Osmanlı Rumelisi’nde Yörük Teşkilatı, Kökeni ve Nitelikleri

Yıl 2017, Sayı: 42, 187 - 206, 01.01.2017

Harun Yeni

Öz

Bu makalede, esas olarak Rumeli yörüklerinin – Batı Trakya yörükleri örnekleri üzerinden – askerî teşkilatının kökeni, dönüşümü ve niteliklerini tartışılmaktadır. Rumeli’nin fethi sürecinden itibaren, bölgede hem askeri bir güç hem de demografik bir unsur olarak önemli bir role sahip olan yörüklerin, Osmanlı askeri teşkilatı bünyesinde teşkilatlandırılmasının kökeni ve niteliklerine dair literatürdeki yaklaşımlara alternatif bir yaklaşım getirmek hedeflenmiştir.. Bu çerçevede, ilk olarak teşkilatın kökeni ve ilk dönem fetihlerinin güzergahları ve bu fetihlerde yer alan askerî unsurlarla bağlantısına vurgu yapılmaktadır. Ardından teşkilata dair kanunlar ve kanunlardaki değişim üzerinden yörük teşkilatının evrimi ve gerçekleştirilen yapısal değişimin ne anlama gelebileceği değerlendirilmektedir. Son olarak ise, yörük teşkilatının Rumeli’deki yörük nüfusla ilişkisi, mevcut literatür üzerinden tartışılmaktadır. Ayrıca, yörük defterleri ve tapu tahrir defterlerinin, teşkilat kapsamındaki yörüklerin nüfus oranına dair net bir cevap verip veremeyecekleri sorgulanmaktadır. Söz konusu kaynakların karşılaştırmalı ve detaylı kullanımıyla bölgedeki yörüklerin önemli bir kısmının teşkilata mensup olmadıkları fakat teşkilatın insan rezervini oluşturduğu savunulmaktadır

Anahtar Kelimeler

yörükler, yörük teşkilatı, yörük defteri, Rumeli, Batı Trakya, Osmanlı İmparatorluğu.

Yoruk Organizations, Roots and Features in Ottoman Rumeli

Öz

In this article, the roots, evolution and features of the military organization of the yörüks of Rumelia are discussed through the examples from the Western Thrace region. It aims to bring an alternative approach to the origins and the qualifications of the yörüks who had a significant role from the beginning of the conquests in Rumelia both as a military force and as a demographic element. In this aspect, upon the origins of the organization, the connection between the yörük organization and the routes of the first conquests together with the military groups which took part in the conquests is stressed. Then, the evolution of the organization in time and the meaning of the structural changes are evaluated through the laws on the organization and their changes in time. Lastly, the connection of the yörük organization with the yörük population in Rumelia is discussed through the literature on the issue. In parallel with it, it is questioned whether the yörük registers and cadastral surveys could give an answer to the problem of the extent of the military yörüks in the region

Anahtar Kelimeler

yörüks, yörük organization, yörük register, Rumelia, Western Thrace, Ottoman Empire

Kaynakça

• TTd. no. 167
• TKGM. KKA., TT.d no. 187
• TKGM. KKA. TT. no. 577.
• BOA., TTd. no. 370 [Defter-i Yörükân]
• BOA., TTd. no. 230 [Defter-i yörükân]
• BOA., TTd. no. 631 [Defter-i Yörükân]
• Numaralı Mühimme Defteri (978-979/1570–1572) [Özet-Transkripsiyonİndeks] c. I, Divân-ı Hümâyun Sicilleri Dizisi 383,
• Başkanlığı, Ankara 1996.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, c. 1, FEY Vakfı Yayınları, İstanbul 1990.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, c. 6, FEY Vakfı, İstanbul 1993.
• ALTUNAN, Sema, “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Rumeli Yürükleri veNaldöken Yörük Grubu”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir 1999.
• Anadolu Üniversitesi,
• BARKAN, Ö. Lütfi, XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları: 1. Kanunlar, İstanbul 1943.
• BARKAN, Ö. Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler” [2. bölüm], İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 13, (1952): s. 56-78.
• ÇETİNTÜRK, Salâhattin, “Osmanlı İmparatorluğunda Yürük Sınıfı ve Hukukî Statüleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi II, no. 1, (1943): s. 107-116.
• ÇUBUK, Vahid, “Yörükler”, İslam Ansiklopedisi c. 8, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul 1986, s.430-435.
• DÜZBAKAR, Ömer, “Hüdavendigâr Sahasında Konar-Göçerler,” U.Ü. Fen- Ebediyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi IV, 4 (2003): s. 61-74.
• FODOR, Pál, “Ottoman Warfare, 1300-1453”, The Cambridge History of Turkey: Byzantium to Turkey, 1071-1453, c. 1 içinde, der. Kate Fleet, Cambridge University Press, Cambridge 2009, s. 192-226.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyip, Rumeli’de Yürükler, Tatarlar ve Evlâd-i Fâtihân, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1957.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyip, “Rumelinin İskanında ve Türkleşmesinde Yürükler”, III. Türk Tarih Kongresi içinde, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1943, s. 648- 660.
• İNBAŞI, Mehmet, “Yeni Belgelerin Işığında Rumeli Yörükleri”, Osmanlı ansiklopedisi c. 4 içinde, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
• İNBAŞI, Mehmet, “Rumeli Yörükleri”, Anadolu'da ve Rumeli'de Yörükler ve Türkmenler, der. Tufan Gündüz içinde, Yör-Türk Vakfı, Tarsus 2000, s. 145-182.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlılar’da Raiyyet Rüsûmu”, Belleten, c. XXIII sayı 92, (1959): s. 575-610.
• İNALCIK, Halil, “Dervish and Sultan: An Analysis of the Otman BabaVilayetnamesi”, The Middle East and the Balkans under the OttomanEmpire: Essays on Economy and Society içinde, der. Halil İnalcık, Indiana University Turkish Studies, Bloomington 1993, s. 19-36.
• İNALCIK, Halil, “Ottoman Methods of Conquest”, Studia Islamica, 2 (1954), s.
• İNALCIK, Halil, “Rumeli” Encyclopedia of Islam, 2nd edition, Brill.
• KIPROVSKA, Mariya, “The Military Organization of the Akıncıs in Ottoman Rumelia,” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara 2004.
• REFİK, Ahmet, Anadolu'da Türk Aşiretleri (966-1200), 2. ed. Enderun Kitabevi, İstanbul 1989.
• TRUHELKA, Čiro, “Über die Balkan-Yürüken”, Revue Internationale des Études balkaniques I, (1934-35): 89-99.
• TRUHELKA, Čiro, “Balkan Yürükleri Hakkında”, çev. Ahmed Temir, Türk Kültürü Araştırmaları 30, no. 1-2 (1992): s. 263-73.
• YENİ, Harun, “The Yörüks of the Ottoman Western Thrace In The Sixteenth Century”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bilkent 2013.