Bir sosyal tarih kılavuzu olarak Târih-i Selânikî

Yıl 2015, Sayı: 37, 263 - 288, 01.01.2015

Emine Sonnur Özcan

Öz

“Sosyal tarih” kavramı modern dönemlere ait bir terimdir ve bu anlamda yakın bir geçmişe sahiptir. Dolayısıyla, Klasik Dönem Osmanlı Devleti’ndeki sosyo-ekonomik hayata ilişkin bilgileri, müstakil anlamda ele alan herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bununla beraber Osmanlı arşiv kayıtları ya da kroniklerdeki bilgiler arasında birtakım sosyal tarih unsurlarının bulunması mümkündür. Resmî kayıtların mutlak dili yanında kronikler, birtakım toplumsal refleksleri, kamusal beğeni ve itirazları vb. insanî tonlarda yer yer bizlere aktarmaktadır. Bu bağlamda, yazarın dikkatli bir gözlemci oluşu; sosyal hassasiyetler taşıması gibi kişilik özellikleri, edindiğimiz bilgilerin zenginliği ve derinliğini etkilemektedir. XVI. yy. Osmanlı Tarihi’nin önemli kaynaklarından biri olan Târih-i Selânikî’ye bakıldığında, Mustafa Selânikî Efendi’nin bu özellikleri önemli oranda taşıdığı görülmektedir. Bu bağlamda, Sosyal tarih izlerini arar bir algıyla incelenen Târih-i Selânikî’de, seksendört ayrı konu başlığı tespit edildi. Hatta, bu başlıkların hemen her birinin, farklı bir sosyo-ekonomik tarih çalışma alanını içerdiği görüldü. Bu anlamda, ikinci bir sınırlamaya gidilerek, yoğunluklu olarak ekonomiyle ilişkili olduğu tespit edilen konular elendi. Nihayet elde kalan başlıklarda iki temel tasnif gözetildi. Bunlardan biri, reaya-devlet ilişkisi bağlamında ortaya çıkan sosyal tarih meseleleri olarak, diğeri ise reaya-devlet-din ilişkisi bağlamında ortaya çıkan meseleler bağlamında değerlendirmeye alındı

Anahtar Kelimeler

Tarih-i Selânikî, sosyal tarih, reaya, Osmanlı’da eğlence, donanma, ayş u nûş

Târih-i Selânikî As A Social History Guide

Öz

The term of “social history” has a modern background; hence, there is not any original study on socio-economic life in the Classical Era of the Ottoman Empire, separately. Nevertheless, it’s possible to be some social history elements among the Ottoman state records or chronicles pages. Together with the literal statement of the Ottoman state records, the Ottoman chronicles tell us a certain number of case in humanely fashion, connected with social interactions, public legitimacy and illegitimacy issues. In this context, chronicle writers’ some characteristic approaches, like to be attentive social observers, and having some social sensibilities effect our social history learnings. We think that Mustafa Selânikî Efendi had these features substantially. Thus, we found out eighty five topics –with awareness of the tracing social history clues. Indeed, nearly every one of these topics belonged different socio-economic history study areas. In this manner, we eliminated purely economic topics. The others were classified as in two main topics. The first is social history issues in the context of reayastate relationships. The other is social history issues in the context of reayastate-religion relationships

Anahtar Kelimeler

Tarih-i Selânikî, social history, reaya, entertainment in the Ottoman State, donanma, ayş u nûş

Kaynakça

• Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, Hazırlayan: Mehmet İpşirli, TTK Yay., Ankara Târih-i Na‘îmâ, Haz. Mehmet İpşirli, TTK Yay., Ankara 2007.
• Gelibolulu Mustafa Âli, Kühnü’l-Ahbâr, Haz. M. Hüdai Şentürk, TTK Yay., Ankara Gelibolulu Mustafa Âli, Mevâ‘idün-Nefâis fî Kavâ‘idi’l-Mecâlis, TTK Yay., Ankara 1997.
• Peçevî Tarihi, Haz.Bekir Sıtkı Baykal, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1982.
• Ahmet Refik, Alimler ve Sanatkârlar, İstanbul 1924.
• BABİNGER, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev. Coşkun Üçok , TC Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000.
• FAROQHİ, Süreyya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Çev. Elif Kılıç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.
• MARDİN, Şerif, “Sivil Toplum”, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul
• T. H. , “Selânikî”, MEB İslâm Ansiklopedisi, c. 10, s. 349-351.
• HOEXTER, Miriam, “Waqf Studies in the Twentieth Century: The State of the Art”, JESHO 41, 4, 1998.
• Lady Montagu, Türkiye Mektupları, Tercüman 1001 Temel Eser, Çev.: Aysel Kurutluoğ- lu, İstanbul ?,
• Hasan Beyzâde Tarihi, Haz. Şevket Nezihî Aykut, TTK Yay. Ankara 2004.
• AND, Metin, “16. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Yaşam”, Osmanlı Uygarlığı, Haz. Halil İnalcık, Günsel Renda, c. I., Ankara ?.
• TABAKOĞLU, Ahmet, “Tekâlif” maddesi, TDV Ansiklopedisi, c. 40, Ankara 2011, s. 337.
• UZUN, Mustafa, “Ebced”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara 1994, c. 10, s. 68-70.
• BÖLÜKBAŞI, Ayşe, “XVI. Yüzyıl İstanbulunda Devlet ve Tarikatlar: Halvetî Tekkelerinin İnşasında Devlet İdarecilerinin Rolü”, History Studies, c. 6, s. 3, Nisan 2014, s. 71-87.