Tanzimat Devrinde İşkodralıların Kıyafetleri

Yıl 2016, Sayı: 40, 303 - 326, 01.01.2016

İlkay Erken

Öz

İşkodra, Arnavutluk’un kuzeyinde Müslümanların ve Hristiyanların birlikte yaşadığı bir vilayettir. Nüfusunun büyük kısmı Müslüman olup Hristiyanların ise ekserisi Katoliktir. Şehirde yaşayan cemaatlerin birbirleriyle olan ilişkileri dağlı Katolikler ile şehirli Müslümanların ilişkilerinden farklıdır. Bunun nedeni vilayet dâhilinde dağlıların idaresi için uygulanan cibâl sistemidir. Bu sistem içtimai ilişkileri dolayısı ile kıyafetleri de etkilemiştir. Cemaatlerin kıyafetlerindeki farklılıkların yanı sıra müşterek unsurlara sıklıkla rastlanmasının temelinde de bu vardır. Aynı zamanda Osmanlı’nın sosyal hayatında II. Mahmut ve sonrasında Tanzimat ile birlikte yaşanan gelişmeler İşkodra Vilayeti’ni de etkilemiştir. Vilayet dâhilinde fes kullanımı yaygındır. Bu ise Tanzimat’ın Osmanlı vatandaşı yaratmak düşüncesine uygundur. Tanzimat sonrasında kıyafetlerle ilgili yasakların kaldırılması cemaatlerin benzer kıyafetleri kullanmalarının önünü açmıştır. Ancak yüzlerce yıllık alışkanlıkların değiştirilmesi kolay olmamıştır. Pantolon kullanımı yaygınlaşmamış, bunun yerine geleneksel kıyafetler giyilmeye devam edilmiştir

Anahtar Kelimeler

İşkodra, Kıyafetler, Katolikler, Müslümanlar, Cibâl Sistemi

Costumes Of The Shkodrans In The Period Of Tanzimat

Öz

Shkodra was a province of North Albania that the Muslims and Christians lived together. The majority of the population was Muslim and majority of the Christians was Catholic. The relationship between the communities living in the cities different from the relationship between highlander Catholics and urbanite Muslims. The reason for this is that cibâl system applied within the province for the administration of mountaineers. This system has affected social relations and also the clothes. This was the basis of the common elements often encountered in addition to the differences in their communities as well as dress. At the same time with the improvement in Ottoman social life with the Mahmoud II and after the Tanzimat had also affected the province of Shkodra. Fes had widespread use within the province. This is appropriate the Tanzimat’s idea of creating citizens of the Ottoman. The removal of prohibition of clothes after the Tanzimat, communities had led up for using similar dresses. However, changing the habits of hundreds of years had not been easy. Wearing pants had not became widespread, instead of pants people continued to wear their traditional clothes.

Anahtar Kelimeler

Shkodra, Costumes, Catholics, Muslims, Cibâl System

Kaynakça

• (BOA, Y.PRK.MK.)
• Servet-i Fünun, “İşkodra Coğrafya ve Tarihi”, C. 10, S. 239, R. 28 Eylül 1311/M. 10 Ekim 1895. s. 68-71.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İ. V. S.) , H. 1299.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İ. V. S.) , H. 1310.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İ. V. S.) , H. 1312.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İ. V. S.) , H. 1315.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İ. V. S.) , H. 1316.
• Cevdet Paşa: Tezakir 13-20, Haz. Cavid Baysun, C. IV, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• Demirbağ, İlknur: “Geleneksel Kadın Giyimlerinde Kuşaklar”, Halk Kültürü’nde Giyim- Kuşam ve Süslenme Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, Edit. M. Tekin Koçkar, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2008, s. 293-298.
• Durham, M. Edith: High Albania, Edward Arnold, London 1909.
• Ercan, Yavuz: “Osmanlı İmparatorluğunda Gayrimüslimlerin Giyim, Mesken ve Davranış Hukuku”, OTAM, S. 1, 1990, s. 117-125.
• Erken, İlkay: “İşkodra Vilayetinin İdari ve Sosyal Yapısı (1876-1912)”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2014).
• Fraser, John Foster: Pictures From The Balkans, Cassell and Company Ltd, Popular Edition, London New York Toronto and Melborn 1912.
• İpşirli, Mehmet: “Kıyafet(Osmanlı Dönemi)”, DİA, C. 25., Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2002, s. 510-512.
• Knight, Edward Frederick: Albania: A narrative Of Recent Travel, Sampson Low Marston Searle and Rivington, London 1880.
• Koçu, Reşad Ekrem: Türk Giyim Kuşam ve Süsleme Sözlüğü, Doğan Kitap, İstanbul 2015.
• Le Queux, William: The Near East;The Present Situation In Montenegro, Bosnia, Servia, Bulgaria, Roumania, Turkey and Macedonia, Doubleday Page and Company, New York 1907.
• Lear, Edward: Journals Of A Landscape Painter In Albania, Richard Bentley, London 1900.
• Les Costumes Populaires De La Turquie En 1873, Imprimeria du Levant Times and Shipping Gazette, Constantinople 1873.
• Mengi, Mine: “Fes ya da Püsküllü Bela ve Şiir”, Prof. Dr. Mehmet Özmen Armağanı, Edit. Nurettin Demir ve Faruk Yıldırım, Çukurova Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü, Adana 2014, s. 229-238.
• Pakalın, Mehmet Zeki: Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I. , Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.
• Peacock, Wadham : Albania The Foundling State Of Europe, D. Appleton and Company, New York 1914.
• Sarıtaş, Süheyla ve Türksoy, Mehtap ve Bilen, Suna: “Balıkesir ve Çevresinde Geleneksel Kadın Giysisi “Ferace” Hakkında Etnografik Bir Araştırma”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 10, S. 18(1), Aralık 2007, s. 194-205.
• Şemseddin Sami: Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul 2007.
• Tansuğ, Sabiha: Türkmen Giyimi, Ak Yayınları Türk Süsleme Sanatları Serisi, 1985.
• Tezcan, Hülya: “Ferace”, DİA, C. 12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1995, s. 349-350.
• ―――: “Fes”, DİA, C. 12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1995, s. 415-416.
• The People Of Turkey: Twenty Years Residence Among Bulgarians, Greeks, Albanians, Turks And Armenians, Edit. Stanley Lane Poole, Vol. I., John Murray, London 1878.
• Tozer, Henry Fanshawe: Researches in the Highlands of Turkey, Vol. I., John Murray, London 1869.
• Turan, Namık Sinan: “16. Yüzyıldan 19. Yüzyıl Sonuna Dek Osmanlı Devletinde Gayrı Müslimlerin Kılık Kıyafetlerine Dair Düzenlemeler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, S. 60-4, s. 239-267.
• Wingfield, Willliam Frederick: A Tour In Dalmatia, Albania and Montenegro; With An Historical Sketch Of The Rebuplic Of Ragusa From The Earliest Times Down To Its Final Fall , Richard Bentley, London 1859.
• Wyon, Reginald: The Balkans From Within, James Finch and Com. Ltd., London 1904.
• Yener, Enise: “Eski Ankara Kadın Kıyafetleri ve Giyiniş Tarzları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 3, Ankara 1995, s. 28-37.
• http://www.shkodraonline.com
• http://shkodraloce.wordpress.com