerinde inşa edildiği ve bu bağlamda Batı ile Doğu arasında birbirlerinden kopmalarına neden olan çok köklü bir farklılık bulunduğudur. Bu farklılık Aydınlanma ile birlikte doruk noktasına çıkmış ve Batı’nın episteme, Doğu’nun doxa’yı sahiplendiği bir dikotomiye evrilmiştir. Çalışma, Doğu’nun modernleşmesinin imkansızlığını savunmakta ve konuyu bir epistemeloji-ontoloji ikiliği içerisinde kavramaktadır. Batı kendini Aydınlanmayla birlikte bilen olarak konumlandırmış, kendisi karşısındaki her şeyi bilinen olarak ele almıştır. Bu, Batı’nın karşılaştığı diğerlerini ötekileştirmesine hatta araştırmalarının konusu olarak nesneleştirmesine ve didiklemesine yol açmıştır. Doğu bu ikilemin sonuçlarıyla en ağır biçimde yüzleşmiş ve sonunda başına gelenleri ileri-geri ikiliği çerçevesinde okuyarak gelişmek, değişmek, Batılılaşmak ve Batı’ya yetişmek istemiştir. Bu yargı, Batı elitinden çıkan modernizmin Doğu’nun içine işlediği anlamına gelir. Zira gelişmek istemek, geriliğini kabul etmek; kendini Batı’nın gözünden görmek demektir. Çalışma işte bu izlek doğrultusunda Doğu modernleşmesinin imkansızlığını tartışmakta ve bu imkansızlık nedeniyle çağdaşlaşmaya ve kalkınmacılığa evrildiğini iddia etmektedir. Çalışmamızda Antik Yunan, Aydınlanma ve modernizm ekseninde Batı, modernizm-geleneksellik çatışkısı ve Doğu’nun modernizmle olan sorunlu ilişkisi irdelenmiştir. Çalışmanın hazırlanmasında basılı ve elektronik kaynakların değerlendirilmesi suretiyle literatür taraması yapılmış ve determinist, epistemolojik bir tutum izlek edinilmiştir. Çalışma, post-modernist bir uzlaştırma çabası değil, Doğu modernleşmesinin imkansızlığını ve bu imkanszılık nedeniyle çağdaşlamşmaya ve kalkınmacılığa evrildiğini iddia eden bir açıklama gayretidir.

Anahtar Kelimeler

modernizm, Doğu-Batı, Aydınlanma, Çağdaşlama, Doğu modernleşmesi

Modernization Problem And Contemporation Of East From Perspective Of Enlightenment

Öz

Our study focuses on the fundamentals of the separation between the West and the East and the transformation of this separation into a break in the axis of modernism. In this context, the main hypothesis of the study is that modernism was built on an atlas of mind based on the Ancient Greek heritage, and in this context, there was a radical difference between the West and the East that caused them to break apart. This difference peaked with Enlightenment and evolved into a dichotomy where the West owned the episteme and the East owned the doxa. The study advocates the impossibility of the modernization of the East and grasps the subject in an epistemelogy-ontology duality. The West described itself as knowing with Enlightenment, and considered everything against it as known. This has led the West to marginalize others he has encountered, even to objectify and peck at the subject of his research. The East faced the most severe consequences of this dilemma and wanted to develop, change, Westernize and catch up with the West by reading what happened at the end, back and forth. This judgment means that modernism from the West is embedded in the East. Because to want to develop, to accept his backwardness; means to see yourself through the eyes of the West. During the preparation of the study, the literature was scanned by evaluating the printed and electronic resources and a deterministic and epistemological attitude was acquired. The work is not a post-modernist reconciliation effort, but an explanation effort that claims the impossibility of Eastern modernization and its evolution into modernization and developmentalism due to this impossibility.

Anahtar Kelimeler

Modernizm, East-West, Enlightment, Become contemporary, Modernization of the East

Kaynakça

• Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2010).Aydınlanmanın diyalektiği.İstanbul:Kabalcı Yayınevi.
• Bacon, F. (1999). Novum organum. S. Ö. Akkaş (Çev.), Ankara: Doruk Yayıncılık (Birinci Basım). 22-27.
• Batu, M. ve Tos, O. (2017). Tüketim kültürü odağında modernizm ve postmodernizmin karşılaştırılması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(2), 991-1023.
• Berger, P. L.,Berger, B. ve Kellner, H. (2000).Modernleşme ve bilinç (Cevdet Cerit, Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Cevizci, A. (1999).Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Cidade, E. C. vd. (2016). Poverty and fatalism: Impacts on the community dynamics and on hope in Brazilian residents. Journal of prevention & intervention in the community, 44(1), 51-62.
• Duran, R. (2008). Postmodernizm bir düşünce okulu mudur?.Hece Dergisi, 16, 138-139-140- 142-152.
• Descartes, R. (1989). Aklın idaresi için kurallar.(M. Karasan, Çev.). İstanbul: MEB Basımevi.
• Descartes, R. (2015).Yöntem üzerine konuşma.(A. Timuçin ve Y. Timuçin, Çev.).İstanbul: Bulut Yayınları.
• Eisenstadt, S. N. (2007). Modernleşme, başkaldırı ve değişim. (U. Coşkun, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Er, K. (2014). Üretim ilişkileri temelinde modernizm ve postmodernizmin azgelişmiş ülkeler üzerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 3, 413-453.
• Freud, A. (2011). Ben ve savunma mekanizmaları, (Y. Erim, Çev.). İstanbul: Metis Kitap
• Fırat, A. H. (2010, Aralık 15). Modernleşme mi batılılaşma mı çağdaşlaşma mı?. Haber Sol. 01 Mart 2020 tarihinde, https://haber.sol.org.tr/serbest-kursu/modernlesme-mi-batililasma-mi-cagdaslasma-mi-ali- haydar-firat-haberi-36959 adresinden erişildi.
• Göle, N. (2004). Batı-dışı modernlik kavramı üzerine. (Der.) T.Bora ve M. Gültekingil Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık içinde. C.3. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gümüş, S. (2015) Modernizmin dünü ve yarını: Edebiyatın dünü ve yarını. 3. Bsm. İstanbul: Can Yayınları. 02 Şubat 2020 tarihinde ailehttps://play.google.com/books/reader?id=EDKADQAAQBAJ&hl=tr adresinden erişildi.
• İlter, T. (2006) Modernizm, postmodernizm, postkolonyalizm: Ben-öteki ilişkileri ve etnosantrizm. Küresel İletişim Dergisi, 1, 1-14
• İmamoğlu, T. (2013). Modern batı düşüncesinin felsefi temelleri. İstanbul: İz Yayınları.
• İmamoğlu, T. (2017). Modernizm üzerine eleştirel bir değerlendirme. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (8), 1-10. DOI: 10.17050/kafkasilahiyat.334058
• Jacques E.(1998). Sözün düşüşü.(H. Arslan, Çev.).İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Kirman, M. A. (2004).Din sosyolojisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Küçükkaya, T. (2018). XX. yüzyıl şüpheciliği (post-modernizm) ve etik problemler. International Journal Of Religion & Philosophical Research/Uluslararası Din & Felsefe Araştırmaları Dergisi 1(1). 16 Ocak 2020 tarihinde http://dfa.dfd.org.tr/dergi/xx-yuzyil-supheciligi-ve-etik-problemler---talha-kucukkaya_8_tr.pdf adresinden erişildi.
• Kuşat, A. (2000). Psikolojik bir olgu olarak kendini aldatma ve dini inançla ilişkisi. Dini Araştırmalar, 3(8), 97- 116.
• Levinas, E. (1969). Totality and infinity: An essay on exteriority. (A. LIngis, Çev.). Pittsburgh: Duquesne University Press.
• Maher, M. (1909). Fatalism. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 21 Kasım 2019 tarihinde http://www.newadvent.org/cathen/05791a.htm adresinden alındı.
• Marshall, B. (2006). Katı olan her şey buharlaşıyor. (Ü. Altuğ, B. Peker, Çev.).İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oktay, C. (2010).Siyaset bilimi incelemeleri, 5. bsm. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Serdaroğlu, U. (2010). Feminist iktisat bilimi sorguluyor. İktisat ve Toplumsal Cinsiyetiçinde. (U. Serdaroğlu vd., Der.) Ankara: Elif Yayınevi.
• Shayegan, D. (1991). Yaralı bilinç geleneksel toplumlarda kültürel şizofreni. birinci Baskı.(H. Bayrı, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Şimşek, F. (2017). Modernizm ve gelenek arasında bir ütopya: Maske ve ruh. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD), 38. 161-178.
• Touraine, A. (1995). Modernliğin eleştirisi.(H. Tufan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yılmaz, H. (2005). Gelenek, gelenekçilik, gelenekselcilik.Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 3. 39-53.