1909 Matbuat Kanunu Matbuat Hürriyeti Getirdi Mi? İkinci Meşrutiyet Osmanlı Meclisi Mebusan'ında “Matbuat Hürriyeti” Tartışmaları 1909-1914

Yıl 2020, Sayı: 48, 43 - 64, 01.01.2020

Ayşe Eryaman

Öz

Osmanlı Devleti’nde İkinci Meşrutiyet yılları matbuat alanında önemli gelişmelerin yaşandığı bir süreçtir. Meşrutiyet’in ilanının yarattığı ortam içinde yayınlanan gazete ve dergi sayısında önemli artışlar gözlenmiştir. Diğer taraftan bu özgürlük havası içinde her grubun kendi ideolojik görüşünün savunuculuğu doğrultusunda giriştiği basın faaliyetleri neticesinde İkinci Meşrutiyet yıllarında birçok gazete kapanmış, gazeteciler tutuklanmış ve sürgüne gönderilmişlerdir. Bu gelişmeler ülkede matbuat hürriyeti konusunda geniş tartışmalara sebep olmuştur. Bu çalışmada yaşanan bu olayların “matbuat hürriyeti” noktasından mebuslar tarafından nasıl algılandığı incelenmeye ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Analiz sonucunda basına getirilen bu kısıtlamalar konusunda Meclis’te iki eğilimin oluştuğu tespit edilmiştir. Birinci eğilimdeki mebusların, matbuat hürriyetinin büsbütün ortadan kalktığını ve istibdat devrinde düştüğü dereceden daha aşağı bir dereceye indiğini savundukları görülürken, ikinci eğilimdekilerin fazla serbestînin memlekete zararlar verdiğini savundukları, gazete kapatma olaylarını daha çok vatanın menfaati noktasından değerlendirdikleri tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Basın, Basın Özgürlüğü, Gazete, Matbuat

Does The Prıntıng Law Of 1909 Brıng The Freedom To The Press? “Press Freedom” Dıscussıons In The Second Legıslatıve Ottoman Assembly 1909-1914

Öz

The Second Constitutional Era in the Ottoman State is a process in which important developments took place in the field of printing. Significant increases were observed in the number of newspapers and magazines published in the environment created by the constitutional monarchy. On the other hand, many newspapers were closed, journalists were arrested and sent into exile in the Second Constitutional Period as a result of press activities initiated by each group in line with the advocacy of their ideological view. These developments caused widespread controversy about the freedom of printing in the country.In this study, it was tried to analyze and evaluate how these events were perceived by the MPs from the point of “freedom of printing”. As a result of the analysis, it has been determined that there are two trends in the Assembly regarding these restrictions. It has been observed that the first-tier MPs argued that the freedom of printing had completely disappeared and had fallen to a lower degree than the degree of decline in the time of reign. it was determined that the second tendents argued that excessive freedom caused harm to the country, and they evaluated newspaper closure events mostly from the interests of the homeland

Anahtar Kelimeler

Press, Freedom of the Press, Newspaper

Kaynakça

• BEO, 3539-265418-0, 12.04.1327 (03.05.1909)
• BEO, 3543-265714-0, 16.04.1327 (07.05.1909)
• BEO, 3541-265538-0, 14.04.1327 (05.05.1909)
• BEO, 3541-265537-0, 14.04.1327 (05.05.1909).
• BEO, 3553-266440-0, 29.04.1327 (20.05.1909)
• BEO, 3956-296628-0, 8.11.1329 (31.10.1911)
• BEO, 3960-296944-0, 14.11.1329 (06.11.1911)
• BEO, 3973-297956-0, 14.11.1329 (06.11.1911)
• BEO, 3973-297956-0, 17.12.1329 (09.12.1911)
• BEO, 4095-307081-0, 25.10.1330 (07.10.1912)
• BEO, 4177-313247-0, 22.06.1331 (29.05.1913)
• BEO, 4198-314777-0, 17.08.1331(22.07.1913)
• DH.HMŞ., 26-49-0, 27.12.1331 (27.11.1913)
• DH.MKT., 2897-62-0, 24.07.1327 (11.08.1909)
• DH.MKT., 2817-44-0, 26.04.1327 (17.05.1909)
• DH.SYS., 55-77-0, 04.01.1330 (25.12.1911)
• DH.ŞFR., 413-27-0, 03.03.1325 (16.05.1909)
• İ. DUİT., 99-3-0, 11.07.1327 (29.07.1909)
• MV., 158-5-0, 07.11.1329 (30.10.1911)
• ŞD., 32-31-0, 09.12.1329 (01.12.1911)
• ŞD., 28-70-0, 19.07.1328 (27.07.1910)
• ŞD., 39-15-0, 27.10.1331(29.09.1913)
• ŞD., 39-24-0, 22.12.1331(22.12.1913)
• Devre: I, Cilt: 2, İçtima Senesi: 1, İnikat: 47, 14 Mart 1325.
• Devre: I, Cilt: 3, İçtima Senesi: 1, İnikat: 65, 20 Nisan 1325.
• Devre: I, Cilt: 3, İçtima Senesi: 1, İnikat: 69, 28 Nisan 1325.
• Devre: I, Cilt: 1, İçtima Senesi: 3, İnikat: 11, 22 Teşrinisani 1326.
• Devre: I, Cilt: 1, İçtima Senesi: 3, İnikat: 12, 24 Teşrinisani 1326.
• Devre: I, Cilt: 1, İçtima Senesi: 3, İnikat: 19, 15 Kânunuevvel 1326.
• Devre: 2, Cilt: 1, İçtima Senesi:1, İnikat: 16, 6 Haziran 1328.
• Devre: 3, Cilt: 1, İçtima Senesi:1, İnikat: 17, 5 Haziran 1330.
• Düstur, Tertib-i Sani, Cilt 1, 24 Cemaziyelahir 1326- 27 Şevval 1327 (10 Temmuz 1324- 29 Teşrinievvel 1325), Matbaa-i Osmaniye, Dersaadet 1329.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlama, Doğu Batı Yayınları, İstanbul 1978.
• İNUĞUR, M. Nuri, Basın Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul 2005.
• İSKİT, Server, Hususi İlk Türkçe Gazetemiz Tercüman-ı Ahval ve Agâh Egendi, Ulus Basımevi, Ankara 1937.
• İSKİT, Server, Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 1943.
• JELTYAKOV, A.D., Türkiye’nin Sosyo-Politik ve Kültürel Hayatında Basın (1729-1908), Basın Yayın Genel Müdürlüğü, Ankara 1979.
• KARAGÖZ KIZILCA, Gül, “Osmanlı/Türk Basın Tarihi Yazımı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”, İlef Dergisi, 3/1 (2016), s.71-90.
• KOCABAŞOĞLU, Uygur, “Hürriyet”i Beklerken, İkinci Meşrutiyet Basını, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı Dönemi Basının İçeriği, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, İstanbul 2010.
• KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın, İletişim Yayınları, İstanbul 1992.
• ŞAPOLYO, Enver Behnan, Türk Gazeteciliği Tarihi, Her Yönüyle Basın, Güven Matbaası, Ankara 1969.
• TOPUZ, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2003.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler- İkinci Meşrutiyet Dönemi 1908-1918, C.1,
• ULUSOY NALCIOĞLU, Belkıs, “Tanzimat Döneminde Türk Gazeteciliği ve Türk Basınının İlkleri”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7/14 (2005), s.253-267.
• YAZICI, Nesimi, Takvim-i Vekayi “Belgeler”, Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu Basımevi, Ankara 1983.