Jurnal defterleri ve jurnal defterlerinde menteşe sancağı

Yıl 2018, Sayı: 43, 319 - 336, 01.01.2018

Mehmet Zahit Yıldırım

Öz

Jurnal Teşkilatı II. Mahmud döneminde kurulmuş bir teşkilattır. Bu teşkilat memleketin ve milletin asayiş ve ahvalinin bilinmesi için kurulmuştur. Bu teşkilat dönemin Osmanlı sınırları içerisinde yer alan Rumeli ve Anadolu'daki vilayet, sancak, kaza ve hatta beldelere varıncaya kadar yayılmıştır. Teşkilatın kurulduğu yerlerdeki gelişme ve değişmeleri, meydana gelecek her türlü tabii ve olağan üstü olayları kaydetmek üzere Jurnal Kâtipleri tayin edilmiştir. Bu kâtipler bulundukları yerlere gelipgidenleri, ne amaçla gelip gittiklerini; buralarda meydana gelen her türlü iklim olaylarıyla, doğal, ekonomik ve sosyal olayları; vaki olan doğum ve ölümleri; olağanüstü hadiseleri, resmi kurumlarda meydana gelen gelişme-değişme ve kayıtları, mahkemelerde cereyan eden her türlü hukuki işlemlerin özetlerini bu defterlere kaydetmişlerdir. Kayıt altına alınan bu bilgiler, jurnal nizamnamesi gereği haftada veya on beş günde bir sancak merkezine oradan da ayda bir İstanbul'a gönderilecekti. Bu bağlamda Menteşe sancağının merkezi olan Muğla'ya bir ve yirmi üç tane de kazalarına olmak üzere toplam yirmi dört jurnal kâtibi tayin edilmiştir. İşte bu kâtipler Muğla ve diğer kazalarda meydana gelen olayları defterlerine kaydetmişler ve bu defterlerin birer suretlerini de merkeze göndermişlerdir. Menteşe sancağı ile birlikte diğer bütün vilayet ve sancaklardan gönderilen bu defterlerden özetlenerek çıkarılan bilgiler Anadolu Jurnal Defteri I ve Anadolu Jurnal Defteri II adlarıyla arşivde yer almıştır. Ayrıca bir de Rumeli Jurnal Defteri daha vardır ki bunda da Rumeli'den gönderilen jurnal defterlerindeki bilgilerin özetleri, kâtiplerin isimleri ve bunların tayin emirlerinin suretleri bulunmaktadır. Anadolu Jurnal Defterleri'nde yer alan bu bilgiler Menteşe sancağının dini, tarihi, askeri, idari, sosyal, ekonomik ve eğitim tarihi ile ilgili önem arz eden bilgilerdir. Bu sebeple çalışmada öncelikle Jurnal Defterleri hakkında bazı bilgiler verilecek arkasından da Menteşe Sancağında görevli Jurnal Kâtiplerinin tuttukları kayıtlardan Anadolu Jurnal Defteri I ve II’de yer alan bilgiler tahlil edilecektir

Anahtar Kelimeler

Menteşe, Muğla Jurnal Kâtibi, Jurnal Defteri, Jurnal Teşkilatı

Jurnal Books and Menteshe in Jurnal Books

Öz

The Jurnal Organization was established during Mahmud II period. This organization was established in order to understand the circumstances of the country and the nation. This organization spread almost in all sanjaks and kazas of Rumeli and Anatolian provinces located within the boundaries of the Ottoman Empire. Jurnal clerks were appointed to places in where jurnal organization spread in order to record developments and changes as well as events that occur in the future. These clerks recorded that people who came and went in place they found. Also they recorded what purpose they came, all kinds of climate events occurring, the economic and social events, births and deaths, extraordinary events, changes- developments and records occurring in public institutions, summaries of all kinds of legal proceedings that took place in the courts. This records were sent to sanjak center weekly or fortnightly and from there to the İstanbul monthly.In this context, twenty four ten jurnal clerks were apointed totally;one of these clerks to the Mugla where was the center of the Menteşe sanjak and twenty-three to its kazas. These clerks recorded events that occured in Mugla and kazas surrounding and sent to İstanbul a copy of them. The informations extracted summarizing from these books sent to Menteshe as well as all the other provinces and sanjaks took place in archive with the name of Journal Book I and Book II. There is also a jurnal book but it is belong to Rumelia. There are summary of informations in the jurnal book sent to from Rumelia also names of clerks and orders of appointment of them in this journal book. The informations took place in this Anatolian Jurnal Book are very important in terms of religious, military, administrative, social, economic and educational history of Menteshe. Therefore, in the study, firstly some information about journal notes will be given and then the information in the Anatolian journal book I and II will be analyzed from the records of the journals belonging to Menteşe Sanjak

Anahtar Kelimeler

Menteshe, Mugla Journal Clerk, Journal Book, Journal Organization

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), C. Ml. Dosya no: 375, Gömlek 15345
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Kamil Kepeci Tasnifi, 7520 no.lu defter.
• BOA, Bâb-ı Defterî Ceride Odası, Defter no: 40390.
• BOA, Bâb-ı Defterî Ceride Odası, Defter no: 40098.
• BOA, Bâb-ı Defterî Ceride Odası, Defter no: 40383.
• BOA, Bâb-ı Defterî Ceride Odası, Defter no: 40394.
• BOA, Bâb-ı Defterî Ceride Odası, Defter no: 40400.
• BOA, Bâb-ı Defterî Ceride Odası, Defter no: 40400.
• BOA, Bâb-ı Defterî Ceride Odası, Defter no: 40521.
• BOA, MKT.NZD, Dosya 82, Gömlek 2
• BOA, MKT.NZD, Dosya 84, Gömlek 57; 86/99; 104/37
• ABDÜLKADİROĞLU, Abdülkerim-İ. Hakkı Aksoyak-Necip Fazıl Duru, Kastamonu Jurnal Defteri 1252-1253 metin ve tıpkıbasım, Ankara 1998
• AKSOYAK, İ. Hakkı, Kastamonu Jurnal Defteri II (1254-1255/1838-1839) metin ve tıpkıbasım, Ankara 2006.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Maarif Vekaleti, İstanbul 1935, C. 9
• METE, Zekai, “Menteşe”, DİA, C. 29, İstanbul 2004
• ÖZCAN, Abdülkadir, “Redif”, DİA, C. 34, İstanbul 2007, s. 524-526.
• SARI, Serkan, XV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe, Hamid ve Teke Sancağı Yörükleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış doktora Tezi, Isparta 2008
• YILDIRIM, Mehmet Zahit, Osmanlı Devletinde Jurnal Teşkilatı, Uşak 2012.
• YILDIRIM, Mehmet Zahit, "1835 Tarihli Jurnal Defterine Göre Karahisar-ı Sahib'in Ekonomik Hayatından Bir Kesit ", Türk-İslam Medeniyeti Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 11, Konya 2011, ss. 97-120.