İlkokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerde Kültürel Değerler

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 40, 2168 - 2190, 01.08.2021

Başak Kasa Ayten

https://doi.org/10.26466/opus.902826

Öz

Dil bir kültür aktarıcısıdır. Dil sayesinde toplumun kimliğini ve davranış özelliklerini yansıtan kültür ve kültürel değerler gelecek kuşaklara aktarılır. Türkçe dersi hem dil becerilerini geliştirmede hem de kültürel değerleri kazandırmada öncelikli bir derstir. Dilin kazandırılmasında rol sahibi olan Türkçe dersinde kültürel değerlerin incelenmesi dil kültür ilişkisinin kurulması açısından önemlidir. Bu bağlamda çalışmada Türkçe ders kitaplarındaki metinlerde yer alan kültürel değerlerin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiş ve doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Seçkisiz örnekleme yoluyla 2, 3 ve 4. sınıf Türkçe ders kitaplarından her biri farklı yayınevi olmak üzere her sınıf seviyesinden birer kitap seçilmiştir. Seçilen kitaplar içerik analiziyle analiz edilmiş ve “Türk Dili, Türk Tarihi, Şehirler, Sanat, Bağımsızlık Simgesi, Din, Gelenek-Görenek” olmak üzere 7 tema üzerinde veriler sınıflandırılmıştır. İncelenen kitaplarda en çok Türk Tarihi temasının vurgulandığı ve en çok 4. sınıf ders kitabında kültürel değerlere rastlandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra bütün sınıflarda eşit düzeyde Bağımsızlık Simgesi teması vurgulanırken, 4. sınıfta Sanat ve Din teması diğer sınıflara göre daha çok vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ders kitapları, kültürel değerler, doküman analizi

Cultural Values in the Texts in Primary School Turkish Course Textbooks

Öz

Language is a culture transmitter. Thanks to the language, culture and cultural values that reflect the identity and behavioral characteristics of the society are passed on to future generations. Turkish lesson is a priority lesson in both developing language skills and gaining cultural values. Reviewing cultural values in the Turkish course, which has a role in language acquisition, is important in establishing the relationship between language and culture. In this context, it is aimed to examine the cultural values in the texts in Turkish textbooks. In the study, qualitative research approach was adopted and document analysis method was used. One book from each grade level was selected from the 2nd, 3rd and 4th grade Turkish textbooks, each from a different publishing house, through random sampling. Selected books were analyzed with content analysis and data were classified on 7 themes: Turkish language, Turkish history, Cities, Art, Symbol of Independence, Religion, Tradition and Custom. It was concluded that the Turkish history theme was mostly emphasized in the analyzed books and cultural values were encountered mostly in the 4th grade textbooks. In addition, while the Independence Symbol theme was emphasized equally in all textbooks, the theme of Art and Religion was emphasized more in the 4th grade textbook compared to the other textbooks.

Anahtar Kelimeler

Turkish course textbook, cultural values, document analysis

Kaynakça

• Aksan, D. (2006). Türkçenin sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, D. (2008). Türkçeye yansıyan Türk kültürü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığı’nın hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Baki, Y. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin değer aktarımı açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 109-146.
• Demirhan-İşcan,C. (2019). Değerler eğitiminde temel kavramlar. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Der.). Karakter ve değer eğitimi içinde (s.31-50). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6-8) metinlerin değerler bakımından i̇ncelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Ekinci-Çelikpazu, E. ve Aktaş, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Turkish Studies, 6(2), 413-424.
• Erkılıç, T. A. (2019). Değişim ve değerler eğitiminin gerekçeleri. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Der.). Karakter ve değer eğitimi içinde (s.1-30). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fırat, H. ve Mocan, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki hikâyelerde yer alan değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 25-49.
• Girmen, P. (2013). Türkçe eğitiminde atasözleri ve değer eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 117-142.
• Güftâ, H. ve Kan, M. O. (2011). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabının dil ile ilgili kültürel ögeleri açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 239-256.
• Güvenç, B. (2002). Kültürün ABC’si. (2. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kaplan, M. (1987). Türk milletinin kültürel değerleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kasa, B. (2015). İlkokul dördüncü sınıf Türkçe dersinde kültürel değerler ve eğitimi: Bir durum çalışması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Kasa Ayten, B. (2019). Türk kültür ve eğitim tarihinde değer eğitimi. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Der.). Karakter ve değer eğitimi içinde (s.307-322). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Kurt, N. F. (2004). Dil-kültür ilişkisi ve Cumhuriyet yenileşmeciliği bağlamında dil-kültür ilişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2. Edition). California: SAGE Publications.
• Özbay, M. (2002). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretimi. Türk Dili, 602, 112-120.
• Özen, Y. (2014). Türk milli kültüründe değerler ve değerlerin milletleşmeye etkisi. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(14), 59-87.
• Özenç, E. G. ve Orhan-Karsak, H. G. (2019). İlkokul birinci ve ikinci sınıf Türkçe ders kitaplarında milli ve kültürel kavramlara yer verilme durumu. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 349-379. DOI: 10.34234/ded.547761.
• Özkul, O. (2013). Kültür ve küreselleşme. İstanbul: Açılım Kitap.
• Susar Kırmızı, F. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Temizkan, M., Yırtıcı, E. ve Ergün, A. (2020). Türkçe ders kitaplarında sosyal değerlerin görünümü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(2), 769-794.
• Tezcan, M. (1987). Kültür ve kişilik (Psikolojik antropoloji). Ankara: Bilim Yayınları.
• Torun, E. (2006). II. Dünya savaşı sonrası Türkiye'de kültürel değişimler: İç ve dış etkenler, 1945-1960. Antalya: Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları.
• Uygur, N. (2007). Kültür kuramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.