Selanik Vilayetine Bağlı Nefs-i Lankaza Karyesi Sahrası Ilıca Vakfı ve İşletimi

Yıl 2018, Sayı: 44, 75 - 106, 01.01.2018

Sevim Erdem

Öz

Lankaza Kasabası, Selanik Şehri’nin kuzeyinde olup, 1884-1885 tarihleri arasında kaza merkezi haline getirilmiş ve zaman içerisinde oldukça büyümüştür. Lankaza kasabası merkezine 20 dakika uzaklıkta ılıcalar yani sıcak-soğuk su kaynakları bulunmaktaydı. Bu ılıcalar arasında 15’er metre mesafe olup, 3 ayrı kaynaktan çıkmaktaydı. Ayrıca birde siyah çamur banyosu bulunmaktaydı. Bu vakıf ılıcaları ve çamur banyosu uzun yıllar mütevelliler tarafından Evkaf idaresine bağlı olarak işletilmiştir. 1847’lerde Mütevelli Kerimhan Hatun ve kardeşleri, daha sonraki dönemde ise Kerimhan Hatun’un çocukları bu vakıf ılıcalarının mütevellilik görevini yapmışlardır. 1909 yılında işletmesi Vâkıfa ait olan ılıcaların vilayet ekonomisine daha fazla kazanç sağlaması meselesi ile gündeme gelmiştir. Selanikli Katibzade Mehmed Efendi ile oğlu Ahmed Sabri Bey hem ılıcaya uygun tesisler inşa etmek hem de civarda oluşan bataklık alanları temizleyerek, ılıcaların kasaba ekonomisine kazandırılması ve Selanik’ten Lankaza’ya kadar ticari araba işletme imtiyazı talebinde bulunmuşlardır. Bu çalışmada Lankaza Kasabasındaki ılıca vakfı ve işletimi ele alınmış ve çalışma harita ile desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lankaza Kasabası, Ilıca Vakfı, Mütevelli Kerimhan Hatun, Katib-zade Mehmed Efendi, Selanik, Osmanlı Devleti

Operation and Hot Spring Foundation through Langadas Village on the State of Thessaloniki

Öz

Langadas Town, north of Thessaloniki City, was transformed into an accident center between 1884 and 1885 and has grown considerably over time. The center of Langadas town was located 20 minutes away from the hot and cold water sources. These were 15 meters away from each other and they came out of 3 different sources. Two of these sources are hot and cold. There was also a black mud bath.These foundations and mud baths have been operated by trustees for many years under the administration of Evkaf. In the 1847s, Mutasarrıf Kerimhan Hatun and his brothers and children of Kerimhan Hatun later served as trustees of these foundations. In 1909, the administration belonged to the Evkaf Administration and it was on the agenda that it would make more profit for the provincial economy. Thessaloniki Katib-zade Mehmed Efendi and his son Ahmed Sabri Bey both demanded the construction of facilities suitable for the illiterate, clearing the swamp areas formed in the vicinity, acquiring the townspeople into the township economy, and commercial vehicle operation privileges from Thessaloniki to Lankaza. In this study, the foundation and operation of the thermal pool in Lankaza Village was considered and the study was supported by a map

Anahtar Kelimeler

Lankaza/LangadasTown, Ilıca Foundation, Trustee Kerimhan Hatun, Katib-zade Mehmed Efendi, Thessaloniki, Ottoman State

Kaynakça

• BOA. A.DVN.MKL. 00055/00007, 18 Mayıs 1329/31 Mayıs 1913.
• BOA. A.DVN.MKL. 00055/00007, 18 Mayıs 1329/31 Mayıs 1913.
• BOA. BEO. 003309/248166, 25 Nisan 1324/8 Mayıs 1908.
• BOA. BEO. 003392/254368, 24 Ağustos 1324/6 Eylül 1908.
• BOA. BEO. 003940/295486, 6 Teşrin-i sani 1327/19 Kasım 1911.
• BOA. BEO. 004172031/2834, 29 Nisan 1329/12 Mayıs 1913.
• BOA. BEO.0003966/297443, 9 Teşrin-i Sani 1329/22 Kasım 1913.
• BOA. DH.İD.00105/1/00032, 19 Eylül 1327/2 Ekim 1911.
• BOA. DH.MKT. 00372/00036, 3 Nisan 1311/15 Nisan 1895.
• BOA. DH.MKT.00056/00049, 23 Mayıs 1309/4 Haziran 1893.
• BOA. DH.MKT.01012/00014, 10 Ağustos 1321/23 Ağustos 1905.
• BOA. DH.MKT.01254/00035, 26 Nisan 1324/9 Mayıs 1908.
• BOA. DH.MUİ.00016/00045,16 Eylül 1325/29 Eylül 1909
• BOA. EV. MKT. 1777/118, 3/4 Rebiülevvel 1309/7/8 Ekim 1891.
• BOA.EV.KSD. 48/70,27 Sin 1263/8 Eylül 1847.
• BOA. EV.MKT. 01782/00272, 25 Kanun-u Sani 1307/6 Şubat 1892.
• BOA.HRT.h.00325/00001-Tarihsiz.
• BOA. VGM.EV. Defteri, 12923, 24 Receb 1263/8Temmuz 1847, s.242.
• BOA. VGM. DEFTER. 04967/00071,28 Mayıs 1306/9 Haziran 1890.
• BOA. MF.MKT. 664/27,26.06.1320/8 Eylül 1904.
• BOA. MF.MKT.713/53, 20.03.1321/2 Haziran 1905.
• BOA. MF.MKT.774/43,27.01.1322/13 Nisan 1904.
• BOA. ŞD. 2069/00007, 5 Mayıs 1328/18 Mayıs 1912 tarihli yazışma.
• BOA. TFR.I.A. 00038/03715, 29 Mart 1324/11 Nisan 1908.
• BOA. TFR.I.KV.00059/15868, 20 Nisan 1320/3 Mayıs 1904.
• BOA. TFR.I.KV.00195/19454, 17 Nisan 1324/30 Nisan 1908.
• BOA. TFR.I.M.00021/02008,19 Mayıs 1324/1 Mayıs 1908.
• BOA. TFR.I.MKM. 00030/02907, 1 Haziran 1324/14 Haziran 1908.
• BOA. TFR.I.SKT.00123/12204, 26 Temmuz 1323/8 Ağustos 1907.
• BOA. TFR.I.SL. 56/5522, 17 teşrin-i evvel 1320/30 Ekim 1904.
• VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARŞİVİ (VGMA)
• VGMA. EV.KSD.48/70, 27 Sin 1263/8 Eylül 1847.
• VGM. DEFTER, 00948/00123, 29 Nisan 1329/12 Mayıs 1913, s.237.
• Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Hakkı Tarık Us Kolleksiyonu; Selanik Gazetesi, 4 Muharrem 1286
• Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu, Selanik Vilayeti Salnamesi, 1321/1904-1905. , Ali Cevad; Memalik-i Osmaniyenin Tarih ve Coğrafya Lugatı, Mahmut Bey Matbaası, Der-saadet-1313.
• Aşık Mehmed; Menâzırü’l-Avâlim, Hazırlayan: Mahmut Ak, Cilt:I-II-III., Ankara-2007.
• P.L. İnciciyan; Osmanlı Rumelisi Tarih ve Coğrafyası, İstanbul-1974.
• Anastassiadou, Meropi; Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik (1830-1912), Çeviren: Işık Ergüden, İstanbul-2010.
• Arslan, İsmail; “I. Dünya Savaşı Süresince Kuzey Yunanistan’ın Sağlık Durumu: Selanik Örneği, Editörler: Zafer Gölen-Abidin Temizer, Balkan Tarihi, Cilt 1, 2016, s.495-517.
• Ayverdi, Ayverdi; Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, IV, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul-2000.
• Lowry, Heath W; Osmanlı Döneminde Balkanların Şekillenmesi, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları.
• Mazower, Mark; Selanik, Hayaletler Şehri, Çeviren: Gül Çağalı Güven, İstanbul-2013
• Sarıçelik, Kerim; “Selanik Vilayeti Meclis-i Umumisinin 1909 Yılı Kararları Üzerine Bir Değerlendirme”, Editörler: Zafer Gölen-Abidin Temizer, Balkan Tarihi, Cilt 2, 2016, s.419-435.
• Yılmazçelik, İbrahim-Sevim Erdem; “Sultan II. Abdülhamid Döneminde Selanik-Manastır, Selanik-İstanbul Demiryolları Güzergahlarında İşletilen Madenler”, Turkish Studies, 9/1 , Winter 2014,s.157-184.