I. Dünya Savaşında İngiliz ve Türk propaganda gazetelerinin etkinliği üzerine bir değerlendirme el-Hakika ve Musavver Çöl

Yıl 2014, Sayı: 36, 141 - 156, 01.01.2014

Ü. Gülsüm Polat

Öz

Propaganda görsellerinin I. Dünya Savaşı sırasında kullanımı savaşın neticesi üzerinde belirleyici bir etki yaratmıştır. Bu iş özellikle İngiltere gibi yönetiminde çok çeşitli milletten ve dinden insanı barındıran bir imparatorluk için önemli detayların göz önüne alınmasını gerektiriyordu. İngiltere’nin savaştaki etkinliğini göstermek için üretilen bu türden bir gazete olan el-Hakika, savaşın başlarında kurulan İngiliz Propaganda Bürosu [Wellington House] tarafından gönderileceği bölgenin dillerinde üretilen ve savaşın sonrasında da yayınına devam ederek 1921 yılına kadar çeşitli dillerde basılan bir örnekti. Diğer taraftan Avrupa ülkelerine kıyasla örgütlü bir propagandanın oldukça zayıf olduğu Osmanlı Devleti’nde Cemal Paşa tarafından bir çöl menzili olan Birüsseb‘ Bir es-seb‘عبسل“propaganda gazetesi” türüne ilginç ve az rastlanan bir örnek olarak dikkat çekmektedir. Bu bağlamda savaşın önemli bir yönünü oluşturan propagandanın devletin çeşitli birimleri eliyle üretilmiş bu türleri, savaştaki rakip iki ülkenin bu formattaki gazetelerinin etkinliği üzerinde bir değerlendirme yapmaya imkân sağlamaktadır

Anahtar Kelimeler

propaganda, el-Hakika, Musavver Çöl, basın, I. Dünya Savaşı, Wellington House.

An Evaluation on the Activities of the British and Turkish Propaganda Newspapers During the First World War el-Hakika and Musavver Çöl

Öz

Use of propaganda images created a decisive impact on WWI result. During this period illustrated propaganda visuals production need to consider so many different points to Britain that included different nations, religions and languages because of her imperial structure. A propaganda newspaper al-Hakika producted in different languages by Wellington House to show Britain’s war power but it’s broadcast life went ahead until 1921. On the other hand when compaired with Europe Ottoman State’s organized propaganda preparations was very weak but was seen a propaganda journal named Musavver Çöl which very interesting and rare example Ottoman war illustrated journal was printed under Cemal Pasha’s protection in Beersheba عبسلdifferent styles of propaganda very important aspect of war which producted by rivalrous states allow to make assessment on their effiencies

Anahtar Kelimeler

propaganda, al-Hakika, Musavver Çöl, press, WWI, Wellington House.

Kaynakça

• KÖROĞLU, Erol, Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) Propagandadan Milli Kimlik İnşasına, İletişim Yay., İstanbul 2004.
• KUSHNER, David, “The Musavver Çöl- An Ottoman Journal in Beersheba at the end of World War I”, Papers from the 18th Symposium of the International Committee of PreOttoman and Ottoman Studies (CIEPO), (Ed: Ekrem Causevic, Nenad Moacanin, Vjeran Kursar), Berlin 2010, s. 167-178. Musavver Çöl, Sayı: 1-12.
• POLAT, Ü. Gülsüm, “Türk-Alman Propagandası Karşısında Arap Bürosu’nun Kuruluşu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 76, Ankara 2010, s. 97-131.
• SANDERS, M.L., “Wellington House and British Propaganda during the First World War”, The Historical Journal, 18/1, (1975), s. 119-146.
• SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, Ankara 2006.
• TETİK, Ahmet, “Lübnan’da Bir Eğitimci Halide Edip (1916-1917)”, Kılavuz, Sayı: 51, Eylül 2014, s. 14-25.