Buz temininde sanayilesme ve Osmanlı İmparatorluğu’nda kurulan buz fabrikaları

Yıl 2011, Sayı: 30, 73 - 98, 01.04.2011

Burcu Kurt

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000580

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Buz temininde sanayilesme ve Osmanlı İmparatorluğu’nda kurulan buz fabrikaları

Öz

19. yüzyılın ikinci yarısı Osmanlı İmparatorluğu’nda sanayileşme ve fabrikalaşma sürecinin hız kazandığı bir dönem olmuştur. Bunun bir sonucu olarak da 15. yüzyıldan beri klasik yöntemlerle elde edilmekte olan kar ve buzun temin yöntemi değişmiş ve yüksek ölçeklerde üretim yapan makinelerle ikame olmuştur. Öncelikle buz imalini teşvik için imtiyaz usulü ile taliplerine ihale edilen buz fabrikaları kurma hakkı verilmiştir. Zamanla buz kullanımının artması ve suni buz üretiminin yaygın bir sanayi koluna dönüşmesi ile 1892 yılından itibaren imtiyaz usulü terk edilerek talep edenlere adi ruhsatlar verilerek buz fabrikaları kurulmasına müsaade edilmiştir. Bu şekilde özellikle nüfusun yoğun olduğu, kara ve deniz ile ulaşım imkanları bulunan bölgeler başta olmak üzere Balkanlar’dan Ortadoğu’ya kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun bir çok yerinde buz fabrikaları tesis edilmiştir

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• AKYILDIZ, Ali, Osmanlı Dönemi Tahvil ve Hisse Senetleri, Đstanbul 2001.
• AYDIN, Mahir, “Ermeni Soykırımı Senaryosunun Đlk Denemesi”, Yapay Sorun Ermeni Meselesi (der. Mahir Aydın), Đstanbul 2008, s. 25-40.
• BĐLGĐN, Arif, Osmanlı Saray Mutfağı 1453-1650, Đstanbul 2004.
• BĐLGĐN, Arif, Osmanlı Taşrasında Bir Maliye Kurumu: Bursa Hassa Harç Eminliği, Đstanbul 2006.
• CAVĐD, Đbrahim, Aydın Vilayeti Salnamesi (R.1307/H.1308), (haz.Murat Babuçoğlu, Cengiz Eroğlu, Abdülkerim Şahin), Ankara 2010.
• CLARK, Edward C., “Osmanlı Sanayi Devrimi”, Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı Đmparatorluğu, Ankara 2006, s. 467-480.
• GĐZ, Adnan, “Islah-ı Sanayi Komisyonu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, s. 1360-1362.
• GROSS, Max L., Ottoman Rule in the Province of Damascus (1860-1909), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Georgetown University 1979.
• GÜRAN, Tevfik, “Tanzimat Döneminde Devlet Fabrikaları”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara 1992, s. 235-257.
• IŞIN, Mary Priscilla, Gülbeşeker: Türk Tatlıları Tarihi, Đstanbul 2008.
• KALA, Ahmet, “Osmanlı Devleti’nde Sanayileşmenin Đlk Yıllarında Özel Fabrikalar”, Osmanlı, C. 3, Ankara 1999, s. 286-301.
• KEYDER, Çağlar, “Osmanlı Đmparatorluğu’nda XVIII. Ve XIX. Yüzyıllarda Đmalat Sanayii”, Osmanlı, C. 3, Ankara 1999, s. 269-278.
• KORALTÜRK, Murat, “Osmanlı Devleti’nde Şirketleşme, Đlk Anonim Şirket ve Borsanın Kuruluşu”, Osmanlı, C. 3, , Ankara 1999, s. 443-448.
• KURT, Burcu, “Osmanlı Sosyal Hayatında Yenileşmeye Bir Örnek: Buz Temininde Modernleşme ve Dersaadet Buz Fabrikası”, Yayınlanmamış Tebliğ, Nizâm-ı Cedid Başlangıcının 220. Yılı Münasebetiyle Tarih Boyunca Yenileşme Hareketleri Sempozyumu, Đstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 21-22 Mayıs 2012.
• MARTAL, Abdullah, “Osmanlı Sanayileşme Çabaları (XIX. Yüzyıl)”, Osmanlı, C. 3, , Ankara 1999, s. 279-285.
• MARTAL, Abdullah, Değişim Sürecinde Đzmir’de Sanayileşme (19.Yüzyıl), Đzmir 1999.
• MARTAL, Abdullah, “Đzmir Buz Fabrikası”, Tepekule Tarih, C. 2 (2000), s. 86-90.
• ÖNSOY, Rıfat, “Tanzimat Dönemi Sanayileşme Politikası”, H.Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2 (1984), s. 5-12
• QUATAERT, Donald, “Manufacturing”, An Economic and Social History of the Ottoman Empire (ed. Halil Đnalcık, Donald Quataert), Cambridge 1997, s. 888-933.
• QUATAERT, Donald, Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı Đmalat Sektörü, Đstanbul 1999.
• QUATAERT, Donald, Manufacturing and Technology Transfer in the Ottoman Empire (1800- 1914), Đstanbul 1992.
• SAMANCI, Özge, “Kar, Şerbet ve Dondurma”, Yemek ve Kültür, 9 (2007), s. 146-150.
• SARÇ, Ömer Celal, “The Tanzimat and Our Industry”, The Economic History of the Middle East (1800-1914) (ed. Charles Issawi), Chicago 1966, s. 46-59.
• SEYĐTDANLIOĞLU, Mehmet, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876)”, A.Ü. Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 28, Sayı 46 (2009), s. 53-69.
• TOPRAK, Zafer, “Tanzimat’ta Osmanlı Sanayii”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, Đstanbul 1985, s. 1345-1347.