The Ottoman Way of Governing Multi-Ethnic and Multi-Religious Communities: Osmanlının Çoklu Etnik ve Dini Toplumları Yönetme Metodu

Yıl 2007, Sayı: 21, 135 - 167, 01.04.2007

Memet Yetişgin

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000301

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Osmanlının Çoklu Etnik ve Dini Toplumları Yönetme Metodu

Öz

Asırlarca dünyanın en zorlu bölgelerinde yaşayan çok dinli ve etnik yapılı toplumları yönetmek kolay bir iş olmasa da, bunu Osmanlı Türkleri büyük ölçüde başarmıştır. Bunun için Osmanlılar ortaya koydukları yönetim şeklini dinî, kültürel, etnik ve coğrafik ortama uydurmuşlardır. İslâm kanunlarına sıkı bağlı olmalarına rağmen, Türkler hem yönetici ve hem de yönetilen için olanaklar sunan ve uzun Türk tarih ve geleneğin ürünü olan yeni kanunları kullanmaktan geri kalmamışlardır. Birbirinden oldukça farklı toplumları yönetmede, bazı aksaklıklar görülse de, Osmanlı yönetim anlayışı kendi değerini içerisinde taşımıştır. Modern zamanlara kadar Osmanlı idaresi her kesim için anlaşılır ve kabul edilir bir öneme sahip olmuştur. Modern zamanlardaki Avrupa’nın siyasi, askeri, ekonomik ve kültürel yükselişi, Osmanlı Devleti’ni ciddî bir şekilde etkilemiş, bu etkinin sonucu olarak azınlıklar eskiden beri içinde bulundukları şartları kabullenmemeye, yenilikler istemeye, fırsat buldukça da devletten ayrılmak için ayaklanmalara başlamışlardır. Bu aşamada Osmanlı yönetimi reformlar yaparak cazibesini ve varlığını sürdürmek istemişse de karşılaştığı güçlüklerin büyüklüğü nedeniyle tüm tebaayı ve topraklarını bir arada tutma noktasında tam ve istenilen başarıyı elde edememiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Yönetim Anlayışı, Azınlıklar, Gayri Müslimler, Millet, Balkanlar, Türkler.

Kaynakça

• Arat, R. Rahmeti. “Kutadgu Bilig,” İslam Ansiklopedisi, volume 6, Eskişehir: M. E. B., p. 1038-1047.
• Bonfil, Robert. “Aliens within: The Jes and Antijudaism,” Handbook of European History, 1400–1600, volume 1, Edited by T. A. Brady, Heiko A. Oberman, J. D. Tracy, New York: E. J. Brill, 1995, p. 263-302.
• Boué, Ami. La Turquie de l’Europe, Paris, 1840.
• Beck, Brandon H. From the Rising of the Sun: English Images of the Ottoman Empire to 1715, New York: Peter Lang, 1987.
• Cahen, Clote. “Zimme,” İslam Ansiklopedisi, Vol. 13, Eskişehir: M. E. B., 1997.
• Canatan, Yaşar, Musa Şaşmaz and İlhan Gedik. “Türklerde Devlet Anlayışı,” Türk Dünyası Araştırmaları, 89 (Nisan 1994), p. 43–49.
• Cleveland, William L. A History of Modern Middle East, Oxford: Westview Pres, 1994.
• Cohen, Marc, “Monastir: Oasis of Civilization, 1839-63,” The Turkish Studies Association Bulletin, volume 24, no. 2 (Fall 2000), p. 3-22.
• Crealock, Henry Hope. The Eastern Question, and the Foreign Policy of Great Britain: A Series of Papers from 1870 to 1878, London: Chapman and Hall, 1878.
• Dadrian, Wahakn N. “The Armenian Question and the Wartime Fate of the Armenians as Documented by the Officials of the Otoman Empire’s World War I Allies: Germany and Austria-Hungary,” International Journal of Middle East Studies, 34 (2002), p. 59–85.
• Engelhardt, Tanzimat ve Türkiye, translated by Ali Reşad, İstanbul: Kaknüs, 1999.
• Gladstone, W. E. Bulgarian Horrors and the Question of the East, London: John Murray, 1876.
• Gökalp, Ziya. Türkçülüğün Esasları., İstanbul: Varlık Yayınları, 1977.
• Halaçoğlu, Yusuf. XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Ankara: Türk Tarihi Kurumu, 1996.
• Hadziselimovic, Omer. “Snowy Domes and Gay Turbans: American Travelers on Bosnia, 1897–1941,” East European Quarterly, xxxvi, no. 1 (March 2002), p. 28–30.
• Howard, Douglas A. History of Turkey, London: Greenwood Publishing, 2001.
• http://www.brandeis.edu/ethics/publications/faculty_research/sec_4.pdf
• Hurewitz, J. C. “The Background of Russia’s Claims to the Turkish Straits,” Belleten, 28/111 (Temmuz 1964), p. 459–502.
• İnalcık, Halil. “The Ottoman State: Economy and Society, 1300-1600,” An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300-1914, Edited by Halil Inalcık and Donald Quataert, Cambridge: University Peress, 1994.
• Jelavich, Barbara. The Ottoman Empire, the Great Powers, and the Straits Question 1870-1887, London: Indiana University Press, 1973.
• Jelavich, Barbara. A Century of Russian Foreign Policy, 1814-1914, New York: J.B. Lippincott Company, 1964.
• Kafadar, Cemal. “The Ottomans and Europe,” Handbook of European History 1400-1600, volume 1, Leiden: E. J. Brill, 1994, p. 589-636.
• Kafesoğlu, İbrahim. “Türkler,” İslam Ansiklopedisi, volume 12/2, Eskişehir: M. E. B., 1997.
• Karal, Enver Ziya. “Mahmut II,” İslam Ansiklopedisi, Vol. 7, Eskişehir: M. E. B., 1997.
• Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi, Vol. 5, Ankara: TTK, 1988.
• Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi, Vol. 8, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
• Karpat, Kemal H. Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, İstanbul: AFA Yayıncılık, 1996.
• Koçi Bey Risalsesi, hazırlayan Z. Danışman, Istanbul: MEB, 1972.
• Kohn, Hans. Basic History of Modern Rusia: Political, Cultural, and Social Trends, New York: D. Van Nostrand Company, Inc., 1957.
• Köprülü, M. Fuad. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
• Köprülü, M. Fuat. Bizans Müesseslerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, Ankara: Akçağ, 2004.
• Levack, Brian P. “The Great Withc-Hunt,” Handbook of European History, 1400–1600, volume 2, Edited by T. A. Brady, Heiko A. Oberman, J. D. Tracy, New York: E. J. Brill, 1995, p. 607-640.
• Lewis, Bernard. The Arabs in History, New York: Harper Colophon Boks, 1966.
• Lewis, Bernard. From Babel to Dragomans: Interpreting the Middle East, Cary, NC, USA: Osford Univeristy Pres, 2004.
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: T. T. K., 1991.
• McCarthy, Justin. The Ottoman Peoples and the End of Empire, London: Arnold, 2001.
• Maclean, Fitzroy. Eastern Approaches, London: Penguin Book, 1991.
• Mahmut Celalettin Paşa, Mir’ât-ı Hakîkat: Târihî Hakîkatların Aynası, Hazırlayan İsmet Miroğlu, İstanbul: Berekât Yayınevi, 1983.
• Mansel, Philip. Constantinople: City of the World’s Desire, 1453–1924, London: John Murray, 1995.
• Mentzel, Peter. “Millets, States and National Identities,” Nationalities Papers, vol. 28, no. 1, 2000.
• Mustafa Nuri Paşa, Netayic ül-Vukuat: Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, Sadeleştiren Neşet Çağatay, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.
• Ortaylı, İlber. Osmanlı Barışı, İstanbul: Ufuk Kitap, 2003.
• Ortaylı, İlber. “Avrupalı Seyahatnamelerde Türkiye ve Türkler,” Tarih Boyunca Türklerde İnsani Değerler ve İnsan Hakları: Osmanlı İmparatorluğu Dönemi, İstanbul: Bayrak Yayıncılık Matbaacılık, 1985.
• Ortaylı, İlber. “ Osmanlı İmparatorluğunda Millet Sistemi,” Türkler, Vol. 10, p. 216- 219.
• Pears, Sir Edwin. Life of Abdul Hamid, London: Constable & Company Ltd., 1917.
• Poulton, Hugh. “The Muslim Experience in the Balkan States, 1919-1991,” Nationalities Papers, vol. 28, no.1, 2000.
• Refik, Ahmet. Türk İdaresinde Bulgaristan, İstanbul: Enderun Kitapevi, 1989.
• Saray, Mehmet. The Principles of Turkish Administration and Their Impact on the Lives of Non- Muslim Peoples: the Armenians as a Case Study, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2003.
• Seton-Watson, Hugh. “Milliyetçilik ve Çok Milletli İmparatorluklar,” Belleten, translated by Y. T. Kurat, Vol. 28, no 111 (Temmuz 1964), p. 538-539.
• Smyth, Warington W. A Year with the Turks or Scetches of Travel in the European and Asiatic Dominions of the Sultan, New York: Redfield, 1854.
• Sonyel, Salâhi R. Minorities and the Destruction of the Ottoman Empire, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
• Şimşir, Bilal N. British Documents on Ottoman Armeninas, volume 1, Ankara: TTK, 1989.
• Topçu, Emel. Osmanlı İmparatorluğunda Fatih Dönemi Kamu Yönetimi, Ankara: Ocak Yayınları, 1993.
• Toynbee, Arnold. An Historian’s Approach to Religion, London: Oxford University Press, 1956.
• Toynbee, Arnold. The World and the West, London: Oxford University Pres, 1953.
• Türkdoğan, Orhan. “Türk Ailesinin Yapısı ve Tarihi Gelişimi,” Türk Dünyası Araştırmaları, 96 (Haziran 1995), p. 1-29.
• Ubicini, M. A. Letters on Turkey: An Account of the Religious, Political, Social, and Commercial Condition of the Ottoman Empire, Part I: Turkey and the Turks, Part II: the Raiahs, Translated from the French by Lady Easthope, London: John Murray, 1856.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi, Vol. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi, Vol. 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
• Voillery, Pierre. “Le Développement des Écoles Parmi les Populations de L’Empire Otoman au XIXe Siècle: L’esample d’Alexandre Exarth (1847–1853),” Turcica, 32, 2000, p. 59–83.
• Von Moltke, H. Türkiye Mektupları, Istanbul: Remzi Kitabevi, 1969.
• Von der Goltz, General. 1912-1913 Balkan Harbi Barışından Sonra Osmanlı Yönetimi Üzerinde Düşünceler, İstanbul: Harb Akademileri Basımevi, 1970.
• Yapp, M. E. The Making of the Modern Near East, 1792–1923, New York: Longman, 1987.