1736-1739 Osmanlı-Rusya-Avusturya Savaşında Ruslara Esir Düşen Bir Osmanlı Askeri ve Eseri: Akhisarlı Hacı Nesimoğlu Ahmed Bin Hasan ve Tevârîh-i Âl-i Osmân

Yıl 2019, Sayı: 45, 49 - 81, 01.01.2019

Mehmet Fatih Gökçek

Öz

Osmanlı Devleti, 1736-39 yılları arasında Rusya ve Avusturya ile yaptığı savaşlardan galip çıkmıştır. Savaş sonunda imzaladığı barış antlaşmalarıyla da daha önceden kaybettiği Azak ve Belgrat gibi stratejik önemi haiz yerleri geri almıştır. Osmanlı Devleti kazandığı bu başarılar sayesinde düşmanlarına kaptırdığı toprakları ele geçirebileceğini görmüştür. Söz konusu savaş süreci, dönemin tarihçilerince kaydedilmiştir. Bu eserlerden süreci, açık bir şekilde izlemek mümkündür. 1736-39 savaşlarını ele alan tarihçilerden biri de Özü Kalesi'ni müdafaa ederken Ruslara esir düşen Akhisarlı Hacı Nesimoğlu Ahmed'dir. Bu çalışma, Akhisarlı Hacı Nesimoğlu Ahmed'in tek nüshası Fransa Milli Kütüphanesi Supplément Turc, nr. 168'de bulunan 22 varaklık Tevârîh-i Âl-i Osmân isimli eserini ele almaktadır. Eserde 1736-39 savaşlarının Rusya ve Avusturya cephelerinde yaşanan hadiseler anlatılmaktadır. Müellif bilhassa savaşın Rusya cephesine dair önemli bilgiler vermektedir. Bu konuda verdiği bilgiler diğer kaynaklarda bulunmamaktadır. Ayrıca eserinde savaş dışındaki bazı konulara ilişkin müşahedelerini de anlatmaktadır. Eser, olayların içinde bulunan bir askerin kaleminden çıkması ve orijinal bilgiler vermesi yönüyle ana kaynak değeri taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

: Nesimoğlu Ahmed bin Hasan, Tevârîh-i Âl-i Osmân, I. Mahmud, Belgrat Antlaşması.

An Ottoman Soldier Taken Captive by the Russians in the 1736-1739 Ottoman-Russia-Austria War and His Work: Hacı Nesimoğlu Ahmed Bin Hasan from Akhisar and Tevârîh-i Âl-i Osmân

Öz

The Ottoman Empire was victorious in the battles with Russia and Austria between 1736-39. With the peace treaties signed at the end of the war, the Ottomans took back strategically important places such as Azak and Belgrade, which were previously lost. With these achievements, the Ottoman Empire had seen that they could take the land they lost to their enemies. The mentioned war process was recorded by the historians of the period. It is possible to clearly pursue the process from these works. One of the historians who handled the battles of 1736-39 was Hacı Nesimoğlu Ahmed from Akhisar who was captured by the Russians while he was defending the citadel of Özü. This article deals with Akhisarlı Hacı Nesimoğlu Ahmed's work called Tevârîh-i Âl-i Osmân. The only copy of this 22 sheet work is located in the National Library of France, Supplément Turc, 168. In this work, the events encountered in the Russian and Austrian fronts of 1736-39 wars are narrated. The author especially provides significant information about the Russian front of the war. This information is not found in other sources of war. In addition, he explains some observations of him other than war. This work has a primary source value as it was written by a soldier who was involved in the events and gave the original information

Anahtar Kelimeler

Nesimoğlu Ahmed bin Hasan, Tevârîh-i Âl-i Osmân, I. Mahmud, The Treaty of Belgrade.

Kaynakça

• 1737 Seferine İştirak Eden Bir Türk Denizcisinin Hatıraları, Haz. Fevzi Kurtoğlu, İstanbul 1935.
• AFYONCU, Erhan, Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2014.
• AKHİSARLI HACI NESİMOĞLU AHMED, Tevârîh-i Âl-i Osmân, Fransa Milli Kütüphanesi, Supplément Turc, nr. 168.
• BİLGİN, Erdoğan, 1148-1152/1736-1739 Savaşı Tarihçesi (Subhi Mehmed'in Müzâkerât-ı Sulhiyye Tarihçesi Adlı Eseri), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2003.
• BLOCHET, Edgard, Catalogue Des Manuscrits Turcs, I, Paris 1932.
• ÇORUHLU, Melek, Musaffa Mehemmed Efendi, Kıt‘a-min-Tarih-i Sultan Mahmud-ı Evvel (Tahlil ve Metin), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005.
• EBÛ SEHL NU’MÂN EFENDİ, Tedbîrât-ı Pesendîde (Beğenilmiş Tedbirler), Haz. Ali İbrahim Savaş, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.
• KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011.
• KÜTÜKÇÜ, Büşra Aktaş, Tevârih-i Banaluka Der-Diyâr-ı Bosna (İnceleme-Metin), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016.
• LEVEND, Agâh Sırrı, İazavāt-nāmeler ve Mihaloğlu Ali Bey'in İazavāt-nāmesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2000.
• NOVİLİ ÖMER EFENDİ, Tarih-i Bosna, Osmanlı-Habsburg Savaşları 1736-39, Haz. Fatma Sel Turhan, Küre Yayınları, İstanbul 2016.
• ORUÇ, Hatice, ''Ahvâl-i Gazâvât Der Diyâr-ı Bosna'', Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi 2, Prof. Dr. Yılmaz Kurt Armağanı, Ed. Hatice Oruç-Muhammed Ceyhan, Akçağ Yayınları, Ankara 2016, s. 93-177.
• SÖYLEMEZ, Hatice, Mukaddimetü's-sefer (1736-1739 Seferi Hakkında Bir Eser) Metin- Değerlendirme, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
• UZUN, Fatma Çiğdem, Belgrad Hakkında Râgıp Paşa'ya Ait Bir Risale: Fethiyye-i Belgrad (1739), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2000.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, IV/I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995.