Rusya'nın Kızıldeniz siyaseti ve Cibuti'de sömürgecilik faaliyetleri

Yıl 2016, Sayı: 39, 105 - 136, 01.01.2016

Durmuş Akalın

Öz

Rusya denilince akla sıcak denizlere inmek ve boğazları ele geçirmek gelir. Bu konuda birçok defa Osmanlı Devleti ile karşı karşıya gelmiş olsa da sınırlı bazı kazanımlar dışında Rusya daha fazlasını elde edememiştir. Bu durum Avrupa devletlerinin bundan rahatsız olması kadar Osmanlı Devleti’nin gösterdiği dirençle de ilgilidir. Ancak bazı teşebbüsler de vardır ki Ruslar Afrika’ya kadar uzanmaya çalışmışlardır. Bu teşebbüslerden biri de Aşinof adlı aslen Kazak kökenli bir Rus generalin girişimidir. Aşinof, Rusya’da her ne kadar hükümet kanadından doğrudan bir destek bulamasa da Rus Ortodoks Kilisesi, kimi tüccarlar ve bazı politikacılar tarafından teveccühle karşılanmıştır. Aldığı bu destekle Aşinof, şimdilerde Cibuti topraklarında kalan ve o dönem Osmanlı Devleti’nin tasarrufunda olan Doğu Afrika’da bir bölgeye yerleşme fırsatını yakalamıştır. Aşinof ve beraberindekiler din adamları, kadın ve çocuklarla bir koloni kurmaya çalışmışlardır. Bu teşebbüsün başarıya ulaşmasıyla Habeşli din adamları üzerinde de bir nüfuz kurarak Afrika’da Rus Ortodoks Kilisesi’ne bir güç kazandırmaya girişmişlerdir. Bu hayal ve sonrasındaki faaliyetler karşısında her ne kadar Çar ve Rus hükümetinin pek de teşvik edici bir pozisyonda durmasa da üstü kapalı bir şekilde Aşinof’u destekledikleri söylenebilir. Aşinof’un teşebbüsünün başarıya ulaşması durumunda ise girişimin Rusya’nın gündemine gelmesi olası görünmektedir. Ancak Aşinof’un tutumu ve uluslararası ilişkiler kapsamında Rusya ve Fransa’nın birbirine duydukları ihtiyaç Aşinof’un çalışmasının başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olmuştur. Bu araştırmayla Osmanlı Devleti’ni de ilgilendiren böyle bir teşebbüsün Osmanlılar tarafından nasıl karşılandığını ortaya koymaya çalışılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Rusya, Fransa, Sömürgecilik, Aşinof, Cibuti

Russia's Policy of the Red Sea and the Activities of Colonialism on Djibouti

Öz

When one says ''Russia'', it comes to mind to descend to the sea and to capture the straits. Even if Russia had faced off against the Ottoman Empire a lot of times on this issue, it had not attained more except for some restricted acquisitions. This situation belongs to the resistance the Ottoman Empire had shown as much as the European States were disturbed by this. However, there are some enterprises that Russians tried to extend to Africa. One of them is the initiative of a Russian general named “Ashinov '' who is originally Kazakh based. Even though Ashinov did not find a support directly from the government wing, he was curiously welcomed by the Russian Orthodox Church, certain traders and some politicians. With this support he got, Ashinovhad a chance to settle the area which was in the notion of Ottoman Empire at that time and which is now Djibouti territory, in the East Africa. With the clergy men, women and children they had taken along, they had tried to establish a colony in the strict sense. With the success of this attempt, they had tried to make the Russian Orthodox Church powerful establishing an influence on the Ethiopian clergy. Against this imagination and following activities, it may be alluded that Tsar and Russian government had supported Ashinov even if they did not be in a promotive position. In case of the success probability of the enterprise of Ashinov, it seemed possible to arrive in Russian agenda. However, in the context of the failure of action, the attitude of Ashinov and the international relations, the necessity that Russia and France felt with each other caused the failure of Ashinov's movement. This article tries to reveal how such an attempt ,also applied to the Ottoman Empire, is met by the Ottoman Empire

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Russia, France, Colonialism, Ashinov, Djibouti

Kaynakça

• Y.A.HUS. 224/85; 220/66; 222/13; 222/29; 223/1; 223/13; 224/85; 228/35. Y.EE. 130/31.
• Y.PRK.EŞA. 8/59; 9/29; 9/68.
• Y.PRK.TKM. 14/23; 14/39; 13/5 (1305.Z.27). Y.PRK.UM 14/36.
• AL-SAYYID MARSOT, Afaf Lutfi, Mısır Tarihi Arapların Fethinden Bugüne, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010.
• AKALIN, Durmuş-Cemil Çelik, “XIX. Yüzyılda Doğu Akdeniz’de İngiliz-Fransız Rekabeti ve Osmanlı Devleti”, Turkish Studies, Vol. 7/3, 2012, ss. 21-45.
• AKALIN, Durmuş-Selim Parlaz, XIX. Yüzyılda Doğu Afrika’da Osmanlılar ve İtalyanlar, Kesit Yayınları, İstanbul, 2015.
• AKALIN, Durmuş, “Aden’in İşgali ve İşgalden sonra Osmanlı Devleti’nin Kızıldeniz’de Aldığı Tedbirler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIX/2, 2014, ss. 357-404.
• AKALIN, Durmuş-Selim Parlaz, “Nil’de İktidar Mücadelesi ve Kavalalı”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, 1(1), ss. 115-134.
• AKALIN, Durmuş, Süveyş Kanalı, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2015.
• AKALIN, Durmuş, “Yemen’de Şeyh Said Adlı Arazi Çevresinde Osmanlı-Fransız Rekabeti (1868-1912)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXX/1, 2015, ss. 1-44.
• AKALIN, Durmuş, “Yemen’in Kuzeyinde Osmanlı İdaresinin Yeniden Tesis Edilmesi ve Mekke Şerif Muavini Kıbrıslı Tevfik Paşa (1848-1851), Meditereeanean Journal ve Humanities, V/1, 2015, ss. 17-42.
• AKYILDIZ, Ali-Zekeriya Kurşun, Osmanlı Arap Coğrafyası ve Avrupa Emperyalizmi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2015.
• ARMAOĞLU, Fahir, 19 Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), TTK Basımevi, Ankara, 1999.
• BRIND, Harry, “Soviet Policy in the Horn of Africa”, International Affairs, Vol. 60, No. 1, Wiley, 1983-1984, pp. 75-95.
• CAULK, R. A., “Russians in Ethiopia”, The Journal of African History, Vol. 15, No. 3, Cambridge University Press, 1974, pp. 503-506.
• DEVLET, Nadir, Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917), TTK Basımevi, Ankara, 1999.
• DORPALEN, Andreas, “Tsar Alexander III and the Boulanger Crisis in France”, The Journal of Modern History, Vol. 23, No. 2, The University of Chicago Press, 1951, pp. 122-136.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Cilt V, TTK Basımevi, Ankara, 1999.
• KIZILTOPRAK, Süleyman, Mısır’da İngiliz İşgali Osmanlı’nın Diplomasi Savaşı (1882- 1887)”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2010.
• KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK Basımevi, Ankara, 1987.
• ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti Habeş Eyaleti, TTK Basımevi, Ankara, 1996.
• ÖZBARAN, Salih, Umman’da Kapışan İmparatorluklar Osmanlı ve Portekiz, Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2013.
• ROLLINS, Patrick J., “Imperial Russia’s African Colony”, Russian Review, Vol. 27, No. 4, Wiley, 1968, pp. 432-451.
• SIRMA, İhsan Süreyya, Osmanlı Devleti’nin Yıkılışında Yemen İsyanları, Beyan Yayınları, İstanbul, 2008.
• TANDOĞAN, Muhammed, Afrika’da Sömürgecilik ve Osmanlı Siyaseti, TTK Basımevi, Ankara, 2013.
• YAKOBSON, Sergius, “Russia and Africa: II”, The Slavonic and East European Review, Vol. 19, No. 53/54, 1939-1940, pp. 158-174.