Ordu Kazası'nda Asayiş Sorunları (19. Yüzyılın Sonu-20. Yüzyılın Başı)

Yıl 2017, Sayı: 41, 1 - 24, 11.08.2017

Esat Aktaş Hakan Yaşar

Öz

Özet

    Asayiş sorunu, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında Osmanlı Devleti’nin genelinde yaşanmaktaydı. Özellikle devletin birçok konuda sorun yaşadığı ancak sorunlarına kurumsal ve toplumsal olarak çözüm aradığı bir dönemdi. Bu dönemde devlet, savaşlarla dış tehditlere karşı koymaya çalışırken içerideki tehditlerle de mücadele etmek zorundaydı. Bu iç tehditlerden biri de asayiş sorunlarıydı. Başta eşkıyalık olmak üzere asayişi tehdit eden gasp, hırsızlık, cinayet, ahlak sorunları gibi sıkıntılar mevcuttu. Trabzon vilayeti içerisinde yer alan Ordu kazasında yaşananlar, bunlara örnek olarak seçilip incelenecektir. Kazadaki hanedan üyelerinin olaylara etkisiyle birlikte bölgenin coğrafi yönden sarp olması ve 19. yüzyılda yaşanan göçler neticesindeki Gürcü muhacirlerin iskânı bölgede yaşanan sorunları daha da içinden çıkılmaz bir hale getirdi. Devleti temsil eden idareciler, eşkıyalarla mücadele yöntemlerinde önemli bir yeri olan güvenlik güçlerinden yoksun olup bu konuda Gürcü muhacirlerin ortaya çıkardığı olumsuzluklar sebebiyle de sıkıntı yaşadı. Bu çalışmada, Ordu kazasında meydana gelen asayiş olaylarıyla devletin bu yöndeki mücadelesi aktarılacaktır. Ayrıca yerel ahaliden olan eşkıyalarla birlikte muhacir göçünün etkisi, meydana gelen vaka örnekleriyle değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Abstract

    
In the beginning of the 20th century and end of the 19th century there is the problem of the order in the Ottoman State. Espicially it is a period that the state live alot of problems but solutions were looked for against the problems as corporate and social. In that period the state had to struggled with internal threats while it was stuggling external threats with wars. One of these internal threats was order problems. Firstly, there were problems like extortion,theft, urder, moral problems that threat the order. The events that were lived in Trabzon city and Ordu town will be chosen and examined. With the effects of the memebers of the town against the problems being steep of the region as geographic and the settlement of Georgian emigrant worsen living problems in the region. While administrators who present the state struggled with bandits , they had not security forces and they lived in troubled because of the Georgian emigrants. I n this paper, the order events taht happened in Ordu town and the struggle of the state will be transfered. And also, with bandits who were from local people and effects of the migrations of refugees will be tried to be evaluated with event examples that happened.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Ordu Kazası, Eşkıyalık, Asayiş

Kaynakça

• Bab-ı Âlî Evrak Odası Evrakı (BEO): 2163/162204, 3094/231991, 3108/233041, 3161/237066, 342/25639.
• Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye İkinci Şube (DH.EUM.2.Şb.): 17/5.
• Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Asayiş Kalemi Evrakı (DH.EUM.AYŞ.): 18/94.
• Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Emniyet Şubesi Evrakı (DH.EUM.EMN.): 30/59.
• Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Kalemi Umumi (DH.EUM.KLU.): 7/27.
• Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Muhaberat ve Tensikat Müdüriyeti Evrakı (DH.EUM.MTK.): 48/21.
• Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Evrak Odası Kalemi Evrakı (DH.EUM.VRK.): 11/71-A.
• Dahiliye Nezareti Hukuk Evrakı (DH.H.): 41/6, 42/8, 68/11.
• Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT.): 1170/78, 1393/41, 1496/73, 1546/33, 1648/123, 1682/97, 1777/88, 2067/96, 2668/84, 2672/60, 2702/19, 2707/7, 2736/31, 2838/72, 2882/24.
• Dahiliye Nezareti Muhaberât-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH.MUİ.): 18-1/34.
• Dahiliye Nezareti Tesrî-i Muamelât (DH.TMİK.M.): 248/62.
• Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.): 124/15.
• Şûrâ-yı Devlet Evrakı (ŞD.): 1862/10, 1862/12, 1862/17.
• Yıldız Perakende Evrakı Askerî Maruzât (Y.PRK.ASK.): 20/58.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri MMZC., C. 6, Devre: I, İçtima Senesi: I, İnikad: 137, 5 Ağustos 1325/18 Ağustos 1909.
• AKTAŞ, Esat, Erzurum ve Trabzon Vilayetlerinde Salgın Hastalıklar (1838-1914), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2015.
• ASLAN, Taner, “II. Meşrutiyet Dönemi Genel Af Uygulamaları”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C. III, S. 5, Kış 2009, s. 41-60.
• BRAUDEL, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, C. I, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitapevi Yay., Ankara 1992.
• ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Dönemi’nde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, TTK. Yayınları, Ankara 1991.
• DAĞLAR MACAR, Oya, Balkan Savaşları’nda Salgın Hastalıklar ve Sağlık Hizmetleri, Libra Yayınları, İstanbul 2009.
• DEMİR, Alpaslan-Esat Aktaş, “Gümüşhane Sancağı’nda Doğal Afetler (1888-1910)”, OTAM, S. 24, Ankara 2010, s. 21-53.
• EKİNCİ, İlhan, “19. Yüzyılda Ordu Kazasında Ermeni Nüfusu ve Göçler”, Yeni Türkiye, S. 60, Ermeni Meselesi Özel Sayısı I, Eylül-Aralık 2014, s. 1-22.
• ENGELHARDT, Edouard-Philippe, Türkiye’de Çağdaşlaşma Hareketleri-Tanzimat, Örgün Yayınevi, İstanbul 2010.
• ERLER, Mehmet Yavuz, Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880), Libra Yayınları, İstanbul 2010.
• HOBSBAWM, Eric J., Sosyal İsyancılar, Çev. Necati Doğru, İstanbul 1995.
• Hüseyin Kâzım Kadri, Meşrutiyetten Cumhuriyete Hatıralarım, Haz. İsmail Kara, Dergah Yayınları, İstanbul 2000.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Islahat Fermanı Devri (1861-1876), C. VII, TTK. Yayınları, Ankara 2003.
• KÖKSAL, Ahmet, Giritli Sırrı Paşa (1844-1895), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2013.
• KÖKSAL, Ülkü, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Akçaabat’ta Muhacir İskânları Sırasında Yaşanan Yerleşim Yeri Problemleri (Yaylacık Merası Örneği)”, Dünden Bugüne Akçaabat Sempozyumu, 26-28 Nisan 2013, Akçaabat Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 2014.
• M. Esad, “Köylülerimize”, Ahenk, 24 Temmuz 1324/6 Ağustos 1908.
• MARDİN, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, Çev. Mümtazer Türköne-Fahri Unan-İrfan Erdoğan, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
• MCCARTHY, Justin, Ölüm ve Sürgün-Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922), TTK. Yayınları, Ankara 2012.
• Osmanlı İmparatorluğu’nda Afetler, Ed. Elizabeth Zachariadou, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
• ÖZBEK, Nadir, “Osmanlı İmparatorluğu’nda İç Güvenlik, Siyaset ve Devlet”, Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 16, (Güz 2004), s. 59-95
• ÖZCAN, Besim, Bursa Afetleri (1326-1900), Aktif Yayınları, Erzurum 2002.
• ÖZDEMİR, Hikmet, Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, TTK. Yayınları, Ankara 2010.
• ÖZDİŞ, Hamdi, Taşrada İktidar Mücadelesi: II. Abdülhamid Döneminde Trabzon Vilayeti’nde Eşraf, Siyaset ve Devlet (1876-1909), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2008.
• ÖZEL, Oktay, “Çürüksulu Ali Paşa ve Ailesi Üzerine Biyografik Notlar”, Kebikeç, S. 16, 2003, s. 95-144.
• ÖZEL, Oktay, “Muhacirler, Yerliler ve Gayrimüslimler, Osmanlı’nın Son Devrinde Orta Karadeniz’de Toplumsal Uyumun Sınırları Üzerine Bazı Gözlemler”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, S. 5, Bahar 2007, s. 93-112.
• PANZAC, Daniel, Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba 1700-1850, Çev. Serap Yılmaz, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2011.
• SARIYILDIZ, Gülden, Karantina Teşkilatının Kuruluşu ve Faaliyetleri (1838-1876), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1986.
• SATILMIŞ, Selahattin, Aydın Vilayetinde Doğal Afetler (1850-1900), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa 2012.
• SAYDAM, Abdullah, “Tanzimat Devri Reformları”, Türkler, C. 12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, 782-804.
• SAYDAM, Abdullah, Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876), TTK. Yayınları, Ankara 1997.
• Şinasi, “Köylülerin En büyük Derdi”, Ahenk, 10 Haziran 1328/23 Haziran 1912.
• Trabzon Vilayeti Salnamesi 1892, C. 14, Haz. Kudret Emiroğlu, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara 2005.
• Trabzon Vilayeti Salnamesi 1900, C. 18, Haz. Kudret Emiroğlu, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara 2008.
• Trabzon Vilayeti Salnamesi 1901, C. 19, Haz. Kudret Emiroğlu, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara 2008.
• Trabzon Vilayeti Salnamesi 1903, C. 21, Haz. Kudret Emiroğlu, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara 2008.
• Trabzon Vilayeti Salnamesi 1904, C. 22, Haz. Kudret Emiroğlu, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara 2009.
• TURHAN SARIKÖSE, Selma, XIX. Yüzyılda Çukurova’da Doğal Afetler ve Salgın Hastalıklar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2013.
• YAŞAR, Hakan, II. Meşrutiyet’in İlanından Yunan İşgaline Batı Anadolu’da Eşkıyalık (1908-1919), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara 2015.
• Yurt Ansiklopedisi, C. 9, Anadolu Yayıncılık, İstanbul 1983, s. 6249.
• YÜKSEL, Ayhan, Doğu Karadeniz Araştırmaları, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2013.