Sir Henry G. Elliot'ın İstanbul Büyükelçiliği (1867-1877) Dönemindeki Bazı Büyük Siyasi Olaylara Bakışı Sir Henry G. Elliot's View towards Some the Substantial Political Events During His Istanbu

Yıl 2005, Sayı: 18, 21 - 49, 01.01.2005

Mithat Aydın

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000390

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Sir Henry G. Elliot'ın İstanbul Büyükelçiliği (1867-1877) Dönemindeki Bazı Büyük Siyasi Olaylara Bakışı

Öz

Bu çalışma, Sir Henry G. Elliot’ın İstanbul Büyükelçiliği sırasında tanık olduğu büyük siyasi olaylar hakkındaki görüş ve düşüncelerini ortaya koymaktadır. Bu çerçevede Elliot’ın İstanbul’daki görevine atandığı sırada devam eden Girit Ayaklanması , 1875’teki Hersek Ayaklanması, bu ayaklanmanın bir uzantısı olarak Bulgaristan Ayaklanması (1876), Bulgaristan Ayaklanmasından birkaç gün sonra meydana gelen Selanik Olayı ve Hersek Ayaklanmasının açtığı Balkan krizini çözmek için Büyük Devletlerin bir araya geldiği İstanbul Konferansı (1876/1877) bu büyük siyasi olayların başlıcaları olmuştur. Kuşkusuz, Elliot’ın olaylara bakışında bir sübjektifliliğin olması mümkündür. Ancak; Elliot’ın düşüncesinin şekillenmesinde, olayların cereyan ettiği bölgelerdeki İngiliz konsoloslarından aldığı telgraf ve mektupların etkisi dikkate alınırsa, onun görüş ve düşüncesinin olayların mahiyeti ve seyrini açıklayabilmek konusunda yabana atılmayacak nitelikte olduğu kabul edilmelidir. Diğer taraftan, kendisinin İngiliz Dışişleriyle yaptığı yazışmaların İngiltere’nin politik tutumunu ortaya koyması açısından ayrıca dikkate değer olduğu belirtilmelidir. Hatta; Bulgaristan olayları vesilesiyle kendisine yöneltilen temel suçlamalar dikkate alınırsa, onun, başta İngiliz Başbakanı Benjamin Disraeli (Beaconsfield) ile İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Derby’yi yönlendirdiği görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Sir Henry G. Eliot, Girit Sorunu, Hersek Ayaklanması, Bulgaristan Ayaklanması, Selanik Olayı, İstanbul Konferansı

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Hariciye Siyasi Kısım,121/42, 207/18, 207/25, 207/27, 207/30, 209/22, 209/39, 210/13, 157/10, 210/24, 210/33, 210/33, 211/2, 211/11, 158/3.
• Ahmet Lütfi Efendi, Vak’a-nüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Yayına Hazırlayan: Münir Aktepe, c. XI, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
• Ahmet Mithat Efendi, Üss-i İnkılâp-Kırım Muharebesinden II. Abdülhamid Han’ın Cülusuna Kadar, Yayına Hazırlayan: Tahir Galip Serhatlı, 1.Baskı, Selis Kitaplar:40, İstanbul, 2004.
• Anderson, Matthew Simith, Doğu Sorunu 1774–1923: Uluslar Arası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme, Çeviren: İdil Eser, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Armaoğlu, Fahir, Siyasi Tarih (1789–1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
• Baltalı, Kemal, “1875–1878 Balkan Buhranı”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Sa.68–69, 1982
• Bourne, Kenneth, “İngiltere ve Girit İsyanı, 1867–69 (Great Britain and the Cretan Revolt, 1866–1869)”, Çeviren: Yuluğ Tekin KURAT, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, c.1, sa.1, Ankara, 1963, s.249–274.
• British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print, The Near and Middle East 1856–1914, The Ottoman Empire in the Balkans, 1856– 1875, Part1, Series B, vol. 1, Editor, David Gillard, University Publications of America, 1984.
• British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print, The Ottoman Empire: Revolt in the Balkans, 1875–1876, General Ed. Kenneth Bourne and Cameron Watt, Editor: David Gilland,Part1, Series B, vol. 2, Doc.6,University Publications of America, 1984.
• British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print, The Near and Middle East, The Ottoman Empire and tehe War with Rusia, 1877– 1878-The Powers and the Treaty of San Stefano, 1878, General Ed. Kenneth Bourne and Cameron Watt, Editor: David Gillard, Part1, Series B, Volume 4, Doc.122, University Publications of America, 1984.
• Buckle, George Earl, The Life of Benjamin Disraeli, vol. VI, New York, The Macmillan Company, 1920.
• Carrié, Albrect R.; The Balkan Crisis of Europe Since The Congress of Vienna, New York, Evanston, San Fransisco, London, 1973.
• Cecıl, Lady Gwendolen, The Life of Robert Marquis of Salisbury, 1868–1880, vol. II, London, 1923.
• Dawson, Harbutt, “Forward Policy and Reaction 1874–1885”, The Cambridge History of British Foreign Policy, 1783–1919, Cambridge University Pres, Cambridge, 1923.
• Harrıs, David, A Diplomatic History of the Balkan Crisis of 1875–1878 The First Year, Archon Boks, USA, 1969.
• Iorga N., Osmanlı Tarihi V, Çeviren.Bekir Sıtkı Baykal, Ankara Üniversitesi Yayımları:16, Bilim Kitapları Serisi:7, Ankara, 1948.
• Isemınger, G.L. Britain’s Eastern Policy and the Ottoman Christians 1856–1877, Norman, Oklahoma, 1965.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi-Islahat Fermanı Devri (1861–1876), c.VII, 4.Baskı, Ankara, 1988.
• Mahmud Celaleddin Paşa, Mir’ât-ı Hakikat-Tarihî Hakîkatların Aynası, c.I-II-III, Hazırlayan: İsmet Miroğlu, Berekât Yayınevi, İstanbul, 1983.
• Marrıot, J.A.R., Anglo-Russian Relations 1689-1943, Methuen Co. Ltd., London, 1944.
• Mıllman, Richard, Britain and the Eastern Question 1875–1878, Clarendon Pres, Oxford, 1979.
• Mehmed Salahi, Girid Meselesi 1866–1869, Yayına Hazırlayan: Münir Aktepe, Edebiyat Fakültesi Yayınları No:1223, İstanbul, 1967.
• Meydan Larousse-Büyük Lügat ve Ansiklopedi, Sabah Yayınları, c.6.
• Morley, John, The Life of Gladstone, vol. II, New York, 1903.
• Ollier, Edmund, Cassell’s Illustrated History of the Russo-Turkish War, vol.1, Cassell Company, Limited, London, Paris, New York.
• Rossıer, Edmond, Avrupa’nın Siyasi Tarihi 1815–1919, Çev. Ali Kemali Aksüt, İstanbul, 1943.
• Rupp, G.H., A.Wavering Friendship: Russia and Avustria 1876-1878, Harvard University Press, Cambridge, 1941.
• Sedes, Halil, 1875–1878 Osmanlı Ordusu Savaşları 1875–1876 Bosna-Hersek ve Bulgaristan İhtilalleri ve Siyasi Olaylar, 1. kısım, Çituri Biraderler Basımevi İstanbul, 1946.
• Seton-Watson, R.W., Disraeli, Gladstone and the Eastern Question A Study In Diplomacy and Party Politics, Frank Cass and Co. Ltd., USA, 1971.
• Shannon, R.T., Gladstone and the Bulgarian Agitation 1876, London, 1963.
• Shaw, Stanford-Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Çeviren: Mehmet Harmancı, c.2, , e Yayınları, İstanbul, 1984.
• Sir Henry Elliot, Some Revolutions and Other Diplomatic Experiences, London, 1922.
• Stavrıanos, L.S., The Balkans Since 1453, New York, Chicago, San Francisco, Toronto, London, 1965.
• Taylor, A.J.P., The Struggle for Mastery in Europe 1848-1918, New York, 1988.
• Türkçe Sözlük, c.2, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları,
• Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1985.
• Wırthweın, Walter G., Britain and the Balkan Crisis, 1875-1878, Columbia Universty Pres, London, 1935
• Yılmaz, Faruk–İYİ, Yusuf, “Sultan Abdülaziz Han’ın Ölümüne İlişkin İngiliz Büyükelçisi Sir Henry Elliot’un ‘Vah’a-i Sutan Aziz’ Adlı Risalesi ”, Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı II, Yeni Türkiye, sa.44, Mart-Nisan 2002, s.157–170,