2014 tarihli Meryem Yahya İbrahim İshak Davası'ndan hareketle İslam hukukunda bir evlenme engeli olarak ‘din farkı' ve Osmanlı uygulamasına yansımaları

Yıl 2015, Sayı: 37, 289 - 306, 01.01.2015

Nevin Ünal Özkorkut

Öz

Evlenecek kişiler arasındaki din farkı, İslam hukukunda geçici bir evlenme engelidir. Kur'an'da Müslüman bir erkeğin ehl-i kitap olmak kaydıyla iffetli bir gayrimüslim kadınla evlenebileceği belirtilmiş, Müslüman kadın hakkında ise açık bir hükme yer verilmemiştir. Bazı mezhepler Müslüman erkeğin gayrimüslim kadınla evlilik yapmasına, çeşitli sebeplerle çok sıcak bakmamakla birlikte, çoğunluk görüşü bu tür evlilikleri onaylamaktadır. Evlilik kurumu içerisinde erkeği ön planda tutan geleneksel anlayış çerçevesinde, Müslüman kadının gayrimüslim bir erkekle evlenmesine izin verilmemiştir. Sudan'da meydana gelen Meryem Yahya İbrahim olayında olduğu gibi, günümüzde de şer'i hukukun uygulandığı bazı ülkelerde kadına yönelik bu yasak devam etmektedir. Osmanlı Devleti'ne bakıldığında, ülkenin her yerinde ve her dönemde rastlanan bir uygulama olmamakla birlikte Müslüman erkeklerin ehl-i kitap kadınlarla evlendikleri görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Evlenme engeli, din farkı, ehl-i kitap, ihtida

‘Religious Difference’ as an Impediment to Marriage with Reference to The Mariam Yahia Ibrahim Ishag Case of 2014 and Its Reflections to the Practices in the Ottoman Empire

Öz

Religious difference is considered as a temporary Impediment to marriage in the Islamic Law. The Qur’an states that a Muslim man can marry a virtuous non-Muslim woman belonging to the People of the Book but does not explicitly refer to a Muslim woman. Although various religious sects do not appreciate marriages between Muslim men and non-Muslim women for different reasons, the majority approves such marriages. On the other hand, marriage between a Muslim woman and a non-Muslim man is not allowed within the context of the traditional understanding in which the man is dominant in the marriage community. As in the Mariam Yahia Ibrahim Ishag case which took place in Sudan, this prohibition against women still continues in a number of countries applying Sharia law. When the practices in the Ottoman Empire are taken into account, it can be stated that although marriages between Muslim men and women belonging to the People of the Book were allowed, such marriages were not common in all regions and historical periods of the empire

Anahtar Kelimeler

Impediment to marriage, religios difference, the People of the Book, conversion

Kaynakça

• DH.İ.UM 42/5, 21 S 1334; DH.EUM.3.Şb., 25/22, 15 C 1336; Y.MTV 221/132, 25 C 1319; DH.MKT 1962/7, 19 Za 1309; DH.MKT 1980/114, 7 M 1310;DH.MKT 2519/58, 20 R 1319.
• ACAR, H. İbrahim, “Evlenme Engeli Olarak Din Farkı”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:17, Yıl:2002, s.21-46.
• ADIYEKE, Nuri, “Girit’te Cemaatler Arası Evlilikler”, Kebikeç, C.16, Yıl:2003, s.17-25.
• AKTAN, Hamza, “İslâm Aile Hukuku”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.II, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., Ankara 1992, s.396-433.
• AKTAN, Hamza, “Kefâet”, TDV İslam Ansiklopedisi, Yıl:2002, C.25, s.166-168.
• ARSEBÜK, Esat, Medeni Hukuk, C.II, Ankara Hukuk Fakültesi Yayını, Ankara 1940.
• ASLAN, Halide, Tanzimat Döneminde Din Değiştirme Hareketleri (1839-1876), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2010.
• ATAY, Hüseyin, Kur’ana Göre Araştırmalar I-III, Atay Yayınevi, Ankara 1997.
• AYDIN, M. Âkif, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, Marmara Ü. İlahiyat F. Vakfı Yay., İstanbul 1985.
• AYDIN, Mithat, “Sir Henry G. Elliot'ın İstanbul Büyükelçiliği (1867-1877) Dönemindeki Bazı Büyük Siyasi Olaylara Bakışı”, OTAM, Sayı:18, Yıl:2005, s.21-49.
• BARDAKOĞLU, Ali, “Hidâne” TDV İslam Ansiklopedisi, C.17, Yıl:1998, s.467-471.
• BARDAKOĞLU, Ali, “Vesâyet”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.43, Yıl:2013, s.66-70.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, “Hukukı İslâmiyye ve Islahatı Fıkhiyye” Kamusu, C.II, İstanbul Ü. Hukuk Fak. Yayını, İstanbul 1950.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, “Hukukı İslâmiyye ve Islahatı Fıkhiyye” Kamusu, C.III, İstanbul Ü. Hukuk Fak. Yayını, İstanbul 1951.
• BOZKURT, Gülnihal, Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasî Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839-1914), TTK Yay., Ankara 1989.
• Cerîde-i İlmiyye Fetvaları, Hazırlayan: İsmail Cebeci, Osmanlılarda Hukuk ve Toplum 1, Klasik Yayınları, İstanbul 2009.
• DAĞCI, Şamil, “İslam Aile Hukukunda Evlenme Engelleri-I (Sürekli Evlenme Engelleri)”, AÜİFD, Cilt:39, Sayı:1, Yıl: 1999, s.175-237.
• DAĞCI, Şamil, “İslam Aile Hukukunda Evlenme Engelleri-II (Geçici Evlenme Engelleri)”, AÜİFD, C.41, Sayı:1, Yıl: 2000, s.137-194.
• DALGIN, Nihat, “İslam Hukuku Açısından Müslüman Bayanın Ehl-i Kitap Erkekle Evliliği”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı:2, Yıl:2003, s.131- 136.
• DÜZDAĞ, M.Ertuğrul, Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi, İstanbul 1972.
• ERDÖNMEZ, Celâl Şer’iyye Sicillerine Göre Kıbrıs’ta Toplum Yapısı (1839-1856), (Basılmamış Doktora Tezi), Isparta 2004.
• EŞKAN, Selma, İslâm Aile Hukukunda Evlilik Engeli Olarak Din Farkı Problemi, (Basılmamış Doktora Tezi), 2007.
• Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı-I (15-18 Mayıs 2002 İstanbul), Editör: Mehmet Bulut, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2004.
• IVANOVA, Svetlana, “Hıristiyan Rumeli Kadınları, Evlilik Sorunları ve Kadı Sicilleri (17. ve 18. Yüzyıllar)”, Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları Toplumsal Cinsiyet, Kültür, Tarih, Derleyenler: A.Buturović-İ.C.Schick, Çeviren: Güliz Erginsoy, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2009, s.163-209.
• JENNİNGS, Ronald C., Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640, New York University Press, New York and London 1993.
• KARAMAN, Hayrettin, “İslâmın Getirdiği Aile Anlayışı”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.II, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., Ankara 1992.
• KAYA, Remzi, “Ehl-i Kitap”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.10, Yıl:1994, s.516-519.
• KURT, Abdurrahman, Bursa Sicillerine Göre Osmanlı Ailesi (1839-1876)-Sosyo-Ekonomik Yapı, Gelenek ve Görenekler-, Sentez Yay., Ankara 2013.
• LAIOU, Sophia, “Osmanlı Dünyasında Hıristiyan Kadınlar: Rum Cemaatinin Şer’iye Mahkemelerinde Açtığı Kişilerarası Davalar ve Aile Davaları” Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları Toplumsal Cinsiyet, Kültür, Tarih, Derleyenler: A.Buturović- İ.C.Schick, Çeviren: Güliz Erginsoy, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2009, s.253-280.
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, Pan Yay., İstanbul 2001, s.74.
• ÖZKUL, Ali Efdal, “Osmanlı İdaresinde Kıbrıs Adasındaki İslâmiyete Geçmede (İhtida) Kadınların Durumu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:3, Sayı:13, Yıl: 2010, s.220-231.
• ÖZTÜRK, Yaşar Nuri, Kur’andaki İslam, Yeni Boyut Yay., İstanbul 2013.
• SİNANOĞLU, Mustafa, “Şirk”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.39, Yıl:2010, s.193-198.
• TOPÇUOĞLU, Ali Aslan, “Yahudilik-Hıristiyanlık ve İslâm Hukuku’na Göre Nikâh Akdine Etkisi Bakımından Din Farklılığı”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C.10, Sayı:2, Yıl:2010, s.79-120.
• ÜNER, Mehmet Emin, “XVII. Yüzyılda, Müslim-Gayrimüslim İlişkilerinin Olumlu Bir Örneği: Urfa’da Müslüman-Ermeni İlişkileri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı:43, Yıl: 2006, s.105-114.