II. Meşrutiyet Döneminde İzmir'de Tiyatro Yaşamı The Theatre Life in the Period of Second Constitutional Monarc in İzmir

Yıl 2005, Sayı: 18, 151 - 170, 01.01.2005

Günver Güneş

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000396

Öz

Anahtar Kelimeler

-

II. Meşrutiyet Döneminde İzmir'de Tiyatro Yaşamı

Öz

Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet’in yarattığı özgürlük ortamı içerisinde tiyatro yaşamında da ciddi bir canlanma görülür. Daha XIX. yy’ın ilk yarısında azınlıkların girişimleriyle önemli sanat aktivitelerinin gerçekleştirildiği bir kent olan İzmir’de bu canlılığa paralel olarak dönemin önemli tiyatro topluluklarının yanında amatör oyuncularında katkıları sonucu tiyatro adeta yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet döneminde İstanbul’dan sonra en yoğun tiyatro faaliyeti İzmir’de kendini göstermiştir. 1908-1918 yılları arasında İzmir’de bu gelişmeler sonucu pek çok tiyatro topluluğu kurulmuş ve sahne yaşamına katılmıştır. 1915 yılına kadar tiyatro konusunda oldukça aktif görünen İzmirli tiyatrocuların faaliyetleri 1916 yılından itibaren gittikçe azalmıştır. İzmir basınında 1916 yılı sonlarında ve 1917 yılı başlarındaki birkaç haber dışında tiyatro etkinliği neredeyse sona ermiştir. I. Dünya Savaşı’nın iyice şiddetlendiği ve savaş koşullarının yıkıcı etkilerinin hissedildiği bu yıllar Müslüman Türklerin, Rumların, Ermenilerin ve Yahudilerin coşkulu bir şekilde katıldıkları sahne yaşamına da büyük darbe vurmuştur

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, Tiyatro, İttihat ve Terakki, İzmir, I. Dünya Savaşı

Kaynakça

• Gazeteler ve Dergiler Ahenk (İzmir) Anadolu (İzmir) Hizmet (Hizmet) Hürriyet (İstanbul)
• İttihat (İzmir) Köylü (İzmir)
• Türk Kültürü (İstanbul)
• Türk Yurdu (İstanbul)
• Yeni Hayat (İstanbul) Kitap ve Makaleler
• Ahmet Fehim Efendi’nin Hatıraları, (Yay. Haz. H.K.Alpman), İstanbul 1977, Tercüman 1001 Temel Eser.
• Aksoy, Yaşar, Kaf Sin Kaf Tarihi, İzmir 1988.
• And, Metin, II. Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908–1923), Ankara 1971.
• And, Metin, “ İzmir Kenti Geçen Yüzyılda Ülkemizin Başlıca Sanat, Kültür ve Tiyatro Merkezlerinden Biriydi”, Milliyet Sanat Dergisi, 27 Şubat 1978, s. 266.
• Arıkan, Zeki, “II. Meşrutiyet Döneminde İzmir (1908–1918)”, Üç İzmir, İstanbul 1992, Yapı Kredi Yayınları.
• Atay, Çınar, İzmir’in İzmir’i, İzmir 1993.
• Baran, Tülay Alim, “Balkan Savaşından Sonra İzmir’de Rumların Göç Hazırlığı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 6–7, s. 169–181.
• Beyru, Rauf, 19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam, İstanbul;2000, Literatür Yayınları.
• Bora, Siren, İzmir Sancağında Rumlar (1908–1922), Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir;1988.
• Bora, Siren, “II. Meşrutiyetin İlanı Ve İzmir Rumları”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2, s. 289–306.
• Bora, Siren, İzmir Yahudileri Tarihi (1908–1922), İstanbul;1995, Gözlem Yayıncılık.
• Dursun, Kamil İzmir Hatıraları (Yay. Haz: Ünal Şenel) İzmir;1994, Akademi Kitabevi.
• Ege Tecim ve Endüstri Büyük Kılavuzu, İzmir;1937.
• Genç, Nuri, “İzmir’in Canlı Tiyatro Tarihi”, Tiyatro Dergisi, Ekim 1948, s. 5–14.
• Gündem, Naci, Günler Boyunca İzmir, İzmir 1953, İhsan Gümüşayak Matbaası.
• Gündemir, Şeniz, II. Meşrutiyet’in İlanı ve İzmir Basınındaki Yankıları, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Yayınlanmamış Bitirme Tezi, İzmir 1988.
• Güneş, Günver, İzmir Türk Ocağı Faaliyetleri (1923–1931), Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 1990.
• Güneş, Günver, “Tiyatro Heveskaran Reisi Sami Bey’in Hatıraları”, İzmir Kent Kültürü Dergisi, 6, s. 102–107.
• Hüseyin Rıfat, Aydın Vilayeti 1330 Senesi Maliyesi Ticaret Rehberi, İzmir 1914.
• Huyugüzel, Ömer Faruk, İzmir’de İlk Tiyatro Faaliyetleri Ve Sultan Abdülhamit Devrinde Tiyatro Hayatı, İzmir 1992.
• Huyugüzel, Ömer Faruk, İzmir’de Edebiyat Ve Fikir Hareketleri Üzerine Araştırmalar, İzmir; 2004.
• Kaygusuz, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, İzmir; 1955, İhsan Gümüşayak Matbaası.
• Mehmetefendioğlu, Ahmet: Rahmi Arslan Yaşamı Ve İzmir Valiliği, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir; 1990.
• Nutku, Özdemir, Dar’ül Bedayi’nin Elli Yılı, Ankara; 1969.
• Parlak, Türkmen, Yeni Asır’ın İzmir Yılları, İzmir 1992.
• Polat, H. Nazım, Müdafaa-ı Milliye Cemiyeti, Ankara; 1991, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Serçe, Erkan, “ İstatistiklerle İzmir (1917–1918), Kebikeç, 4,s.159–174.
• Serçe, Erkan, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İzmir’de Belediye (1868–1945), İzmir;1998, Dokuz Eylül Yayınları.
• Sevinçli, Eftal, İzmir’de Tiyatro, İzmir;1994.
• Solomonides, Hristo Sokrates: İzmir’de Tiyatro (1657-1922), Atina;1954.(Yunanca)
• Sürgevil, Sabri, İttihat Ve Terakki’nin İzmir Politikası (1914–1918), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir;1984.
• Tansel, F. Abdullah, “Fuat Köprülünün Türk Ocaklılarla İzmir Seyahati Ve Temsil Edilen Manzum Tiyatro”, Türk Kültürü, 92, s.516–521.
• Yalçın, Hüseyin Cahit, Siyasal Anılar, İstanbul;1976.
• Zobu, Vasfi Rıza, O Günden Bu Güne Anılar, İstanbul; 1977, Milliyet Yayınları.