1893 Malatya Depremi ve afet yönetimi

Yıl 2016, Sayı: 39, 137 - 177, 01.01.2016

Selahattin Satılmış

Öz

3 Mart 1893 tarihinde meydana gelen deprem, Mamuretülaziz vilayetinin tamamını ve bu vilayete komşu bazı yerleşim birimlerini etkilemekle birlikte asıl yıkıcı etkisini Malatya sancak merkezi ile bu sancağa bağlı olan Hısnımansur Adıyaman , Kâhta, Behisni Besni ve Akçadağ kazaları ile köylerinde göstermiş, birçok yerleşim biriminin harap olmasına neden olmuştur. Depremde on binden fazla bina yıkılmış ya da çeşitli oranlarda hasar görmüş; 885 kişi hayatını kaybetmiş; on binden fazla büyük ve küçükbaş hayvan telef olmuştur. Depremin artçı şokları bir yıldan fazla devam etmiştir. Depremin kış aylarına denk gelmesi, belli bir süre çadırlarda ve barakalarda yaşamak zorunda kalan depremzedelerin yaşamlarını daha da güçleştirmiş, hatta hastalıkların yayılmasını hızlandırıcı bir etki yapmıştır. Açıkta kalan afetzedelerin sayısının fazla olması, barınma ihtiyaçlarının karşılanmasında bazı sıkıntıların yaşanmasına yol açmıştır. Depremin büyüklüğü dikkate alınarak Mamuretülaziz vilayetinin yanı sıra bütün Osmanlı topraklarında afetzedeler adına yardımlar toplanmıştır. Malatya sancak merkezinde oluşturulan Komisyon-ı Mahsus aracılığıyla fakir afetzedelerin beslenme ve barınma ihtiyaçları giderilmiş, ayrıca kalıcı barınakların yapılması için paralar dağıtılmıştır. Kendilerine gösterilen ilgi ve yapılan yardımlardan memnuniyet duyan afetzedeler, her fırsata Sultan II. Abdülhamid’e hayır duada bulunmayı ihmal etmemişlerdir

Anahtar Kelimeler

Deprem, Afet, Osmanlı Devleti, Malatya, Adıyaman

1893 Malatya Earthquake And Disaster Management

Öz

Although the earthquake, occurred in 3th of March 1893 effected the whole province of Mamuretülaziz and some neighboring settlements, it took the main destructive effect in the sanjak centre of Malatya and in the towns and villages which are connected to this sanjak such as Hısnımansur Adıyaman , Kâhta, Behisni Besni and Akçadağ, and caused destruction in many settlements. During the earthquake, more than ten thousand buildings were demolished or damaged in several extents; 885 people died; more than ten thousand cattle, sheep and goat perished. The aftershocks of the earthquake continued for more than a year. The earthquake occurred in winter time and this made the lives of the earthquake victims so hard, they had to live in tents and sheds for some time, moreover it accelerated the epidemics. Having the number of the victims who couldn’t be accommodated very high, it caused some problems in satisfying the need for shelter. Taking in consideration the size of the earthquake, along with Mamuretülaziz province, the government had whip-round in whole Ottoman lands in the name of the victims. By way of the ‘’Special Commission Komisyon-ı Mahsus ’’ which was established in sanjak centre Malatya, the food and shelter needs of the poor victims were satisfied, also cash was given so that they build permanent shelters. The earthquake victims, felt appreciation from the attention and help given to them, never neglected to pray for the soltan on all occasions

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Disaster, Ottoman State, Malatia, Adıyaman

Kaynakça

• Dâhiliye Nezareti Mektûbî Kalemi Evrâkı (DH.MKT) 1/39; 60/35; 70/17; 173/46; 289/43; 290/10; 309/7; 309/28; 2057/101; 2058/63; 2059/126; 2060/115; 2060/124.
• İrâde Dâhiliye (İ.DH) 1302/35.
• İrâde Hususiye (İ.HUS) 9/63; 9/70.
• Şura-yı Devlet Evrakı (ŞD) 1467/6.
• Yıldız Hususi Evrakı (Y.A.HUS) 270/107; 270/111; 271/46; 271/63; 273/170; 277/86; 278/20; 279/4; 279/64; 280/13; 282/80; 284/96; 285/55; 286/11; 288/46; 286/94; 309/100; 279/64; 307/59.
• Yıldız Mütenevvi Maruzât Evrâkı (Y.MTV) 75/106; 75/112; 75/118; 75/147; 75/222; 75/223; 76/9; 76/65; 76/81.
• Yıldız Perakende Evrakı Sadaret Maruzatı (Y.PRK.A) 8/61.
• Yıldız Perâkende Evrâkı Umumi (Y.PRK. UM) 26/63; 28/82.
• Yıldız Perakende Evrakı Şehremaneti Maruzatı (Y.PRK.ŞH) 4/23. Süreli Yayınlar
• Salnâme-i Vilâyet-i Ma'mureti'l-Azîz, H. 1310 (M. 1892), Ma'muretü'l-Aziz Vilayet Matbaası.
• Salnâme-i Vilâyet-i Ma'mureti'l-Aziz, Hicri 1312 (M.1884), Ma'muretü'l-Aziz Vilayet Matbaası.
• The Levant Herald, Vol XIII (1893), sayı 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 21, 22, 25, 27, 28, 29, 30, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 44, 47; Vol XIV (1894), sayı 4, 7, 9, 10, 13, 25.
• Tercümân-ı Hakîkat, sayı 4403, 4408, 4410, 4413, 4414. Tetkik Eserler
• Ambraseys, Nicholas, Earthquakes in the Mediterranean and Middle East A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900, Imperial College, 2009 London.
• Ambraseys, Nicholas, Türkiye’de ve Komşu Bölgelerde Sismik Etkinlikler (1500-1800), TÜBİTAK Yay., Ankara 2006.
• Aydın, Murat vd., Adıyaman İlinin İstatiksel Deprem Risk Analizi, Adıyaman 2013.
• Ayhan, Esra-Esen Alsan-Nusret Sancaklı-Balamir Üçer, Türkiye ve Dolayları Deprem Katalogu, 1881-1980, Boğaziçi Üniversitesi Yay., İstanbul 1988.
• Aytaç, İsmail, "Malatya", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DVİA), c. 27, İstanbul 2003, 474-477.
• Emre, Ö., vd.,”1/1.125.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası”, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Özel Yayınlar Serisi, Ankara 2013.
• Göğebakan, Göknur, "Malatya", DVİA., c. 27, İstanbul 2003, 468-473.
• Guidoboni, E., F. Bernardini, A. Comastri, “The 1138–1139 and 1156-1159 Destructive Seismic Crises in Syria, South-Eastern Turkey and Northern Lebanon”, Journal of Seismology, Sayı 8, 2004, 105–127.
• Gürsoy, H. vd., “The Magnetism in Tectonicaly Controlled Travertine as a Palaeoseismologial Tool: Examples From The Sıcak Çermik Geotermalfield, Central Turkey”, The Geodynamics of the Aegean and Anatolia, Ed. Tuncay Taymaz,Yücel Yilmaz,Yildirim Dilek, The Geolocial Society, London 2007, s. 291-306.
• Işık, Adnan, Malatya (1890-1919), İstanbul 1998.
• İmamoğlu, M. Şefik-Erhan Çetin, “Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Yakın Yöresinin Depremselliği”, D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 9, 2007, s. 93-103.
• Kahramanmaraş Afet Veritabanı Bilgi Sistemi, Kahramanmaraş Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, Kahramanmaraş 2012.
• Kiskira, Constantia, “Missionary Herald’dan 19. Yüzyıl Anadolu’sundaki Depremler”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler, Girit Üniversitesi Akdeniz Araştırmaları Enstitüsü, Haz. Elizabeth Zachariadou, Çev. Gül Çağalı Güven-Saadet Öztürk , Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2001, s. 142-143. 133-148.
• Pınar, Nuriye-Ervin Lahn. Türkiye Depremleri İzahlı Katalogu, Bayındırlık Bakanlığı Yapı ve İmar İşleri Reisliği Yay., Ankara 1952.
• Soysal, H-Kolçak Sipahioğlu-D.Altınok. Türkiye ve Çevresinin Tarihsel Deprem Katalogu (MÖ.2100-MS. 1900), TÜBİTAK Yay., Ankara 1983.