Yanya Vilayetinin durumuna dair hazırlanan layihalar ve sonuçları

Yıl 2013, Sayı: 33, 197 - 228, 01.07.2013

Yüksel Nizamoğlu

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000619

Öz

During the period of the Ottoman State, studies on various problems about the state affairs were carried out and reports about these studies were presented to the sultans. In these reports, which called “layiha”, a possible solutions are tried to find by covering different topics. This paper deals with three reports on Ioannina (Yanya), one belonging to Abdul-Aziz era and the other two belonging Abdul Hamid II era. After Greece had gained independence, Ioannina (Yanya), became a city where various problems were experienced as a result of becoming a border with Greece, especially the fact that Greek population density was high and most of the Muslims were Albanians. In these reform reports on Ioannina (Yanya) various problems were identified and solutions were offered. In this paper, firstly, by taking into consideration the mentioned outstanding problems and the solution offers, the realization situations of the reports will be analyzed; and then, Mustafa Suphi’s observations about Ioannina (Yanya) during his father’s governorship in 1909 will be examined

Anahtar Kelimeler

Ioannina, report “layiha”, İsmail Kemal, Mustafa Suphi

Yanya Vilayetinin durumuna dair hazırlanan layihalar ve sonuçları

Öz

Osmanlı Devleti döneminde devletin işleyişiyle ilgili yaşanan çeşitli problemler için çalışmalar yapılmış ve raporlar şeklinde padişahlara takdim edilmiştir. Layiha olarak adlandırılan bu raporlarda farklı konular ele alınarak çözüm yolları bulunmaya çalışılmıştır. Bu makalede Yanya vilayetine dair biri Abdülaziz zamanına, ikisi II. Abdülhamit devrine ait olmak üzere üç layiha ele alınacaktır. Yanya vilayeti Yunanistan’ın bağımsızlığını elde etmesinden sonra bu ülkeyle sınır olması, özellikle Rum nüfusunun yoğunluğu ve Müslüman unsurların büyük kısmını Arnavutların meydana getirmesi yönüyle farklı problemlerin yaşandığı bir vilayet olmuştur. Yanya ile ilgili ıslahat layihalarında çeşitli sorunlar tespit edilerek çözüm teklifleri getirilmiştir. Bu çalışmada layihalarda öne çıkan problemler ve çözüm önerileri ele alınarak, bu tekliflerin gerçekleşme durumları incelenecek, son olarak da Mustafa Suphi’nin babasının valiliği döneminde Yanya ile ilgili 1909 yılına ait gözlemlerine yer verilecektir

Anahtar Kelimeler

Yanya, layiha, İsmail Kemal, Mustafa Suphi

Kaynakça

• A. Arşiv belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi: HR. SYS, 124/6, İ. DH, 554/38571, İ. MF, İ. MVL, 578/25925, MF. MKT, 595/22, MKT. MHM; 372/18, 374/49, 376/100, 380/72, Y. PRK. UM, 3/47. B. Salnameler
• 1292 Yanya Salnamesi, Vilayet Litografyası, Yanya 1292.
• 1308 Yanya Salnamesi, Vilayet Matbaası, Yanya 1308.
• 1311 Yanya Salnamesi, Vilayet matbaası, Yanya 1311.
• 1319 Yanya Salnamesi, Vilayet Matbaası, Yanya 1319.
• 1321 Maarif Salnamesi, Asır Matbaası, 1321. C. Hatıra eserler
• Avlonyalı Ekrem Bey, Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar, İletişim yayınları, İstanbul 2006.
• Avlonyalı Süreyya Bey, Osmanlı Sonrası Arnavutluk, Haz. Abdülhamit Kırmızı, Klasik yayınevi, İstanbul 2009.
• İsmail Kemal Bey’in Hatıratı, Editör: Sommerville Story, Çev. Adnan İslamoğulları, Rubin Hoxha, Tarih Vakfı yayınevi, İstanbul 2009.
• Duru, Kazım Nami, Arnavutluk ve Makedonya Hatıralarım, Sucuoğlu matbaası, İstanbul 1959. D. Tetkik eserler
• BOZBORA, Nuray, Arnavutluk Arnavut Ulusçuluğunun Gelişimi, Boyut kitapları, İstanbul 1997.
• JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi 1, Küre yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2009.
• KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK Basımevi, Ankara 1991.
• KÜLÇE, Süleyman, Osmanlı Tarihinde Arnavutluk, y.y, İzmir 1944.
• Şemsettin Sami, Kamus-ı Alam, C. 6, Mihran Matbaası, İstanbul 1316.
• VAHAPOĞLU, M. Hidayet, Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, Boğaziçi yayınları, 2. Baskı, İstanbul 1992.
• Ziver, Rodos Tarihi, Rodos 1312, Vilayet Matbaası. E. Makaleler
• BİRECİKLİ, İhsan Burak, “Avlonyalı İsmail Kemal Bey’in Siyasi Faaliyetleri (1870- 1908)”, Gazi Akademik Bakış, C. 3, S. 5, Ankara 2009, s. 95-122.
• BİRİNCİ, Ali, “Ali Kemali Aksüt’ün Filat Hatıraları”, OTAM, S. 4, Ankara 1993, s. 437-466.
• BLUMI, İsa, “Teaching Loyalty in the Late Ottoman Balkans: Educational Reform in the Vilayets of Manastir and Yanya, 1878-1912”, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, Vol. XXI Nos. 1&2 (2001), s. 15-23.
• ÇADIRCI, Musa, “II. Abdülhamid’e Sunulan Bir Layiha”, OTAM, S. 3, Ankara 1992, s. 413-485.
• ÇOLAKU, Şaban, İstanbul’daki Bazı Arnavut Aydınlarının 19. Yüzyılın Son Çeyreğinde Arnavutluk Sorununa Katkısı Üzerine, TTK Yayınevi, Ankara 1994.
• DAĞISTAN, Adil, “Milli Mücadelede Mustafa Suphi Olayı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 34 (http://atam.gov.tr/milli-mucadelede-mustafa-suphi- olayi/).
• FSHAZİ, Falma, 2. Meşrutiyet ve Arnavutluk’taki Osmanlı Algısı Arnavutlarla Osmanlı’nın Düşman Olduğu “O An”, İÜ SBF Dergisi, S. 38, İstanbul 2008, s. 161-178.
• İLERİ, İlay, “Osmanlı Devleti’nde Azınlıkların Eğitimi”, OTAM, S. 23, Ankara 2008, s. 129-148.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S, “Layiha”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara 2003, s. 116-117.
• ÖZCAN, Uğur, Dalyan, Murat Gökhan, “19. yy’da Rumlar ve Arnavutlarda Evlilik Müessesesinde Başlık Uygulamaları”, History Studies, Volume 3/3 2011, s. 319- 336.
• SHAW, Stanford, “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı Vergi Sistemi”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. 4, İletişim yayınları, İstanbul 1985, s. 934- 946. F. Tezler
• AFMATAJ, Luan, Arnavutluk Bektaşiliği, Başlangıcı, Gelişmesi ve Günümüzdeki Durumu, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009.
• NİZAMOĞLU, Yüksel, Vehip Paşa (Kaçı)’nın Hayatı ve Askeri Faaliyetleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2010.
• ZEYREK, Suat, Birinci Balkan Savaşı Yenilgisinin İç ve Dış Sebepleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
• Ek 1: İsmail Kemal Bey’in 1866 yılında sunduğu layihanın ilk sayfası.