Operations of Armenian Hinchak and Dasnaktsutyun Committees in Romania During World War I

Yıl 2015, Sayı: 38, 157 - 176, 01.01.2015

Cemal Sezer

Öz

Hinchak and Dasnaktsutyun, leading Armenian committees, carried out its operations intensively in company with the Allies in order to found an independent state. One of the prominent activities was to recruit voluntary soldiers to fight on Allies’ side, especially for Russia and obtain all sort of information about the Ottoman State and report them to the Allies. The Ottoman State reacted to those subversive activities done by the committees and it tried to identify them and prevent potential damages. The Ottoman State particularly benefited from the hired Armenian informers. On the other hand, it is crucial to state that Russia benefited not only from the Armenians, but also the Turks in getting information about the Ottoman State. Accordingly, Romania was an important place where Hinchak and Dasnaktsutyun committees carried out their operations. The operations of the mentioned committees were studied in this paper.

Anahtar Kelimeler

World War I, Ottoman State, Romania, Hinchak Committee, Dasnaktsutyun Committee

Birinci Dünya Savaşı sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki faaliyetleri

Öz

Ermenilerin önde gelen komitelerinden olan Hınçak ve Taşnaksutyun, Birinci Dünya Savaşı sırasında bağımsız bir devlet kurma amacıyla İtilaf Devletlerinin yanında faaliyetlerini yoğun bir şekilde sürdürmüştür. Bu faaliyetlerin başında İtilaf Devletleri içerisinde özellikle Rusya’nın safında savaşmak için gönüllü asker toplamak ve Osmanlı Devleti ile ilgili her türlü bilgiye ulaşarak, bunları İtilaf Devletlerine bildirmek olmuştur. Osmanlı Devleti, Komite üyelerinin yürütmüş olduğu yıkıcı davranışlara karşı kayıtsız kalmamış, onların kimliklerini tespit etmeye ve onlardan gelebilecek zararlı faaliyetleri engellemeye çalışmıştır. Osmanlı Devleti, komiteciler hakkında bilgi edinmek için parayla tuttuğu Ermeni muhbirlerden özellikle faydalanmıştır. Yalnız Rusların, Osmanlı Devleti ile ilgili istihbarat toplanmasında Ermenilerin yanısıra Türklerden de yararlandığını belirtmek gerekmektedir. Dolayısıyla bütün bu ifade edilenler doğrultusunda Hınçak ve Taşnaksutyun komitelerinin faaliyet yürüttüğü yerler içerisinde Romanya önemli bir ülke olarak yerini almaktadır. Araştırmada; adı geçen komitelerin Romanya’daki faaliyetleri incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti, Romanya, Hınçak Komitesi, Taşnaksutyun Komitesi

Kaynakça

• Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, I, Yay. Haz. Ahmet Tetik, Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
• Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, II, Yay. Haz. Ahmet Tetik, Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
• DİLAN Hasan, Fransız Diplomatik Belgelerinde Ermeni Olayları 1914-1918, V, TTK Yayınları, Ankara 2005.
• Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Rus İlişkileri (1907-1921), III, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları Nu: 80, Ankara 2006.
• Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları Nu: 91, Ankara 2007.
• Kitap ve Makaleler
• AKÇORA, Ergünöz, “Ermeni Sorunu ve Türklere Yaptıkları Katliamlarda Ermeni Komitelerinin Yeri”, Yeni Türkiye, Ermeni Sorunu Özel Sayısı II, 38, (2001), s. 751-761.
• ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), TTK Yayınları, Ankara 2003.
• -------------------------, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (Cilt 1-2: 1914-1995), Alkım Yayınevi, Ankara (Basım Yılı Yok).
• AYDIN, Mithat, “Ermeni Komitacılığının Romanya Boyutu (1886-1916)”, Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel Sayısı III, 62, (2014), s. 1809-1820.
• Ermeni Komitelerinin Amaçları ve Eylemleri (Meşrutiyet’in İlanından Önce ve Sonra), Haz. Ahmet Tetik ve Diğerleri, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2008.
• ÇARKCIYAN, Rahip G., Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler, Kesit Yayınları, İstanbul 2006.
• GÖYÜNÇ, Nejat, “Türkler ve Ermeniler”, Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel Sayısı I, 60, (2014), s. 25-73.
• GÜRÜN, Kamuran, Ermeni Dosyası, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005
• KILIÇ, Musa, “Osmanlı Hâriyecisi’nin Ermeni Elçi ve Maslahatgüzarları”, Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel Sayısı I, 60, (2014), s. 687-696.
• UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih [1789-2010], Der Yayınları: 391, İstanbul 2010.
• URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, , Belge Yayınları, İstanbul 1987.
• YILDIRIM, Bülent, Bulgaristan’daki Ermeni Komitelerinin Osmanlı Devleti Aleyhine Faaliyetleri (1890-1918), TTK Yayınları, Ankara 2014.