1574 Tunus Seferi Üzerine Yeni Bir Bakış

Yıl 2016, Sayı: 40, 129 - 144, 01.01.2016

Emrah Naki

Öz

Osmanlı Devleti, iktisadi ve stratejik sebeplerle Venedik’e karşı giriştiği Kıbrıs seferini 1 Ağustos 1571’de tamamlayıp Doğu Akdeniz’in tek hâkimi olmayı başardı. Fakat çok geçmeden İspanya Krallığı öncülüğünde Venedik ve Papalık devletlerinin desteğiyle kurulan haçlı donanmasına karşı 7 Ekim 1571’de İnebahtı’da hezimete uğrayarak Akdeniz’deki askeri üstünlüğünü geçici olarak İspanya’ya kaptırdı. Osmanlı donanmasına karşı elde edilen başarıyı daha somut bir zaferle taçlandırmak ve Osmanlıların Batı Akdeniz’le bağlantısını kesmek isteyen Avusturyalı Don Juan komutasındaki İspanyol donanması 11 Ekim 1573’de Tunus’u ele geçirdi. Bu bölge Sicilya boğazının diğer ucunda bulunduğundan, Doğu ile Batı Akdeniz arasındaki stratejik konumu itibarıyla kritik önemi haiz olan Tunus’un geri alınması Osmanlı devleti için zaruriydi. Bu hamle ile Osmanlı Devleti hem İnebahtı’da kaybettiği itibarını tekrar kazanmış olacak, hem de Doğu ve Batı Akdeniz arasında gemilerini çok daha rahat ve güvenli bir şekilde yüzdürerek en batıdaki topraklar hariç Kuzey Afrika’nın tamamında hâkimiyetini muhafaza edecekti. Bu bağlamda, kanlı bir mücadeleden sonra 13 Eylül 1574’de tekrar Osmanlı hâkimiyetine geçen Tunus’un fethi hakkında kaleme alınan çalışmamız, hem Osmanlı hem de İspanyol kaynaklarına göre bir muharebenin anatomisini karşılaştırmalı bir şekilde gösterme denemesidir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, İspanya, Tunus, Halkulvâd, Akdeniz

A New Perspective on the 1574 Tunisian Campaign

Öz

The Ottoman State, having accomplished the campaign of Cyprus which it launched due to economic and strategic reasons against Venice on August 1, 1571, managed to be the only sovereign of the Eastern Mediterranean. But it soon lost temporarily its military superiority in the Mediterranean to Spain being completely defeated in Lepanto on October 7, 1571 against the crusader navy, formed under the leadership of the Kingdom of Spain with the support of Papal States and Venice. The Spanish Navy commanded by Don Juan of Austria who intended to crown its success against the Ottoman Navy with a more concrete victory and to disrupt the connection of the Ottomans with the Western Mediterranean, conquered Tunisia on October 11, 1573. It was indispensable for the Ottoman State to recapture Tunisia because of its critical importance, owing to its strategic location between East and West Mediterranean, since this region was situated at the other end of the strait of Sicily. With this move, the Ottoman State was both to regain the reputation which it lost in Lepanto and to maintain its dominance in the North Africa as a whole except the westernmost lands by floating its ships between East and West Mediterranean much more comfortably and in a safe manner. In this context, our study which is written on the conquest of Tunisia that came under Ottoman domination again after a bloody struggle on September 13, 1574, is an attempt to portray the anatomy of a battle in a comparative way according to both Spanish and Ottoman sources.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Spain, Tunisia, La Goulette, Mediterranean.

Kaynakça

• Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 488, Folio 61.
• Real Biblioteca de Madrid, folio 1, Manuscrito II/1330.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA):
• BOA, MD, 22 Nr., Hk. 308.
• BOA, MD, 22 Nr., Hk. 416.
• BOA, MD, 22 Nr., Hk. 419.
• BOA, MD, 24 Nr., Hk. 166.
• BOA, MD, 24 Nr., Hk. 168.
• BOA, MD, 24 Nr., Hk. 206.
• Bostan, İdris, “İnebahtı Deniz Savaşı”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul, 2000, s. 288.
• Braudel, Fernand, El Mediterráneo y ek Mundo Mediterráneo en la Época de Felipe II, Tomo Segundo, Traduccion: Mario Monteforte Toledo, Wenceslao Roces y Vicente Simón, Fondo de Cultura Económica, Mexico 2010.
• Bilgin, Feridun, “Tunus Üzerinde Osmanlı-İspanyol Hâkimiyet Mücadelesi (XVI. ASIR)”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:12 Sayı:44, Kış-2013.
• Córdoba, Luis Cabrera de, Felipe Segundo, Rey de España, Tomo Segundo, Madrid 1876.
• Castrillo, Ricardo Gonzáles, “La Perdida de la Goleta y Tşnes 1574 y Otros Sucesos de Historia Otomana, Narrados por un Testigo Presencial: Alonso de Salamanca”, Anaquel de Estudios Árebes, V. 3, Madrid 1992.
• Crowley, Roger, Empires of the Sea: The final Battle for the Mediterranean 1521-1580, Faber and Faber, London 2009.
• Gürkan, Emrah Sefa, “Osmanlı-Habsburg Rekâbeti Çerçevesinde Osmanlılar’ın XVI. Yüzyıl’daki Akdeniz Siyaseti”, Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası, Ed. Haydar Çoruh – M. Yaşar Ertaş- M. Ziya Köse, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.
• Haedo, Fray Diego de, Topografía e Historia General de Argel, La Sociedad de Bibliófilos Españoles, V. 3, Madrid 1927.
• Hess, Andrew, Unutulmuş Sınırlar: 16. Yüzyıl Akdeniz'inde Osmanlı-İspanyol Mücadelesi, Çev. Özgür Kolçak, Küre Yayınları, İstanbul 2010.
• Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. 3, Yeditepe Yayınevi, Çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul 2005.
• Kâtip Çelebi, Tuhfetü’l-Kibâr Fî Esfâri’l-Bihar (Deniz Savaşları Hakkında Büyüklere Armağan), Kabalcı, İstanbul 2007.
• Kavas, Ahmet, “Tunus”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 41, İstanbul 2012.
• Koenigsberger, H. G., “Western Europe and The Power Spain”, The Cambridge Modern History, V. 3, Ed. R. B. Wernham, Cambridge University Press, London 1971.
• Orgun, Zarif, “Selim II.’nin Kapudan-ı Derya Kılıç Ali Paşa’ya Emirleri”, Tarih Vesikaları, II, Sayı 2, Ankara Şubat 1943.
• Razûk, Muhammed, ”Hafsîler”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 15, İstanbul 2012.
• Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, Haz. Mehmet İpşirli, , C. 1., TTK, Ankara 1999.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi: II. Selim’in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar, C. 3, I. Kısım, TTK, Ankara 2009.