Öz
Osmanlılar XVIII. yüzyılda ordularının Avrupa ordularıyla mücadele gücünü arttırmak için bir takım girişimlerde bulunmuşlardır. Bu yazıda bu girişimlerden birisi olan balistik konusu ele alınmıştır. Balistik alanında XVIII. yüzyıl ortalarında Mustafa ibn İbrahim ile başlayan çalışmalar yüzyılın sonunda belli bir olgunluğa ulaşmıştır. Bu alandaki çalışmalar sadece sahadaki topçular için yararlı olmamıştır. Aynı zamanda Aristocu dünya görüşünden Galileocu dünya görüşüne geçişin de zeminini hazırlamıştır. Çalışma bu gelişimi göstermeyi amaçlamaktadır
Anahtar Kelimeler
Balistik XVIII. Yüzyıl Osmanlılar Hüseyin Rıfkı Tâmânî Hâlifezâde İsmail Çınârî Efendi.
Kaynakça
- BAŞARAN, Vural, ‘İsmail Çınari Efendi’nin Ondalık Trigonometri Cetvellerini Topçuluk Metnine Uygulaması’, Dört Öge, 2017, 103–11.
- ———, ‘Osmanlılarda XVIII. Yüzyılda Balistik Çalışmaları’, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara 2017.
- BEYDİLLİ, Kemal, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphanesi (1776-1826), Eren Yayıncılık, İstanbul 1995.
- CARLUCCI, Donald E., and Sidney s: Jacobson, Ballistics Theory and Design of Guns and Ammunition, Taylor & Francis, 2014.
- ÇINARÎ, Halifezâde İsmail, ‘Humbara Risâlesi’, İstanbul.
- CUOMO, Serafina, ‘Shooting by the Book: Notes on Niccolo Tartaglia’s Nova Scientia’, History of Science, 35 (1997), 155–188.
- ETKER, Şeref, ‘Salih Murat Uzdilek ve “Logaritmanın Türkiye’ye Girişi’’”’, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 8/2 (2007), 55–76.
- GALILEI, Galileo, Dialogues Concerning Two New Sciences, Çev. Henry Crew and Alfonso de Salvio, New York: Macmillan, New York 1914.
- HALL, Alfred Rupert, Ballistics in the Seventeenth Century, Cambridge University Press, New York; Cambridge 2009.
- HEINE BARNETT, Janet, ‘Mathematics Goes Ballistic: Benjamin Robins, Leonhard Euler, and the Mathematical Education of Military Engineers’, BSHM Bulletin: Journal of the British Society for the History of Mathematics, 24 (2009), 92–104.
- HESSEN, Boris, ‘Newton’un Principia’sının Toplumsal ve Ekonomik Kökenleri’, Bilim Sosyolojisi İncelemeleri, Ed. Bekir Balkız ve Vefa Saygın Öğütle, Çev. Eren Buğlalılar (Ankara: Doğu Batı, 2010), ss. 65–147
- İBN İBRAHİM, Mustafa, Fenn-i Humbara ve Sanâyi’-i Ateşbâzi, Ed. ve Çev. by Salim Aydüz ve Şamil Çan, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Ankara 2015.
- İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Ramazan Şeşen, M. Serdar Bekar, ve Gülcan Gündüz, Osmanlı Askerlik Literatürü Tarihi, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, IRCICA, İstanbul 2004, İ.
- KÂMÎ, İbrahim, ‘Humbara Risâlesi’
- SEGRE, Michael, ‘Torricell’s Correspondence on Ballistics’, Annals of Science, 40 (1983), 489–99 <https://doi.org/10.1080/00033798300200351>
- STEELE, Brett D., ‘Muskets and Pendulums: Benjamin Robins, Leonhard Euler, and the Ballistics Revolution’, Technology and Culture, 35 (1994), 348–82
- TAMANÎ, Hüseyin Rıfkı, Humbara Cedveli (İstanbul)
- TDK, ‘Balistik’, TDK TS.59d4e2d06d99f3.23195995>
- TORRICELLI, Evangelista, Opera Geometrica, A. Masse & L. de Landis, Florantia 1644.
- TOSUN, Ali Rıza, ‘Hüseyin Rıfkı Tamani’nin Çalışmaları Işığında Öklid Geometrisi’nin Türkiye’ye Girişi’ (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007)
- VALLERIANI, Matteo, Metallurgy, Ballistics and Epistemic Instruments, ed. by Jürgen Renn, Robert Schlögl, and Bernard F Schutz, Open Acces, Berlin 2013.
- ZEKİ, Salih, Kamûs-u Riyâziyât, Karabet Matbaası, İstanbul 1897.
Öz
Ottomans took some steps in the direction to improving their fighting power against European armies in the 18th century. One of these improvements was in ballistics which is the subject of this treatise. Ballistics studies start with Mustafa ibn Ibrahim in the middle of the 18th century and reached a significant degree by the and of the century. These studies were not only helpful for the gunners but also triggered a change from Aristotelian to Galilean worldview. This article aims to show these improvements
Anahtar Kelimeler
Ballistics 18th Century Ottomans Huseyin Rifki Tamai Halifezade Ismail Cinari
Kaynakça
- BAŞARAN, Vural, ‘İsmail Çınari Efendi’nin Ondalık Trigonometri Cetvellerini Topçuluk Metnine Uygulaması’, Dört Öge, 2017, 103–11.
- ———, ‘Osmanlılarda XVIII. Yüzyılda Balistik Çalışmaları’, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara 2017.
- BEYDİLLİ, Kemal, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphanesi (1776-1826), Eren Yayıncılık, İstanbul 1995.
- CARLUCCI, Donald E., and Sidney s: Jacobson, Ballistics Theory and Design of Guns and Ammunition, Taylor & Francis, 2014.
- ÇINARÎ, Halifezâde İsmail, ‘Humbara Risâlesi’, İstanbul.
- CUOMO, Serafina, ‘Shooting by the Book: Notes on Niccolo Tartaglia’s Nova Scientia’, History of Science, 35 (1997), 155–188.
- ETKER, Şeref, ‘Salih Murat Uzdilek ve “Logaritmanın Türkiye’ye Girişi’’”’, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 8/2 (2007), 55–76.
- GALILEI, Galileo, Dialogues Concerning Two New Sciences, Çev. Henry Crew and Alfonso de Salvio, New York: Macmillan, New York 1914.
- HALL, Alfred Rupert, Ballistics in the Seventeenth Century, Cambridge University Press, New York; Cambridge 2009.
- HEINE BARNETT, Janet, ‘Mathematics Goes Ballistic: Benjamin Robins, Leonhard Euler, and the Mathematical Education of Military Engineers’, BSHM Bulletin: Journal of the British Society for the History of Mathematics, 24 (2009), 92–104.
- HESSEN, Boris, ‘Newton’un Principia’sının Toplumsal ve Ekonomik Kökenleri’, Bilim Sosyolojisi İncelemeleri, Ed. Bekir Balkız ve Vefa Saygın Öğütle, Çev. Eren Buğlalılar (Ankara: Doğu Batı, 2010), ss. 65–147
- İBN İBRAHİM, Mustafa, Fenn-i Humbara ve Sanâyi’-i Ateşbâzi, Ed. ve Çev. by Salim Aydüz ve Şamil Çan, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Ankara 2015.
- İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Ramazan Şeşen, M. Serdar Bekar, ve Gülcan Gündüz, Osmanlı Askerlik Literatürü Tarihi, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, IRCICA, İstanbul 2004, İ.
- KÂMÎ, İbrahim, ‘Humbara Risâlesi’
- SEGRE, Michael, ‘Torricell’s Correspondence on Ballistics’, Annals of Science, 40 (1983), 489–99 <https://doi.org/10.1080/00033798300200351>
- STEELE, Brett D., ‘Muskets and Pendulums: Benjamin Robins, Leonhard Euler, and the Ballistics Revolution’, Technology and Culture, 35 (1994), 348–82
- TAMANÎ, Hüseyin Rıfkı, Humbara Cedveli (İstanbul)
- TDK, ‘Balistik’, TDK TS.59d4e2d06d99f3.23195995>
- TORRICELLI, Evangelista, Opera Geometrica, A. Masse & L. de Landis, Florantia 1644.
- TOSUN, Ali Rıza, ‘Hüseyin Rıfkı Tamani’nin Çalışmaları Işığında Öklid Geometrisi’nin Türkiye’ye Girişi’ (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007)
- VALLERIANI, Matteo, Metallurgy, Ballistics and Epistemic Instruments, ed. by Jürgen Renn, Robert Schlögl, and Bernard F Schutz, Open Acces, Berlin 2013.
- ZEKİ, Salih, Kamûs-u Riyâziyât, Karabet Matbaası, İstanbul 1897.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ocak 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Sayı: 45 |